Wyrok z dnia 2003-03-18 sygn. IV CKN 1916/00

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV CKN 1916/00

Wyrok

Sądu Najwyższego

z dnia 18 marca 2003 r.

Przewodniczący: Sędzia SN Filomena Barczewska.

Sędziowie SN: Henryk Pietrzkowski, Elżbieta Skowrońska-Bocian (spr.).

Protokolant: Izabela Czapowska.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Piotra A. przeciwko "P." S.A. o zapłatę, po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej w dniu 18 marca 2003 r. na rozprawie kasacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 8 marca 2000 r.:

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 8 marca 2000 r. Sąd Okręgowy zmienił wyrok Sądu Rejonowego z dnia 2 czerwca 1999 r. w ten sposób, że oddalił powództwo Piotra A. przeciwko "P." S.A.

W dniu 1 czerwca 1997 r. należący do powoda samochód marki Mazda uległ zniszczeniu na skutek wypadku komunikacyjnego. Powód zawiadomił o szkodzie ubezpieczyciela, informując go jednocześnie, że będzie korzystał z samochodu wynajętego, gdyż uszkodzony pojazd służył mu do prowadzenia działalności gospodarczej.

Pozwany "P." likwidując szkodę wypłacił powodowi w miesiącach listopad i grudzień 1997 r. odszkodowanie, na które złożyły się następujące kwoty: za naprawę pojazdu - 17.280 zł, za holowanie - 440 zł, odsetki za opóźnienie - 2.806,66 zł, za wynajęcie pojazdu zastępczego -10.981,39 zł. Pozwany odmówił zapłaty pozostałej części kosztów wynajmu pojazdu zastępczego za okres od 16 sierpnia do 16 listopada 1997 r. Koszty te wyniosły 13.052,08 zł i tej kwoty domagał się powód w rozpoznawanej sprawie.

Sąd Rejonowy uwzględnił żądanie powoda do kwoty 8.500 zł. Sąd ten nie podzielił poglądu pozwanego "P.", że powód przyczynił się do zwiększenia rozmiarów szkody, a także, że poniesione przez powoda wydatki związane z wynajęciem pojazdu zastępczego znalazły pełne pokrycie w zaoszczędzonych przez niego wydatkach, które musiałby ponieść eksploatując własny samochód. Sąd ten przyjął, że powód ponosiłby rzeczywiście pewne koszty związane z korzystaniem z własnego samochodu, jednak nie są one równe poniesionym wydatkom. Rozmiar zasądzonego odszkodowania Sąd określił korzystając z normy art. 322 k.p.c.

Apelacje od tego wyroku wniosły obie strony. Apelacja powoda została przez Sąd Okręgowy oddalona w całości, natomiast w wyniku apelacji pozwanego Sąd zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił powództwo. Jako podstawy takiego rozstrzygnięcia Sąd drugiej instancji wskazał:

W pierwszej kolejności niemożliwość skorzystania w rozpoznawanej sprawie z art. 322 k.p.c. Dowody zebrane w sprawie są bowiem wystarczające do określenie wysokości szkody. Nie można pominąć przy tym okoliczności, że korzystając z wynajmowanego samochodu powód nie był zmuszony do ponoszenia kosztów eksploatacji własnego pojazdu. Przedłożone przez powoda rachunki nie mogą zatem określać wielkości poniesionej szkody. Należy zaakceptować proponowany przez pozwanego sposób obliczenia kosztów eksploatacji samochodu na podstawie tzw. kilometrówki. Koszty wynajęcia także kierowcy nie mogą przy tym obciążać pozwanego.

Ponadto Sąd Okręgowy stwierdził, że odpowiedzialność pozwanego zakładu ubezpieczeń związana z pokryciem kosztów wynajmu pojazdu zastępczego ogranicza się do normalnych następstw, co wynika z art. 361 k.c. Dodatkowo zaś powód nie zapobiegł zwiększeniu się szkody, co było jego obowiązkiem zgodnie z treścią § 23 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 9 grudnia 1992 r. w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody związane z ruchem tych pojazdów. Powód twierdził, że na skutek niewypłacenia mu w terminie odszkodowania nie miał środków na zakup nowego samochodu. Tymczasem koszty wynajmu przekroczyły wartość samochodu prawie o 7.000 zł. Trudno zatem zgodzić się ze stanowiskiem powoda, że nieterminowa wypłata odszkodowania rodzi zobowiązanie pozwanego do zwrotu kosztów wynajęcia pojazdu zastępczego ponad niezbędny okres. Za opóźnienie w zapłacie odszkodowania powód otrzymał należne odsetki.

