Postanowienie z dnia 2001-08-29 sygn. IV CKN 1153/00

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV CKN 1153/00

Postanowienie

Sądu Najwyższego

z dnia 29 sierpnia 2001 r.

Przewodniczący: SSN Tadeusz Żyznowski.

Sędziowie: SN Elżbieta Skowrońska - Bocian, SA Jan Górowski (sprawozdawca).

Uzasadnienie faktyczne

Postanowieniem z dnia 20 października 1999 r. Sąd Okręgowy w Toruniu zmienił, zaskarżone przez wnioskodawcę Piotra W. i uczestniczkę Janinę S., postanowienie Sądu Rejonowego w Brodnicy z dnia 28 lipca 1999 r. ustanawiające drogę konieczną w ten tylko sposób, że zasądził od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki kwotę 1.500 zł tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności przechodu do punktu czerpania wody i do szafki rozdzielczej prądu. Poza tym oddalił apelację uczestniczki w pozostałej części i w całości apelację wnioskodawcy.

Sprawa została przedstawiona Sądowi Najwyższemu na skutek kasacji uczestniczki.

W piśmie z dnia 3 kwietnia 2000 r. Syndyk masy upadłości wnioskodawcy Piotra W., prowadzącego działalność gospodarczą Młyn Automatyczny "K." w Brodnicy, cofnął wniosek o ustanowienie drogi koniecznej z tego powodu, że na skutek zmiany okoliczności sprawy ustanowiona służebność stała się bezprzedmiotowa. Wykazał jednocześnie, postanowieniem Sądu Rejonowego - Gospodarczego w Toruniu z dnia 6 stycznia 2000 r., że została ogłoszona upadłość wnioskodawcy prowadzącego przedmiotowy młyn.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Na podstawie art. 174 § 1 pkt 4 k.p.c. w związku z art. 393¹⁰ k.p.c. także Sąd Najwyższy z urzędu zawiesza postępowanie, jeżeli w stosunku do strony zostało wszczęte postępowanie upadłościowe (czyli została ogłoszona upadłość), a spór dotyczy majątku wchodzącego w skład masy upadłości. Niemniej z chwilą powzięcia wiadomości o ogłoszeniu upadłości przez ten Sąd ustała już przyczyna zawieszenia postępowania (art. 180 § 1 zdanie 1 k.p.c.). Wówczas bowiem w sprawie swój udział zgłosił syndyk i cofnął wniosek o ustanowienie drogi koniecznej. Treść art. 60 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. - Prawo upadłościowe (jedn. tekst Dz. U. 1991 r., Nr 118, poz. 518 ze zm.) prowadzi do wniosku, że postępowanie w sprawie wszczętej przez upadłego przed ogłoszeniem upadłości może być podjęte w każdej chwili po zgłoszeniu stosownego żądania przez syndyka masy upadłości i toczy się dalej z jego udziałem. Zawieszenie zatem postępowania na obecnym etapie byłoby już nieuzasadnione, gdyż odpadła przesłanka spoczywania sporu, wobec zgłoszenia się do udziału w sprawie syndyka za upadłego.

Wprawdzie art. 393¹⁶ k.p.c., w brzmieniu sprzed 1 lipca 2000 r., nie przewidywał wprost umorzenia przez Sąd Najwyższy postępowania w sprawie, jednak na tle tego stanu prawnego przyjmowano, stosując odpowiednio art. 355 § 1 k.p.c., że jeżeli wydanie orzeczenia co do istoty sprawy stało się bezprzedmiotowe lub niedopuszczalne, Sąd Najwyższy władny jest, uchylając merytoryczne orzeczenia, rozstrzygnąć w tym przedmiocie (art. 386 § 3 k.p.c. w związku z art. 393¹⁹ k.p.c.). Ustawa z dnia 24 maja 2000 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego ... (Dz. U. Nr 48, poz. 554) naprawiła ten błąd przy redakcji tego przepisu w 1996 r. i dodała opuszczoną wówczas podstawę do umorzenia postępowania jako przyczynę uchylenia wyroku (czy postanowienia co do istoty sprawy).

Orzeczenie takie może zostać wydane dopiero po stwierdzeniu podstaw uzasadniających umorzenie postępowania w konkretnym przypadku. Brak sprzeciwu uczestniczki na cofnięcie wniosku nie był wystarczający, gdyż w art. 512 § 1 k.p.c. nie zostały unormowane procesowe i materialnoprawne skutki tej czynności procesowej. Z tego powodu znajduje tu odpowiednie zastosowanie art. 203 § 2, 3 i 4 k.p.c. Sąd winien zatem uznać za niedopuszczalne cofnięcie wniosku wtedy, gdy okoliczności sprawy wskazują, że czynność jest niezgodna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 czerwca 1981 r., I PR 94/80, OSNCP 1981, nr 12, poz. 247). Niemniej w świetle podanej zgodnie przez zainteresowanych okoliczności istnienie ustanowionej służebności stało się zbędne, gdyż syndyk dokonał sprzedaży wszystkich urządzeń młynarskich, a zatem nie może być już wykorzystywana dla potrzeb prowadzenia młyna. Skoro zatem nieruchomość władnąca ma bezpośrednie połączenie z drogą publiczną, a Sąd drugiej instancji uznał je za nieodpowiednie tylko ze względu na ten rodzaj działalności gospodarczej, to dotychczasowe połączenie nieruchomości upadłego z siecią dróg publicznych stało się wystarczające. Poza tym obciążenie służebnością nieruchomości uczestniczki na rzecz nieruchomości upadłego wiązałoby się z obciążeniem jej dalszym długiem z tytułu wynagrodzenia w kwocie 9.125 zł. Z tych przyczyn cofnięcie wniosku nie było sprzeczne z dyspozycją art. 203 § 4 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. i tym samym istniały podstawy do umorzenia postępowania w sprawie.

Art. 393¹⁶ k.p.c. ani art. 386 § 3 k.p.c. nie określają formy, w jakiej winno zapaść w tym przypadku orzeczenie. Niewątpliwie nie jest to rozstrzygnięcie co do istoty sprawy (art. 316 § 1 k.p.c.), lecz orzeczenie dotyczące toku postępowania (art. 354 k.p.c.). Z tego powodu orzeczenia te zapadają w formie postanowienia (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 października 1999 r., III CKN 693/98, OSNC 2000, nr 4, poz. 73). Ponieważ syndyk złożył wniosek o cofnięciu wniosku w piśmie procesowym, istniała podstawa do rozstrzygnięcia o umorzeniu postępowania na posiedzeniu niejawnym (art. 355 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 k.p.c. i art. 393¹⁹ k.p.c).

Z powyższych przyczyn Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji (art. 393¹⁶ k.p.c.).