Uchwała z dnia 1996-01-11 sygn. III CZP 189/95

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 189/95

Uchwała

Sądu Najwyższego

z dnia 11 stycznia 1996 r.

Przewodniczący: sędzia SN S. Dmowski. Sędziowie SN: F. Barczewska (sprawozdawca), G. Bieniek.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Skarbu Państwa (Komendy Wojewódzkiej Policji w K.) przeciwko Władysławie B. o eksmisję, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 11 stycznia 1996 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Wojewódzki w Krakowie, postanowieniem z dnia 21 listopada 1995 r. sygn. akt (...), do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy w świetle art. 97 ust. 1, 4 i 5 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. Nr 30, poz. 179 ze zm.) oraz § 10 i 15 zarządzenia Nr 49 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 10 maja 1991 r. w sprawie szczegółowych zasad przydziału i opróżniania oraz norm zaludnienia lokali mieszkalnych będących w dyspozycji Ministra Spraw Wewnętrznych lub podległych mu organów, a także szczegółowych zasad przydziału i opróżniania tymczasowych kwater przeznaczonych dla policjantów (Dz. Urz. MSW z 1992 r. Nr 2, poz. 38) dopuszczalna jest droga sądowa w sprawach o opróżnienie lokalu mieszkalnego przez osoby nie pozostające w stosunku służbowym z dysponentem lokalu?"

p o d j ą ł następującą uchwałę:

W sprawie o opróżnienie lokalu mieszkalnego, będącego w dyspozycji jednostki organizacyjnej podległej Ministrowi Spraw Wewnętrznych, zajmowanego po śmierci najemcy przez członka jego rodziny droga sądowa nie jest dopuszczalna.

Uzasadnienie

Skarb Państwa - Komenda Wojewódzka Policji w K. - wnosił o zobowiązanie pozwanej Władysławy B. do opróżnienia i wydania lokalu mieszkalnego opisanego w pozwie. Strona powodowa twierdziła, że lokal ten został przydzielony decyzją Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w K. z dnia 19 lutego 1970 r. ojcu pozwanej Władysławowi W., jako renciście milicyjnemu. W decyzji została uwzględniona, jako uprawniona do zamieszkania z najemcą, między innymi, pozwana, jako córka. Najemca - Władysław W. oraz jego żona Stanisława W. zmarli. W mieszkaniu składającym się z trzech pokoi i kuchni pozostała tylko pozwana, która obecnie nie jest uprawniona do jego zajmowania.

Pozwana wnosiła o oddalenie powództwa.

Sąd Rejonowy dla Krakowa Nowej Huty wyrokiem z dnia 19 maja 1995 r. uwzględnił powództwo. Sąd ten ustalił, że przedmiotowy lokal pozostaje w dyspozycji strony powodowej. Pozwana w świetle treści art. 89 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. Nr 30, poz. 179 ze zm.) nie jest obecnie osobą uprawnioną do zajmowania tego lokalu, a zatem żądanie jego opróżnienia i wydania ma podstawę w treści art. 222 § 1 k.c.

Przy rozpoznawaniu rewizji pozwanej wniesionej od tego wyroku - opartej na zarzucie naruszenia prawa materialnego i niewyjaśnieniu wszystkich istotnych dla rozstrzygnięcia okoliczności - Sąd Wojewódzki w Krakowie powziął wątpliwości wyrażone w zagadnieniu prawnym przytoczonym w sentencji uchwały.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Z przedstawionego w postanowieniu stanu faktycznego wynika, że lokal mieszkalny, składający się z trzech pokoi i kuchni, pozostający w dyspozycji byłej Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej, decyzją z dnia 19 lutego 1970 r. został przydzielony renciście MO Władysławowi W. W decyzji stwierdzono, że do zamieszkania z najemcą była uprawniona, między innymi, córka - Władysława B. Władysław W. oraz jego żona zmarli, a w mieszkaniu pozostała tylko pozwana.

Decyzja w przedmiocie przydziału lokalu mieszkalnego na rzecz ojca pozwanej została wydana pod rządem ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o służbie funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej (jedn. tekst: Dz. U. z 1973 r. Nr 23, poz. 136) oraz ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej oraz ich rodzin (jedn. tekst: Dz. U. z 1973 r. Nr 23, poz. 136). Pierwsza z powołanych ustaw zawierała, między innymi, unormowania dotyczące mieszkań służbowych dla funkcjonariuszy MO. Artykuł 36 ust. 1 tej ustawy stanowił, że funkcjonariusz MO ma prawo otrzymać mieszkanie służbowe dla siebie i członków rodziny w miejscowości, w której pełni służbę lub w miejscowości pobliskiej na zasadach i według norm określonych przez Ministra Spraw Wewnętrznych. W art. 42 drugiej z wymienionych ustaw ustawodawca przyznał prawo do mieszkania służbowego emerytom i rencistom MO z zastrzeżeniem, że do mieszkań tych stosuje się przepisy odnoszące się do mieszkań służbowych funkcjonariuszy MO.

