Wyrok z dnia 1999-09-17 sygn. I CKN 538/99

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CKN 538/99

Wyrok

Sądu Najwyższego

z dnia 17 września 1999 r.

Przewodniczący: Sędzia SN Kazimierz Zawada (sprawozdawca)

Sędziowie SN: Stanisław Dąbrowski, Henryk Pietrzkowski

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 17 września 1999 r. na rozprawie sprawy z powództwa Anny R. i Ignacego D. przeciwko Skarbowi Państwa - Nadleśnictwu C. o wydanie nieruchomości, na skutek kasacji pozwanego Skarbu Państwa - Nadleśnictwa C. od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 1 grudnia 1998 r.

oddalił kasację.

Uzasadnienie

Wyrokiem częściowym z dnia 23 stycznia 1998 r. Sąd Wojewódzki w Warszawie nakazał Skarbowi Państwa - Nadleśnictwu C. wydanie powodom nieruchomości położonej we wsi M., w gminie L., składającej się z działek o łącznej powierzchni 45,70 ha, opisanych na planie rozparcelowanych gruntów działu VI "K. vel M." sporządzonym przez mierniczego przysięgłego Mieczysława C. i wpisanym do ewidencji map w składnicy geodezyjnej dnia 16 maja 1967 r. pod nr (...).

Z ustaleń dokonanych przez Sąd Wojewódzki wynika, że powodowie są dziećmi zmarłego dnia 7 kwietnia 1945 r. Piotra D. i jego spadkobiercami. Przed dniem 1 września 1939 r. nieruchomość objęta wyrokiem częściowym została rozparcelowana w trybie przepisów ustawy z dnia 28 grudnia 1925 r. o wykonaniu reformy rolnej (Dz. U. z 1926 r. Nr 1, poz. 1 ze zm.) na działki budowlane po około 1.800 m² każda. Nastąpiło to po zatwierdzeniu projektu parcelacji przez właściwy organ. Po wyłączeniu tej, pokrytej lasem nieruchomości, z księgi wieczystej "Dobra Ziemskie Folwark K. vel M., założono dla niej księgę wieczystą "Osiedle K. vel M. nr 6". Ta ostatnia księga wieczysta uległa zniszczeniu w czasie wojny, ale nie budzi wątpliwości, że jako właściciel był do niej wpisany Piotr D. i że przed śmiercią nie utracił on wpisanego prawa. Dnia 18 maja 1945 r. powodowie zostali wezwani do opuszczenia terenu Folwarku i Gminy, a następnie zawiadomieni o przejściu prawa własności nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa na podstawie dekretu PKWN z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U z 1945 r. Nr 3, poz. 13 ze zm.). Nieruchomość objęta wyrokiem częściowym została przekazana protokołem z dnia 10 grudnia 1947 r. Nadleśnictwu C. Z prawomocnej decyzji Wojewody W. wydanej dnia 5 listopada 1994 r. wynika jednak, że nieruchomość, której dotyczy wyrok częściowy, nie podlegała przepisom dekretu PKWN o przeprowadzeniu reformy rolnej, gdyż przed dniem 1 września 1939 r. została ona objęta zatwierdzonym planem parcelacyjnym na działki budowlane.

W ocenie Sądu Wojewódzkiego nieruchomość objęta wyrokiem częściowym nie przeszła na własność Skarbu Państwa także na podstawie dekretu PKWN z dnia 12 grudnia 1944 r. o przejęciu niektórych lasów na własność Skarbu Państwa (Dz. U. Nr 15, poz. 82), ponieważ odnosił się do niej wyjątek przewidziany w art. 1 ust. 3 lit. "b" tego dekretu, według którego jego przepisy nie miały zastosowania do lasów i gruntów leśnych, podzielonych prawnie lub faktycznie przed dniem 1 września 1939 r. na parcele nie większe niż 25 ha, stanowiących własność osób fizycznych, których grunty nie zostały objęte przepisami art. 2 lit. "e" dekretu PKWN o przeprowadzeniu reformy rolnej.

W rezultacie, skoro powodowie stali się, w wyniku dziedziczenia, właścicielami nieruchomości objętej wyrokiem częściowym i nie utracili tego prawa, Sąd Wojewódzki przyjął, że ich powództwo windykacyjne co do tej nieruchomości winno być uwzględnione.

Apelacja pozwanego od wyroku częściowego Sądu Wojewódzkiego została oddalona przez Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 1 grudnia 1998 r.

