Wyrok z dnia 2000-06-02 sygn. II CKN 670/00

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CKN 670/00

Wyrok

Sądu Najwyższego

z dnia 2 czerwca 2000 r.

Przewodniczący: SSN Marian Kocon.

Sędziowie SN: Elżbieta Skowrońska-Bocian, Zbigniew Strus (spraw.).

Protokolant: Anna Banasiuk.

Uzasadnienie

Sąd Apelacyjny w Poznaniu oddalił zaskarżonym wyrokiem apelację pozwanego od wyroku Sądu Wojewódzkiego orzekającego rozwód stron z winy pozwanego oraz jego eksmisję ze wspólnego mieszkania (spółdzielcze prawo do lokalu) i zasądzającego koszty procesu.

Rozważając zarzuty pozwanego dotyczące winy Sąd Apelacyjny przytoczył ustalenia Sądu I instancji, stosownie do których pozwany w 1996 r. był dwukrotnie skazywany za znęcanie się fizyczne i moralne nad powódką przez bicie jej i drastyczne znieważanie, groźby pozbawienia życia i niszczenie wyposażenia mieszkania. Agresywne zachowanie powoda łączyło się z nadużywaniem przez niego alkoholu oraz odmową poddania się leczeniu. Pozwany wielokrotnie dopuszczał się czynów skierowanych przeciw powódce, w związku z czym 11 razy wzywana była policja, pozwany był 17 razy zatrzymywany w Izbie Wytrzeźwień, a Kolegium do Spraw Wykroczeń dwukrotnie wymierzało kary.

W ocenie Sądu Apelacyjnego podzielającego ustalenia Sądu Wojewódzkiego pozwany poza gołosłownym przerzucaniem na powódkę winy lub takim zaprzeczaniu wiarygodności świadków niczym nie wykazał faktów, które w świetle art. 23 kro można byłoby zakwalifikować jako naruszenie obowiązków wynikających z małżeństwa. Postawa pozwanego w procesie manifestująca się niestawiennictwem na rozprawę, odmowa składania zeznań wskazuje, że brak dowodów dla wykazania ewentualnej winy powódki nie może być poczytany za skutek uchybień Sądu I instancji.

Uporczywość zachowania pozwanego uzasadnia w ocenie Sądu Apelacyjnego rozstrzygnięcie o eksmisji ze wspólnego mieszkania.

Kasację od tego wyroku wniósł adwokat ustanowiony przez Sąd drugiej instancji.

Opierając ją na obydwu podstawach wymienionych w art. 393¹ kpc zarzuca naruszenie art. 57 § 1 k.r. i o., art. 58 § 2 i art. 5 kc, art. 5 kpc, art. 278 § 1 kpc, art. 387 i 230 kpc oraz art. 6 i art. 3 kpc.

Kasacja jest nieuzasadniona.

Skarżący nie zdołał wykazać, że pozwany ze względu na przymioty osobiste nie był w stanie bronić swoich praw. Przeciwnie, ilość i rozmiary składanych przez niego pism procesowych oraz samodzielność manifestująca się oświadczeniami o odmowie zeznań do czasu rozstrzygnięcia jego kasacji w sprawie karnej, wskazują na swobodę pozwanego w próbach kształtowania przebiegu postępowania według swoich wyobrażeń. Ponieważ spór w procesie rozwodowym dotyczył faktów prostych, zrozumiałych dla każdego dorosłego człowieka nie dotkniętego niedorozwojem umysłowym, Sąd orzekający nie miał obowiązku, a nawet prawa wpływania na sposób prowadzenia własnej sprawy przez pozwanego. Ujawniony tzw. kompleks Otella nie wymagał dopuszczania dowodu z biegłych lekarzy psychiatrów, ponieważ winę pozwanego uzasadniało nadużywanie alkoholu i wywoływanie awantur. W sprawie nie ma żadnego dowodu wskazującego na niepoczytalność pozwanego. Dlatego brak dodatkowej opinii psychiatrycznej nie można poczytać za art. 278 § 1 kpc.

Kasacja nie zarzuca innych uchybień przy budowaniu podstawy faktycznej, wobec czego ustalone i przedstawione wyżej fakty charakteryzujące postępowanie pozwanego muszą być przyjęte za podstawę stosowania prawa materialnego. Nie ulega zaś wątpliwości, że zachowanie jednego z małżonków nacechowane agresją, wyrażającą się w biciu i zniewagach drugiego, a także upijanie się wymagające izolowania w izbach wytrzeźwień stanowią ciężkie naruszenie obowiązków małżeńskich wymienionych przykładowo w art. 23 kro. Uzasadniają przeto ujemną ocenę i kwalifikują w kategoriach winy rozkładu pożycia (art. 57 § 1 kro).

Nie doszło także do naruszenia art. 58 § 2 kro. Przepis ten odnosi się do wszystkich postaci korzystania z lokalu i nie uzależnia orzeczenia eksmisji od tytułu do jego zajmowania, lecz od przesłanek wymienionych w art. 58 § 2 kro (por. uchwałę całej Izby Cywilnej SN z 13 stycznia 1978 r. III CZP 30/77 OSNC 1978/3/39). Ponieważ skarżący nie podważył faktów przyjętych za podstawę wyroku o prawidłowości orzeczenia o eksmisji, decyduje wykładnia znajdujących się w nim przesłanek, zwłaszcza "rażąco nagannego postępowania" i "uniemożliwienia wspólnego zamieszkania". O rażącej naganności przesądza rodzaj naruszeń i charakter dóbr, w które godzi postępowanie pozwanego. Natomiast uniemożliwienie wspólnego zamieszkania oprócz powyższych przesłanek przesądza dodatkowo zła prognoza wyprowadzona z nieskuteczności dotychczas stosowanych środków perswazyjnych i represyjnych. Obydwie przesłanki zostały spełnione w rozpoznawanej sprawie. Ponieważ przepis art. 58 § 2 kro wyraża zasadę prymatu dóbr osobistych, którym w razie zagrożenia muszą ustąpić dobra majątkowe, dlatego po ustaleniu, że pozwany ponosi odpowiedzialność za swoje postępowanie, dopuszczalne było orzeczenie eksmisji małżonka, mimo że przysługują mu równe prawa (w tym wypadku spółdzielcze) do lokalu.

Nie znajdując usprawiedliwionych podstaw kasacji Sąd Najwyższy z mocy art. 393¹² kpc orzekł jak w sentencji, przyznając od Skarbu Państwa pełnomocnikowi ustanowionemu przez Sąd koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu (§ 21 pkt 1 rozp. Min. Spraw. z dnia 12 grudnia 1997 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (...) - Dz. U. Nr 154, poz. 1013 ze zm.).