Na podstawie upoważnienia zawartego w przepisach ustawy o służbie funkcjonariuszy MO zostało wydane w dniu 5 lutego 1969 r. zarządzenie nr 13 Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie trybu przydzielania i opróżniania mieszkań służbowych przeznaczonych dla Milicji Obywatelskiej i Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Powołane zarządzenie nr 13 zostało następnie zastąpione, wydanym już po wejściu w życie prawa lokalowego z 1974 r., nowym zarządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych nr 82 z dnia 15 listopada 1974 r. w sprawie mieszkań przeznaczonych dla funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej oraz remontu mieszkań zajmowanych przez tych funkcjonariuszy (Dz. Urz. MSW Nr 6, poz. 20). Przepisy zarządzenia nr 82 określały organy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych uprawnione do wydawania decyzji w sprawach przydziału lokali mieszkalnych dla funkcjonariuszy milicyjnych oraz rencistów milicyjnych, a także zawierały postanowienia o uprawnieniach członków rodzin do mieszkań po nich.

Powołanie się w wymienionym zarządzeniu nr 82 między innymi na art. 63 ust. 5 Prawa lokalowego z 1974 r. stanowiło wyraźne podkreślenie całkowicie odrębnego, poza Prawem lokalowym, uregulowania zasad przydziału i opróżniania mieszkań służbowych przeznaczonych dla funkcjonariuszy, jak również dla emerytów i rencistów milicyjnych. Zwrócił na to uwagę Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały składu siedmiu sędziów z dnia 15 listopada 1979 r. III CZP 25/79 (OSNCP 1980, z. 6, poz. 106), w której to uchwale stwierdził, że droga sądowa w sprawach o eksmisję z tych mieszkań nie jest dopuszczalna.

Ustawodawca, dokonując w okresie ostatnich kilku lat istotnych zmian w zakresie norm prawnych związanych z zajmowaniem i używaniem lokali i budynków, zachował nadal szczególny tryb najmu lokali na zaspokojenie potrzeb funkcjonariuszy Policji i ich rodzin, jak również emerytów i rencistów policyjnych oraz ich rodzin. W art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 2 lipca 1994 r. o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych (Dz. U. Nr 105, poz. 509 ze zm.) spod działania przepisów tej ustawy wyłączone zostały, między innymi, lokale mieszkalne pozostające w dyspozycji jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych.

Problematykę mieszkań pozostających w dyspozycji tych organów regulują obecnie przepisy ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. Nr 30, poz. 179 ze zm.) oraz przepisy wykonawcze zawarte w zarządzeniu nr 49 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 10 maja 1991 r. w sprawie szczegółowych zasad przydziału i opróżniania oraz norm zaludnienia lokali mieszkalnych będących w dyspozycji Ministra Spraw Wewnętrznych lub podległych mu organów, a także szczegółowych zasad przydziału i opróżniania tymczasowych kwater przeznaczonych dla policjantów (Dz. Urz. MSW Nr 2, poz. 47).

Odesłanie do powołanych wyżej przepisów zawiera też art. 29 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. Nr 53, poz. 214), który reguluje przesłanki prawa do lokalu mieszkalnego funkcjonariuszy zwolnionych ze służby oraz członków rodzin po zmarłych funkcjonariuszach, jak i po zmarłych emerytach i rencistach.

W powołanej ustawie o Policji uregulowano nie tylko uprawnienie policjanta w służbie stałej do lokalu mieszkalnego (art. 88), ale określono szczegółowo, jakich członków rodziny policjanta uwzględnia się przy przydziale policjantowi lokalu mieszkalnego (art. 89), jakie lokale przeznacza się na lokale mieszkalne dla policjantów (art. 90), a także zawarto w art. 97 ust. 1 upoważnienie dla Ministra Spraw Wewnętrznych w porozumieniu z Ministrem Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa do określenia szczegółowych zasad przydziału i opróżniania oraz norm zaludnienia lokali mieszkalnych określonych w art. 90 cyt. ustawy.