Kasacja powoda oparta została na obu podstawach kasacyjnych. W ramach podstawy naruszenia prawa materialnego (art. 393¹ pkt 1 k.p.c.) wskazuje się błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 362 k.c. oraz § 23 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 9 grudnia 1992 r. w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody związane z ruchem tych pojazdów (Dz. U. Nr 96, poz. 479 ze zm.) przez przyjęcie, że powód przyczynił się do powiększenia szkody, oraz art. 361 k.c. przez przyjęcie, że korzystanie przez powoda z pojazdu zastępczego w trakcie likwidacji szkody nie stanowi normalnego następstwa szkody. W ramach naruszenia przepisów postępowania (art. 393¹ pkt 2 k.p.c.) wskazuje się uchybienie art. 382 i art. 233 k.p.c. przez dokonanie przez Sąd Okręgowy całkowicie odmiennych ustaleń faktycznych niż Sąd pierwszej instancji bez przeprowadzenia postępowania dowodowego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja jest zasadna. Orzeczenie Sądu drugiej instancji nie znajduje oparcia w ocenie prawnej stanu faktycznego ustalonego w sprawie. Trzeba bowiem zauważyć, że istotne elementy stanu faktycznego sprawy są bezsporne. Nie jest kwestionowana przez strony ani data zdarzenia wyrządzającego szkodę, ani data wypłacenia odszkodowania przez pozwany zakład. Sporny jest natomiast rozmiar szkody poniesionej przez powoda w wyniku wypadku. Dokonując ustalenia wielkości tej szkody oba Sądy orzekające nie ustrzegły się błędów. Stanowisko Sądu pierwszej instancji należy ocenić jako dowolne, co zresztą trafnie wytknął Sąd Okręgowy. Nie jest możliwe stosowanie art. 322 k.p.c., gdy ścisłe ustalenie wielkości żądania jest możliwe. Jednak, prezentując trafne stanowisko, Sąd Okręgowy nie wyciągnął z niego właściwych wniosków i także dokonał niedozwolonych uproszczeń w zakresie ustalenia niezbędnych kosztów, które musi ponosić właściciel korzystający z własnego pojazdu. Mechaniczne przyjęcie jako podstawy dokonania kompensacji poniesionych kosztów wynajęcia pojazdu zastępczego oraz kosztów zaoszczędzonych przez powoda na podstawie tzw. kilometrówki jest takim uproszczeniem.

Trafnie także wskazuje się w kasacji, że brak jest podstaw do przyjęcia przyczynienia się poszkodowanego do zwiększenia rozmiarów szkody. Fakt wynajmowania pojazdu zastępczego dla dalszego prowadzenia działalności gospodarczej, w sytuacji gdy pojazd uszkodzony służył powodowi w takim właśnie celu, należy ocenić jako prawidłowe zachowanie się osoby prowadzącej taką działalność. Na marginesie można przy tym zauważyć, że to właśnie rezygnacja z wynajęcia pojazdu zastępczego i zawieszenie prowadzonej działalności można by oceniać jako zachowanie się poszkodowanego prowadzące do powiększenia rozmiaru szkody. Nie sposób bowiem wykluczyć, że dochody utracone w wyniku zawieszenia działalności gospodarczej przewyższyłyby koszty wynajęcia pojazdu zastępczego. Okoliczność, że koszty wynajęcia pojazdu zastępczego przekroczyły cenę nowego samochodu, nie może automatycznie przesądzać o istnieniu przyczynienia się poszkodowanego.

Nie sposób także podzielić stanowiska Sądu Okręgowego, zgodnie z którym koszty wynajęcia przez powoda pojazdu zastępczego do dnia 15 sierpnia 1997 r. mieściły się w granicach normalnych następstw zdarzenia wyrządzającego szkodę, a w okresie od 16 sierpnia do 16 listopada 1997 r. już poza te granice wykraczały. Normalnym następstwem zniszczenia pojazdu służącego ubezpieczonemu do prowadzenia działalności gospodarczej jest konieczność wynajęcia pojazdu zastępczego w celu kontynuowania takiej działalności. Bezsporne jest, że odszkodowanie zostało wypłacone przez pozwanego w miesiącach listopad-grudzień 1997 r. Zatem, w okresie wynajmowania pojazdu zastępczego szkoda nie była jeszcze naprawiona. Stanowisko Sądu drugiej instancji pozostaje zatem w sprzeczności z dokonanymi ustaleniami, a także treścią art. 361 § 1 k.c. Na marginesie należy także zauważyć, że pozwany zakład wypłacił powodowi kwotę odpowiadającą pełnym kosztom wynajęcia pojazdu zastępczego za okres do 15 sierpnia 1997 r. i nie odwoływał się w tym zakresie do zasady compensatio lucri cum damno.

Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji (art. 393¹³ § 1 k.p.c.).