Wyrok z dnia 1997-11-18 sygn. I CKN 308/97

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CKN 308/97 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 1997

Przewodniczący: SSN Z. Świeboda (spraw.). Sędziowie SN: M. Kocon, T. Wiśniewski.

Protokolant: A. Leszczyńska.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 12 września 1996 r. Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego Daniela S. na rzecz powoda Edwarda K. 8.316 zł z odsetkami i kosztami, oddalając powództwo w pozostałym zakresie. Sąd Rejonowy ustalił, że powód jest współwłaścicielem nieruchomości zabudowanej położonej w R. przy ul. M. 11a. Od listopada 1991 r. posiadał lokal użytkowy (drugi po lewej stronie, licząc od bramy wyjazdowej, mieszczącej się na parterze budynku znajdującego się na tej nieruchomości) o powierzchni 22 m². W grudniu 1991 r. pozwany pozbawił powoda posiadania tego lokalu. Powód wystąpił z pozwem o naruszenie posiadania, a Sąd przywrócił powodowi posiadanie lokalu przez usunięcie pozwanego i wydanie kluczy. Pozwany posiadał pełnomocnictwo od swej siostry i szwagra - małż. B. - współwłaścicieli tej nieruchomości do sprzedaży ich udziału oraz administrowania ich udziałem. Jednak zajmując lokal nie działał w imieniu współwłaścicieli, ale w imieniu własnym, a szkoda, którą wyrządził, nie powstała w związku z administrowaniem udziałem małż. B. Sąd Rejonowy ustalił wysokość szkody na podstawie opinii biegłego i uwzględnił powództwo na zasadzie art. 225 w zw. z art. 224 § 2 k.c.

Na skutek apelacji Sąd Wojewódzki zmienił zaskarżony wyrok i powództwo oddalił. Sąd Wojewódzki przyjął, że podstawą prawną odpowiedzialności pozwanego jest przepis art. 415 k.c. Ponieważ powód wniósł do Sądu pozew odszkodowawczy w dniu 9 marca 1995 r., o szkodzie wyrządzonej przez pozwanego już wiedział w styczniu 1992 r., przeto roszczenie jego uległo przedawnieniu na podstawie art. 442 § 1 k.c.

W kasacji powód działający przez pełnomocnika - adwokata wnosi o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie apelacji od wyroku Sądu Rejonowego oraz zasądzenie kosztów, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i o przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Skarżący opiera kasację na podstawie wymienionej w art. 393¹ pkt 1 kpc.

Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:

Powód podawał jako podstawę prawną dochodzonego pozwem roszczenia przepisy art. 209, 224-225 k.c., a także przepisy o czynach niedozwolonych (art. 415 k.c.). Pozwany bronił zapatrywania, że podstawą prawną roszczenia powoda są przepisy o czynach niedozwolonych. W związku z tym pozwany podnosi zarzut przedawnienia roszczenia na zasadzie art. 442 § 1 k.c., gdyż - zdaniem pozwanego powód wiedział już o szkodzie w styczniu 1992 r., z powództwem wystąpił dopiero w marcu 1995 r., czyli po upływie trzech lat od chwili, w której dowiedział się o szkodzie. Ten zarzut przedawnienia podniesiony przez pozwanego Sąd Wojewódzki w pełni podzielił i dlatego powództwo oddalił. Przy tych ustalonych okolicznościach co do daty powzięcia wiadomości o szkodzie przez pozwanego i o terminie wytoczenia powództwa - Sąd Wojewódzki nie wziął pod uwagę elementów składowych szkody. Otóż na szkodę ustaloną przez Sąd I instancji składają się utracone przez powoda kwoty w poszczególnych miesiącach, licząc od stycznia 1992 r., bowiem chodziło przecież o lokal użytkowy i ewentualnie wynagrodzenie (czynsz) za korzystanie z lokalu pobiera się miesięcznie, a suma tego wynagrodzenia (czynszu) utraconego składa się na całość szkody. Tak więc mogłyby trzyletniemu przedawnieniu ulec kwoty należne za styczeń, luty oraz za kilka dni marca 1992 r. (pozew odszkodowaczy wniesiono w dniu 9 marca 1995 r.), ale już nie za dalsze miesiące, poczynając od dnia 10 marca 1992 r. do dnia faktycznego zwrotu lokalu powodowi.