Sąd Apelacyjny uznał, że dekret PKWN o przejęciu niektórych lasów na własność Skarbu Państwa nie miał zastosowania do nieruchomości objętej wyrokiem częściowym, z innej jednak przyczyny niż wskazana przez Sąd Wojewódzki. Według Sądu Apelacyjnego, okoliczności stanowiące podstawę uznania przez Wojewodę W. w decyzji z dnia 5 listopada 1994 r. nieruchomości objętej wyrokiem częściowym za nie podlegającą dekretowi PKWN o przeprowadzeniu reformy rolnej uzasadniają wyłączenie tej nieruchomości także spod działania dekretu PKWN o przejęciu niektórych lasów na własność Skarbu Państwa. Jak wiadomo, uznanie wspomnianej nieruchomości za nie podlegającą dekretowi PKWN o przeprowadzeniu reformy rolnej opierało się na tym, że przed dniem 1 września 1939 r. została ona objęta zatwierdzonym planem parcelacyjnym na działki budowlane. Rozstrzygnięcie to było zgodne z wykładnią art. 2 ust. 1 lit. "e" dekretu PKWN o przeprowadzeniu reformy rolnej, przyjętą w uchwale Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 września 1990 r., W 3/89 (OTK 1990, nr 1, poz. 26). Jeżeli objęcie tej nieruchomości zatwierdzonym planem parcelacyjnym nadało składającym się na nią działkom charakter budowlany, to działek tych, zdaniem Sądu Apelacyjnego, nie można jednocześnie uważać za lasy lub grunty leśne w świetle dekretu PKWN o przejęciu niektórych lasów na własność Skarbu Państwa. Wniosek ten potwierdza rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 24 czerwca 1927 r. o ochronie lasów, nie stanowiących własności Państwa (jedn. tekst: Dz. U. z 1932 r. Nr 111, poz. 932 ze zm.). Mianowicie, art. 2 tego rozporządzenia przewidywał możliwość zmiany uprawy leśnej na inny rodzaj użytkowania za zezwoleniem właściwej władzy, zastrzegając jednocześnie, że w stosunku do lasów i gruntów leśnych, podlegających obowiązkowi parcelacji z mocy przepisów o wykonaniu reformy rolnej, powyższe zezwolenie zastępuje decyzja władzy zezwalająca na parcelację. W świetle zatem prawa obowiązującego w dniu wejścia w życie dekretu PKWN o przejęciu niektórych lasów na własność Skarbu Państwa, nieruchomość objęta wyrokiem częściowym nie była lasem ani gruntem leśnym, wobec czego w ogóle nie podlegała temu dekretowi. Zbyteczne zatem było rozpatrywanie, czy stosuje się do niej art. 1 ust. 3 lit. "b" dekretu PKWN o przejęciu niektórych lasów na własność Skarbu Państwa.

W skardze kasacyjnej pozwany zarzucił wyrokowi Sądu Apelacyjnego naruszenie art. 1 ust. 3 lit. "b" dekretu PKWN o przejęciu niektórych lasów na własność Skarbu Państwa przez uznanie, że przepis ten wyłączył sporny las spod działania przepisów wspomnianego dekretu, oraz art. 239 ust. 3 zd. 1 Konstytucji RP przez oparcie zaskarżonego wyroku na uchwale Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 września 1990 r., W 3/89, która w dniu wydania zaskarżonego wyroku nie posiadała już mocy powszechnie obowiązującej.

Skarga kasacyjna nie ma uzasadnionych podstaw.

Prawomocna decyzja Wojewody W. z dnia 5 listopada 1994 r. przesądziła o wyłączeniu nieruchomości objętej wyrokiem częściowym spod działania przepisów dekretu PKWN o przeprowadzeniu reformy rolnej. Co się zaś tyczy tego, że decyzja ta, a także zapadłe w toku jej kontroli decyzja Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 15 listopada 1995 r. oraz wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 6 lutego 1997 r. zostały wydane z uwzględnieniem wykładni art. 2 ust. 1 lit "e" dekretu PKWN o przeprowadzeniu reformy rolnej, przyjętej w uchwale Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 września 1990 r., W 3/98, należy zauważyć, iż dla usunięcia ewentualnych wątpliwości w tym względzie, mogących pojawiać się po pozbawieniu Trybunału Konstytucyjnego kompetencji do ustalania powszechnie obowiązującej wykładni ustaw, przepis art. 239 ust. 3 Konstytucji wyraźnie zastrzegł pozostanie w mocy prawomocnych wyroków sądów oraz innych prawomocnych decyzji organów władzy publicznej podjętych z uwzględnieniem znaczenia przepisów, ustalonego przez Trybunał Konstytucyjny w drodze powszechnie obowiązującej wykładni.

