Orzeczenie z dnia 1960-09-24 sygn. 1 CR 447/60

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt 1 CR 447/60

Orzeczenie

Sądu Najwyższego

z dnia 24 września 1960 r.

Przewodniczący: sędzia S. Gross (sprawozdawca). Sędziowie: F. Błahuta, J. Knap.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Stanisławy B. przeciwko Janowi R. o ustalenie ojcostwa i alimenty, po rozpoznaniu rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości, wniesionej na skutek podania kuratora pozwanego, od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Lublinie z dnia 30 listopada 1959 r.,

uchylił zaskarżony wyrok oraz wyrok Sądu Powiatowego w Lublinie w części zasądzającej roszczenia majątkowe obu powódek i sprawę w tym zakresie przekazał Sądowi Powiatowemu w Lublinie do ponownego rozpoznania; poza tym rewizję nadzwyczajną oddalił.

Uzasadnienie

Sąd Powiatowy w Lublinie wyrokiem z 13 stycznia 1959 r. ustalił, że pozwany Jan R. jest ojcem małoletniej Anny Mirosławy B., urodzonej 11 kwietnia 1957 r. z matki Stanisławy B., oraz zasądził od pozwanego na rzecz małoletniej powódki alimenty po 300 zł miesięcznie, poczynając od 8 lipca 1957 r., i na rzecz Stanisławy B. 2.000 zł jako zwrot kosztów porodu i trzymiesięcznego utrzymania w okresie porodu.

Rozstrzygnięcie powyższe oparł Sąd Powiatowy na ustaleniu, że pierwsze zbliżenie między stronami, które poznały się w lutym 1956 r., nastąpiło w czerwcu 1956 r. i że od tego czasu strony żyły ze sobą. Pozwany przestał odwiedzać powódkę od listopada 1956 r. W związku z obroną pozwanego opartą na twierdzeniu o jego niepłodności, Sąd Powiatowy na podstawie zeznania świadka dr Rozalii B. przyjął, że lekarka ta, badając pozwanego prywatnie na jego żądanie, stwierdziła, że jest on zdolny być ojcem dziecka. Sąd uznał natomiast, że pozostałe dowody, a w szczególności przedstawione przez pozwanego zaświadczenie lekarskie o jego bezpłodności w czasie, gdy powódka była już w ciąży, jak również opinia biegłego prof. dra Olbrychta, iż w dniu badania pozwany nie jest zdolny do zapłodnienia kobiet, nie świadczą o tym, że nie był on zdolny do zapłodnienia w czasie, gdy powódka zaszła w ciążę. Na podstawie takich ustaleń Sąd, mając na uwadze, że powódka w okresie koncepcyjnym utrzymywała stosunki płciowe z pozwanym, stosownie do art. 47 k.r. ustalił ojcostwo pozwanego oraz zasądził wyszczególnione poprzednio należności.

Wyrok Sądu Powiatowego zaskarżył pozwany rewizją, opartą na zarzutach uchybienia art. 242 § 1, 326 i 336 § 2 k.p.c. oraz na sprzeczności istotnych ustaleń z treścią zebranego w sprawie materiału. Po wniesieniu rewizji, pozwany R. zmarł w dniu 8 lipca 1959 r.

Sąd Wojewódzki w Lublinie postępowanie zawiesił z powodu śmierci pozwanego, następnie zaś - po podjęciu postępowania z udziałem po stronie pozwanej ustanowionego kuratora - wyrokiem z dnia 30 listopada 1959 r. wyrok Sądu Powiatowego o tyle tylko zmienił, że zasądzoną na rzecz powódki Stanisławy B. kwotę 2.000 zł tytułem zwrotu kosztów porodu obniżył do 1.000 zł, poza tym zaś rewizję oddalił.

Sąd Wojewódzki nie dopatrzył się zarzucanej wadliwości w ustaleniach Sądu Powiatowego, jak również nie uwzględnił zarzutu nienależytego rozważenia przez Sąd Powiatowy opinii Zakładu Medycyny Sądowej A.M. w Krakowie. Opinia ta bowiem wyraźnie wyjaśnia, że niemożliwe jest stanowcze stwierdzenie, odkąd datuje się ustalona w czasie badania pozwanego jego niezdolność do zapłodnienia, natomiast z zeznania świadka B. wynika, że podczas badań w 1957 r. w Zakładzie Medycyny Sądowej A.M. w Lublinie stwierdzono u pozwanego istnienie ruchomych plemników. W tym więc stanie rzeczy, zdaniem Sądu Wojewódzkiego, nie zachodziła potrzeba uzupełnienia postępowania dowodowego. Za słuszne uznał jedynie Sąd Wojewódzki żądanie obniżenia kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów porodu i 3-miesięcznego utrzymania i dlatego tylko w tym zakresie wyrok Sądu I instancji zmienił w sposób poprzednio wskazany.