Przepisy wykonawcze zawarte w powołanym zarządzeniu nr 49 regulują tryb powstania stosunku najmu, jego ustania oraz konsekwencje ustania, to jest opróżnienie lokalu. W świetle treści § 10 i 11 omawianego zarządzenia podstawę zasiedlenia lokalu mieszkalnego stanowi decyzja o przydziale lokalu mieszkalnego, wydana przez właściwy organ określony w tych przepisach. Również właściwy organ uprawniony jest do rozstrzygania decyzją o opróżnieniu lokalu mieszkalnego.

Poza osobami wymienionymi w art. 89 ustawy o Policji, w przydzielonym policjantowi mieszkaniu mogą zamieszkać inne osoby bliskie, ale tylko za zgodą dysponenta (§ 8 zarządzenia nr 49).

Na tle powyższych unormowań wyłoniło się zagadnienie czy określony w § 10 omawianego zarządzenia organ jest uprawniony do orzekania decyzją o opróżnieniu lokalu będącego w dyspozycji policji tylko w stosunku do funkcjonariusza policji, czy również w stosunku do innych osób, które tam zamieszkały, jako uwzględnione w decyzji, lub które zostały przez policjanta wprowadzone za zgodą dysponenta.

Sąd Wojewódzki, rozważając to zagadnienie, wyraził w uzasadnieniu postanowienia trafny pogląd, że nie można się zgodzić w tej kwestii ze stanowiskiem zajętym przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 20 stycznia 1944 r. I SA 417/93, iż przepisy wyżej powołanego zarządzenia nie mogą mieć zastosowania wobec osób pozostających poza stosunkiem służbowym z dysponentem lokalu, a więc, że żądanie opróżnienia przez takie osoby lokalu należy do drogi sądowej.

Zagadnieniem tym, choć w nieco innym aspekcie, zajmował się też Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 25 maja 1995 r. III CZP 68/95 (OSNC 1995, z. 10, poz. 143). W uchwale tej Sąd stwierdził, że tylko w stosunku do osób, które zajmują lokal przeznaczony dla policji, a nie nabyły nigdy uprawnień do jego zajmowania, a więc nie były nawet wprowadzone do lokalu przez najemcę za zgodą dysponenta, przepisy szczególne zarządzenia nie mają zastosowania i sprawy takie podlegają rozpoznaniu przez sądy powszechne. Podzielając to stanowisko, należy podkreślić, że w uzasadnieniu uchwały trafnie podniesiono, iż przepisów regulujących opróżnianie lokali będących w dyspozycji policji nie można odczytywać w oderwaniu od źródła, a więc uprzedniego nawiązania stosunku najmu.

Przepisy wykonawcze zawarte w zarządzeniu nr 49 regulują całościowo, stosując ten sam tryb - wydanie decyzji przez właściwy organ - zarówno w odniesieniu do powstania stosunku najmu, jak i opróżnienia lokalu, będącego konsekwencją ustania tego stosunku. Przepisy te wyliczają sytuacje, w których wydaje się decyzje o opróżnieniu lokalu, przy czym z § 19 ust. 1 pkt 8 i 9 cyt. zarządzenia wynika, że opróżnienie w drodze decyzji dotyczy także sytuacji, gdy najemca (policjant lub rencista) już nie mieszka w lokalu, a pozostały tam osoby, które nie mają uprawnienia do zamieszkiwania, a więc osoby wprowadzone przez policjanta za zgodą dysponenta, czy też nawet osoby, które tracąc pochodne prawo do współzamieszkiwania wynikające z umowy najmu zawartej przez policjanta i stosunku rodzinnego, nie nabyły samodzielnych uprawnień do lokalu mieszkalnego, czy to w świetle powołanego wyżej art. 29 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (...), czy na podstawie szczegółowych unormowań zawartych w zarządzeniu wykonawczym.

Zgodnie z treścią art. 2 § 3 k.p.c., nie są rozpoznawane w postępowaniu sądowym sprawy cywilne, jeżeli przepisy szczególne przekazują je do właściwości innych organów.

Zarówno tryb zajmowania, jak i opróżniania lokali mieszkalnych będących w dyspozycji organów Ministerstwa Spraw Wewnętrznych został wyłączony z ogólnych unormowań zawartych w ustawie o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych (art. 2 ust. 2). Sprawy te zostały, zgodnie z przepisami ustawy o Policji oraz rozporządzenia wykonawczego wydanego w ramach upoważnienia przewidzianego w tej ustawie, przekazane do rozstrzygania właściwym organom w drodze decyzji.

Z powyższych względów należało orzec jak w sentencji uchwały.

OSNC 1996 r., Nr 7-8, poz. 93