Wyrok z dnia 1964-11-07 sygn. III CR 294/64

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CR 294/64

Wyrok

Sądu Najwyższego

z dnia 7 listopada 1964 r.

Przewodniczący: sędzia J. Ignatowicz (sprawozdawca). Sędziowie: Z. Wiszniewski, J. Pomorski.

Sentencja

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Franciszki S. o zniesienie współwłasności i dział spadku po Walentym S., na skutek rewizji nadzwyczajnej Prokuratora Generalnego PRL od postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Kielcach - Ośrodek Zamiejscowy w Radomiu z dnia 26 czerwca 1963 r.,

zaskarżone postanowienie, jak również postanowienie Sądu Powiatowego w Białobrzegach z dnia 6 września 1962 r. w części orzekającej o podziale gospodarstwa rolnego, będącego przedmiotem działu i zniesienia współwłasności, uchylił i sprawę także w tym zakresie przekazał Sądowi Powiatowemu w Białobrzegach do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie

We wniosku z dnia 19.VIII.1958 r. skierowanym do Sądu Powiatowego w Białobrzegach Franciszka S. wnosiła o zniesienie współwłasności i dział majątku spadkowego pozostałego po zmarłym jej mężu, Walentym S.

Przedmiotem zniesienia współwłasności majątku wnioskodawczyni i spadkodawcy oraz działu spadku było gospodarstwo rolne o łącznym obszarze 12 ha 6.401 m² wraz z zabudowaniami oraz inwentarzem.

Sąd Powiatowy w Białobrzegach postanowieniem z dnia 6.IX.1962 r. Ns 7/62 zniósł współwłasność majątku wnioskodawczyni i spadkodawcy, składającego się z osady włościańskiej, położonej we wsi W., o pow. 7 morgów 283 pręty oraz działek gruntu z dóbr W. B. o pow. 2 morgi 26 prętów, 2 morgi 245 prętów i 2,5 morgi, i dokonał działu w naturze tychże działek oraz działu gruntu stanowiącego wyłączną własność spadkodawcy, położonego we wsi K., o pow. 4,5 morgi (połowy osady składającej się z 9 morgów).

Sąd przyznał na współwłasność Franciszki S. oraz córek wnioskodawczyni i spadkodawcy, tj. Natalii M. z domu S. oraz Bronisławy S., osadę rolną o ogólnej powierzchni 7 ha 405 m². Syn wnioskodawczyni i spadkodawcy, Stanisław S., otrzymał na własność osadę rolną o ogólnej powierzchni 5 ha 5.995 m². Na rzecz pozostałych uczestników postępowania zostały zasądzone spłaty pieniężne.

Rozpoznając sprawę na skutek rewizji wnioskodawczyni, Sąd Wojewódzki w Kielcach - Ośrodek w Radomiu postanowieniem z dnia 26.VI.1963 r. uchylił postanowienie Sądu Powiatowego jedynie w części dotyczącej dopłat, spłat, określenia wartości przedmiotu działu oraz orzeczenia o kosztach, utrzymując jednocześnie w mocy postanowienie Sądu Powiatowego w części orzekającej podział w naturze gospodarstwa rolnego.

Wymienione postanowienia zaskarżył w prawomocnej części Generalny Prokurator PRL rewizją nadzwyczajną, wniesioną w dniu 29 września 1964 r.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Sprawa działowa stanowi jedną całość w tym sensie, że wszystkie dyspozycje orzeczenia działowego są wzajemnie zależne i wzajemnie uwarunkowane. W szczególności taki ścisły związek zachodzi między orzeczeniem o podziale majątku spadkowego a orzeczeniem przyznającym określonym spadkobiercom spłaty gotówkowe. Dlatego zasadą jest, że wadliwość jednego z tych dwu orzeczeń pociąga za sobą konieczność uchylenia postanowienia działowego w całości. Jedynie wyjątkowo, gdy chodzi o drobny wycinek całej sprawy, a ściślej, gdy jest rzeczą oczywistą, że uchylenie określonego rozstrzygnięcia zawartego w orzeczeniu działowym nie może mieć wpływu na zasadnicze rozstrzygnięcie o samym dziale, możliwe jest uchylenie postanowienia działowego tylko w tej części.

Jeśli chodzi o sprawę niniejszą, problem ten przedstawia się całkowicie odmiennie, albowiem Sąd rewizyjny utrzymał w całości orzeczenie Sądu I instancji o podziale majątku spadkowego, a uchylił - także w całości - orzeczenie o spłatach. Z przyczyn wyżej podanych było to niedopuszczalne. Skoro Sąd Rewizyjny uznał, że wadliwe jest całe orzeczenie o spłatach, powinien był uchylić orzeczenie działowe w całości.

Trafne są także zarzuty dotyczące oceny, czy utworzone przez Sąd Powiatowy gospodarstwa są żywotne. Wprawdzie biegły wypowiedział taki pogląd, ale uczynił to w jednym zdaniu i w ogóle swego stanowiska nie uzasadnił. W tych warunkach sądy obu instancji nie miały możności skontrolowania, czy opinia biegłego jest prawidłowa.

W rewizji nadzwyczajnej podkreślono dalej, że jak wynika z załączonego pisma Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej - Wydział Rolnictwa i Leśnictwa w K. z dnia 25.VIII.1964 r., zaskarżone postanowienia w prawomocnej części orzekającej podział w naturze gospodarstwa rolnego, wobec oparcia podziału gruntów na niewłaściwym ich szacunku, doprowadziły do przydzielenia Franciszce S., Natalii S. zamężnej M. i Bronisławie S. gruntów dużo słabszych od gruntów przyznanych na własność Stanisławowi S. W związku z tym faktem gospodarstwo przyznane wnioskodawczyni i jej córkom na niepodzielną współwłasność jest gospodarstwem nieżywotnym.

Rewizja nadzwyczajna zwraca też uwagę na to, że według twierdzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w K. Sąd Powiatowy bezpodstawnie nie wliczył do masy spadkowej działek gruntu oznaczonych w rejestrze pomiarowo-klasyfikacyjnym: nr 56 o pow. 0,13 ha, nr 910 o pow. 0,04 ha i nr 1304 o pow. 0,05 ha.

Okoliczności powyższe Sąd Powiatowy weźmie pod uwagę przy ponownym rozpoznaniu sprawy.

Zasadny jest wreszcie zarzut rewizji nadzwyczajnej, że skoro Sądy obu instancji nie wyjaśniły należycie, czy dokonany przez nie podział nie jest sprzeczny z interesem społeczno-gospodarczym, to zaskarżone orzeczenia naruszają także interes Państwa Ludowego, który wymaga, aby nowo powstałe gospodarstwa były zdrowymi jednostkami produkcyjnymi.

Z zasad powyższych Sąd Najwyższy z mocy art. 384 w związku z art. 398 k.p.k. orzekł jak w sentencji.

OSNC 1965 r., Nr 7-8, poz. 130