Jednak w stosunku do pozwanego wyrokiem sądu karnego z dnia 3 marca 1994 r. postępowanie warunkowo umorzono, a okres próby ustalono na jeden rok i zobowiązano do wpłacenia na rzecz Polskiego Stowarzyszenia Osób Upośledzonych Umysłowo kwoty 2.000.000 starych złotych. Pozwany był oskarżony o to, że od miesiąca lutego 1992 r. w R. uniemożliwił powodowi korzystanie z pomieszczenia sklepowego przy ul. M. 11a, w ten sposób, że nie oddał kluczy od tego pomieszczenia, wymienił kłódki, a pomieszczenie zajął siłą, przebudowując je, to jest o czyn z art. 167 § 1 k.k.

Wprawdzie sądy nie przeprowadziły dowodu z akt sprawy karnej, ale w zebranym materiale dowodowym były stwierdzenia (k. 11), z których wynikało, że wobec pozwanego toczyło się postępowanie karne o czyn polegający na zabraniu siłą powodowi pomieszczenia sklepowego w R. przy ul. M. 11a.

Zresztą gdyby nawet pozwany nie został skazany wyrokiem sądu karnego za przestępstwo, o którym wyżej mowa, to i tak do uznania, że szkoda wynika ze zbrodni lub występku nie jest konieczne istnienie prawomocnego wyroku skazującego, lecz wystarcza ustalenie przez sąd cywilny podmiotowych i przedmiotowych znamion czynu karalnego (orzeczenie SN z dnia 17.X.1972 r., III PRN 73/72, PZS 1973, nr 9, s. 79). Sądy w postępowaniu cywilnym nie stwierdziły, by czyn pozwanego polegający na pozbawieniu powoda posiadania lokalu użytkowego stanowił występek. Ustalenie jednak, że pozwany przemocą wtargnął do lokalu użytkowego posiadanego przez powoda w R. przy ul. M. 11a, pozbawił powoda posiadania tego lokalu i zmusił powoda do tolerowania prowadzonej przez niego działalności gospodarczej w tym lokalu, pozwala uznać, że czyn pozwanego stanowi występek z art. 167 § 1 k.k. Tak więc Sąd w postępowaniu kasacyjnym władny jest - na podstawie ustaleń dokonanych przez Sąd II instancji - samodzielnie określić czyn pozwanego jako występek. Takie rozumowanie stanowi wyciągnięcie wniosków z niewadliwych ustaleń Sądu II instancji. Niedokonanie tej operacji myślowej przez Sąd II instancji, i niezakwalifikowanie czynu pozwanego jako występku uzasadnia podstawę kasacyjną z art. 393¹ pkt 1 kpc polegającą na naruszeniu art. 442 § 2 k.c. przez uznanie przedawnienia roszczenia, gdy nie upłynęło 10 lat od dnia popełnienia przestępstwa. Należy podkreślić, że do naruszenia prawa materialnego dochodzi, gdy dochodzi do naruszenia przepisów normujących bezpośrednio stosunki cywilnoprawne między poszczególnymi podmiotami prawnymi oraz roszczenia wynikające z tych stosunków, nie wyłączając przepisów określających możność dochodzenia tych roszczeń w drodze procesu cywilnego, a więc ich zaskarżalność, wymagalność, terminy przedawnienia, terminy sądowego dochodzenia itp.

Skoro Sąd II instancji naruszył jedynie prawo materialne (art. 442 k.c.) - Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji (art. 393¹⁵ kpc).