Zaskarżony wyrok w tym zatem zakresie, w jakim jego przesłankę stanowi prawomocna decyzja Wojewody W. z dnia 5 listopada 1994 r. jest, oczywiście, zgodny art. 239 ust. 3 Konstytucji.

Nie narusza on tego przepisu także, o ile nawiązując do wspomnianej wykładni art. 2 ust. 1 lit "e" dekretu PKWN o przeprowadzeniu reformy rolnej, podobnie interpretuje art. 1 ust. 1 dekretu PKWN o przejęciu niektórych lasów na własność Skarbu Państwa. Sąd Apelacyjny nie twierdzi nigdzie, że wykładnia przyjęta w uchwale Trybunału Konstytucyjnego ma moc powszechnie obowiązującą również po dniu wejścia w życie Konstytucji, lecz jedynie podziela argumentację, na której wykładnia ta jest oparta, i uznaje tę argumentację za aktualną także w odniesieniu do art. 1 ust. 1 dekretu PKWN o przejęciu niektórych lasów na własność Skarbu Państwa. Sąd Apelacyjny rozumuje w rzeczywistości tak: uwzględniając cel przepisów dekretu PKWN o przeprowadzenie reformy rolnej, nie ma podstaw do obejmowania nimi działek wyodrębnionych na cele budowlane; podobnie, działek tych, skoro nie mają one statusu prawnego lasu lub gruntu leśnego, nie można obejmować zakresem zastosowania przepisów dekretu PKWN o przejęciu niektórych lasów na rzecz Skarbu Państwa. Rozumowanie to jest trafne. Przepisy ingerujące w prawo własności powinny być interpretowane ściśle. Wobec pojawiających niekiedy w tym względzie nieporozumień, należy zaznaczyć, że skutkiem pozbawienia Trybunału Konstytucyjnego kompetencji do ustalania powszechnie obowiązującej wykładni ustaw jest w odniesieniu do uchwał wydanych w trybie art. 13 ustawy z dnia 28 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym (jedn. tekst: Dz. U. z 1991 r. Nr 109, poz. 470 ze zm.) jedynie pozbawienie tych uchwał mocy, zmuszającej do uznania interpretacji niezgodnej z nimi za naruszenie konstytucji, nie zaś to, że we wszystkich wypadkach, w których Trybunał ustalił powszechnie obowiązującą wykładnię przepisów ustaw, wykładnię tę należy odrzucić i opowiedzieć się za interpretacją odmienną. Sądy i inne organy przekonane argumentacją Trybunału Konstytucyjnego mogą, oczywiście, uznawać za właściwą taką wykładnię, jak zawarta we wspomnianych uchwałach. Wypada zwrócić przy tym uwagę, że odwołanie się przez Sąd Apelacyjny do wykładni zawartej w uchwale Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 września 1990 r., W 3/89, miało w istocie jedynie znaczenie pomocnicze. Wyrażało słuszną myśl nakazującą harmonizację wykładni obu powoływanych w sprawie dekretów nacjonalizacyjnych. Okolicznością przesądzającą o wyłączeniu nieruchomości objętej wyrokiem częściowym spod działania przepisów dekretu PKWN o przejęciu niektórych lasów na własność Skarbu Państwa była jednak relacja zachodząca pomiędzy art. 1 ust. 1 tego dekretu a art. 2 rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 24 czerwca 1927 r. o ochronie lasów nie stanowiących własności Państwa. Z tego ostatniego przepisu niedwuznacznie wynikało wyłączenie spornej nieruchomości z zakresu gruntów kwalifikowanych jako uprawy leśne. Wobec braku odmiennych wskazówek w dekrecie PKWN o przejęciu niektórych lasów na własność Skarbu Państwa, należało przyjąć, że wyłączenie to powinno być respektowane także przy ustalaniu zakresu zastosowania art. 1 ust. 1 dekretu PKWN o przejęciu niektórych lasów na własność Skarbu Państwa.

Powyższe uwagi dowodzą zarazem bezzasadności sformułowanego w skardze kasacyjnej zarzutu naruszenia art. 1 ust. 3 lit. "b" dekretu PKWN o przejęciu niektórych lasów na własność Skarbu Państwa. Jeżeli Sąd Apelacyjny nie stosował tego przepisu (ani też nie miał powodów tego czynić), nie mógł mu uchybić.

Z przytoczonych powodów Sąd Najwyższy na podstawie art. 393¹² k.p.c. oddalił skargę kasacyjną.