Uchwała z dnia 1995-05-09 sygn. III CZP 53/95

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 53/95

Uchwała

Sądu Najwyższego

z dnia 9 maja 1995 r.

Przewodniczący: Sędzia SN G. Bieniek.

Sędziowie SN: B. Czech (spr.), T. Ereciński.

Sąd Najwyższy w sprawie zażalenia Z. K. od odmowy sporządzenia czynności przez notariusza B. K. po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 9 maja 1995 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Wojewódzki w Warszawie postanowieniem z dnia 30 marca 1994 r. sygn. akt V Cz 151/94, do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"1. W jakim zakresie norma prawna art. 80 § 2 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie (Dz. U. Nr 22, poz. 91) nakłada na notariusza, przy dokonywaniu czynności prawnej, obowiązek czuwania nad należytym zabezpieczeniem praw i słusznych interesów stron oraz innych osób dla których ta czynność może powodować skutki prawne w przypadku zlecenia sporządzenia dwóch aktów notarialnych: jednego - umowy pożyczki i ustanowienia hipoteki na nieruchomości dla zabezpieczenia wierzytelności i drugiego - ustanowienia pełnomocnictwa dla wierzyciela do sprzedaży nieruchomości dłużnika i zaspokojenia się z uzyskanej ceny za sprzedaną nieruchomość,

2. Czy notariusz, gdy dojdzie do wniosku, że w przypadku niewykonania przez kontrahenta umowy pożyczki, pożyczkodawca bez zgody właściciela miałby możliwość zbyć jego nieruchomość naruszając interesy kontrahenta, miałby prawo odmówić sporządzenia czynności?"

podjął następującą uchwałę:

1. Notariusz nie może na podstawie przepisu art. 80 § 2 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie (Dz. U. Nr 22, poz. 91) odmówić sporządzenia czynności notarialnej; odmowa taka może nastąpić jedynie w razie spełnienia warunku wskazanego w art. 81 tego prawa. 2. W pozostałym zakresie odmawia podjęcia uchwały.

Uzasadnienie faktyczne

Notariusz - powołując się na art. 80 § 2 Prawa o notariacie - odmówił sporządzenia dwóch aktów notarialnych: umowy pożyczki z zabezpieczeniem jej hipoteką na nieruchomości pożyczkobiorcy oraz pełnomocnictwa dla pożyczkodawcy do sprzedania tej nieruchomości, w przypadku niewywiązania się z umowy przez pożyczkobiorcę, i potrącenia kwoty pożyczki z uzyskanej ceny.

Pożyczkodawca w zażaleniu, zarzucając naruszenie art. 353¹ k.c. i art. 80 § 2 Prawa o notariacie, wniósł o nakazanie Notariuszowi sporządzenie wymienionych aktów notarialnych.

Sąd Wojewódzki, rozpoznając to zażalenie, przedstawił do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 § 1 k.p.c. zagadnienie prawne przytoczone w sentencji uchwały.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Ustawa z dnia 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie (Dz. U. Nr 22, poz. 91) w art. 81 stanowi, że notariusz odmówi dokonania czynności notarialnej sprzecznej z prawem. Notariuszowi nie wolno też dokonywać czynności notarialnych w przypadkach wymienionych w art. 84 tego prawa.

Natomiast art. 80 § 2 Prawa o notariacie stanowi, że przy dokonywaniu czynności notarialnych notariusz jest obowiązany czuwać nad należytym zabezpieczeniem praw i słusznych interesów stron oraz innych osób, dla których czynność ta może powodować skutki prawne. Sporządzając zatem, na żądanie strony, projekty aktów, oświadczeń i innych dokumentów, notariusz ma obowiązek udzielić wyjaśnień o skutkach prawnych projektowanych czynności. Nie powinien jednak wpływać na stronę, by dokonała lub zaniechała tych czynności. Przepis ten nie daje notariuszowi uprawnienia do odmowy dokonania czynności notarialnej, chyba że zachodzi warunek określony w art. 81 Prawa o notariacie.

W rozpoznawanej sprawie przedmiotem odmowy sporządzenia były dwa akty notarialne ściśle ze sobą związane: umowa pożyczki z zabezpieczeniem jej hipoteką oraz pełnomocnictwo dla pożyczkodawcy do ewentualnego sprzedania nieruchomości obciążonej hipoteką i potrącenia kwoty pożyczki z uzyskanej ceny.

Obowiązujący od 1 października 1990 r. art. 353¹ k.c. stanowi, że strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Jeśli zatem stosunek prawny nie sprzeciwia się wymienionym w tym przepisie wymogom, to znaczy, że nie jest sprzeczny z prawem. W konsekwencji tego brak byłoby podstaw do odmówienia dokonania czynności przez notariusza na podstawie cytowanego art. 81 Prawa o notariacie.

Z tych przyczyn Sąd Najwyższy udzielił odpowiedzi jak w ustępie 1 sentencji (art. 13 pkt 4 ustawy z 20 września 1984 r. o Sądzie Najwyższym - tekst jedn.: Dz. U. z 1994 r. Nr 13, poz. 48).

Ocena czy proponowana czynność notarialna jest sprzeczna z prawem lub czy zamierzona konkretna umowa narusza uzasadnione interesy jednej ze stron i przez to jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (podpadałaby wówczas pod art. 81 Prawa o notariacie) należy do notariusza, a w przypadku zażalenia na odmowę dokonania czynności notarialnej - do sądu rozstrzygającego sprawę i dlatego nie może być przedmiotem odpowiedzi udzielanej przez Sąd Najwyższy w trybie art. 391 § 1 k.p.c. Z tej przyczyny Sąd Najwyższy odmówił udzielenia odpowiedzi na przedstawione drugie pytanie.