W dniu 30 maja 1960 r. wpłynęła do Sądu Najwyższego rewizja nadzwyczajna Ministra Sprawiedliwości, w której skarżący, zarzucając naruszenie art. 242 § 1 i 466 § 2 k.p.c. oraz art. 47 k.r., wnosi o uchylenie wyroków obu instancji i przekazanie sprawy Sądowi Powiatowemu w Lublinie do ponownego rozpoznania.

 

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zarzut niedostatecznego wyjaśnienia istotnych dla sprawy okoliczności dotyczy - według rewizji nadzwyczajnej - kwestii, czy pozwany cierpiał w młodości na chorobę trypra połączonego z obustronnym zapaleniem jąder, co w myśl opinii Zakładu Medycyny Sądowej w Krakowie z dnia 11.IX.1958 r. mogło mieć znaczenie dla odpowiedzi na pytanie, czy stwierdzona w czasie badania pozwanego w tym Zakładzie jego niezdolność do zapłodnienia istniała także w okresie koncepcyjnym.

Z zarzutem tym rewizja nadzwyczajna wiąże sprawę oceny zeznań świadka dr Rozalii B., których wiarogodności wprawdzie wprost nie kwestionuje, lecz do których, jak twierdzi, należało ustosunkować się "z wielką ostrożnością" ze względu na brak notatek o wynikach badania pozwanego i zawodność pamięci, jak również ze względu na to, że wobec istnienia dowodów bezpłodności pozwanego w 1956 r. i 1958 r., przed oraz po okresie koncepcyjnym, jest niemal nieprawdopodobne, by pozwany mógł być zdolny do zapłodnienia w okresie koncepcyjnym.

Zarzuty te nie są usprawiedliwione. (...)

Nie można natomiast odmówić racji zarzutom rewizji nadzwyczajnej dotyczącym niedopuszczalności rozstrzygania o roszczeniach majątkowych związanych z żądaniem ustalenia ojcostwa, po śmierci pozwanego, z udziałem kuratora, a bez uczestnictwa spadkobierców. Przepis bowiem art. 449 k.p.c. nakazuje w tym wypadku stosowanie przepisów szczególnych o postępowaniu w sprawach ze stosunków rodziców i dzieci odpowiednio, a to zastrzeżenie czyni niedopuszczalnym rozciągnięcie na część postępowania, która obejmuje dochodzenie roszczeń majątkowych, wyrażonej w art. 446 § 2 k.p.c. zasady, że w miejsce zmarłego wstępuje kurator ustanowiony przez władzę opiekuńczą.

Swoistość roszczeń majątkowych, o których wyżej mowa, jeśli chodzi o alimenty na przyszłość, tj. po dacie śmierci pozwanego, wymaga poza tym uwzględnienia, że obowiązek alimentacyjny ze względu na swój charakter czysto osobisty nie obciąża masy spadkowej (art. 1 § 2 pr. spadk.) i nie przechodzi na spadkobierców poza należnościami, które stały się wymagalne przed śmiercią spadkodawcy.

W tych warunkach zaskarżony wyrok, jak również wyrok Sądu Powiatowego w części dotyczącej roszczeń majątkowych, należy uchylić i sprawę w tym zakresie przekazać Sądowi Powiatowemu w Lublinie do ponownego rozpoznania z uwzględnieniem przytoczonych wyżej wskazań. Ze względu zaś na oddalenie rewizji nadzwyczajnej co do rozstrzygnięcia o kwestii ustalenia ojcostwa i prawomocności rozstrzygnięcia w tym przedmiocie, nie zachodzi potrzeba rozważenia wywodów rewizji nadzwyczajnej dotyczących konieczności rozdzielenia roszczeń majątkowych i sprawy o ustalenie ojcostwa w razie śmierci pozwanego w toku postępowania wszczętego co do obu tych żądań łącznie.

Kierując się powyższymi założeniami, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.

OSN 1961 r., Nr 4, poz. 114