Wyrok z dnia 2004-11-30 sygn. IV CK 304/04

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV CK 304/04

Wyrok

Sądu Najwyższego

z dnia 30 listopada 2004 r.

Przewodniczący: Sędzia SN Henryk Pietrzkowski.

Sędziowie SN: Barbara Myszka (spr.), Elżbieta Skowrońska-Bocian.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Stanisława B. przeciwko Annie B. o separację, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 30 listopada 2004 r., kasacji powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 5 grudnia 2003 r.;

uchyla zaskarżony wyrok, znosi postępowanie przed Sądem Apelacyjnym w dniu 5 grudnia 2003 r., i przekazuje sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Sąd Okręgowy- po rozpoznaniu sprawy z powództwa Stanisława B. przeciwko Annie B. -wyrokiem z dnia 28 lutego 2003 r. orzekł separację małżonków B. z winy obu stron, powierzył pozwanej wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnią córką Anetą B., urodz. 15 grudnia 1986 r., obciążył obie strony obowiązkiem ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania córki Anety i tytułem udziału powoda w tych kosztach zasądził od niego kwotę 700 zł miesięcznie płatną do rąk pozwanej do dnia 15 - go każdego miesiąca poczynając od daty uprawomocnienia się wyroku.

Na skutek apelacji pozwanej, Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 5 grudnia 2003 r. zmienił powyższy wyrok Sądu Okręgowego w ten sposób, że orzekł separację z winy powoda.

W kasacji od wyroku Sądu Apelacyjnego powód, powołując się na podstawę określoną w art. 393¹ pkt 2 k.p.c., zgłosił wniosek o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. W ramach powołanej podstawy kasacyjnej postawił zarzut nieważności postępowania spowodowanej pozbawieniem jego pełnomocnika procesowego możliwości brania udziału w rozprawie bezpośrednio poprzedzającej wydanie zaskarżonego wyroku (art. 379 pkt 5 w związku z art. 86 k.p.c.).

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Podniesiony w kasacji zarzut nieważności postępowania przed Sądem Apelacyjnym w dniu 5 grudnia 2003 r. jest uzasadniony.

Wyznaczając rozprawę na dzień 5 grudnia 2003 r., Sąd Apelacyjny o terminie tym zawiadomił pełnomocników procesowych stron, mianowicie: pełnomocnika powoda adw. Marię J. oraz pełnomocnika pozwanej adw. Romana L. W dniu 4 grudnia 2003 r. do Sądu Apelacyjnego wpłynął faks adw. Marii J., zawierający wniosek o odroczenie wyznaczonej rozprawy z powodu choroby pełnomocnika i braku możliwości ustanowienia substytuta. Do wniosku dołączona została kopia zaświadczenia lekarskiego, stwierdzającego niezdolność do pracy adw. Marii J., zamieszkałej w B., w dniach od 4 do 17 grudnia 2003 r. Na rozprawie w dniu 5 grudnia 2003 r., w której wzięła udział jedynie pozwana ze swoim pełnomocnikiem, Sąd Apelacyjny postanowił oddalić wniosek pełnomocnika powoda o odroczenie rozprawy, po czym - po sprawozdaniu sędziego i udzieleniu głosu pełnomocnikowi pozwanej -przewodniczący zamknął rozprawę, a po naradzie ogłosił wyrok. W uzasadnieniu wyroku Sąd Apelacyjny stwierdził, że "pełnomocnik nie wykazał dostatecznie braku możliwości ustanowienia pełnomocnika substytucyjnego w postępowaniu apelacyjnym", ponieważ z przedłożonego zaświadczenia lekarskiego wynika, że w czasie choroby mógł chodzić (symbol "2" w pozycji wskazania lekarskie). Tym samym "nie jest przekonywające twierdzenie o braku możliwości udzielenia pełnomocnictwa substytucyjnego w K., gdzie kancelarie prowadzi wielu adwokatów, a niezłożenie odpowiedzi na apelację wskazuje, iż udział pełnomocnika w rozprawie apelacyjnej ograniczyłby się do przedstawienia dotychczas zajmowanego stanowiska w kwestii winy za rozkład pożycia".

Skarżący ma rację podnosząc, że Sąd Apelacyjny dopuścił do wydania zaskarżonego wyroku w warunkach nieważności spowodowanej pozbawieniem skarżącego możności obrony swych praw (art. 379 pkt 5 k.p.c.). Zgodnie z art. 214 w związku z art. 391 § 1 k.p.c., rozprawa ulega odroczeniu, jeżeli sąd stwierdzi nieprawidłowość w doręczeniu wezwania albo jeżeli nieobecność strony jest wywołana nadzwyczajnym wydarzeniem lub inną znaną sądowi przeszkodą. Wymienione w tym przepisie przyczyny odroczenia rozprawy odnoszą się także do pełnomocnika procesowego strony, a nadzwyczajnym wydarzeniem, o którym mowa w art. 214 k.p.c., jest niewątpliwie choroba potwierdzona zaświadczeniem o czasowej niezdolności do pracy. Nadzwyczajne wydarzenie w postaci choroby pełnomocnika procesowego jest przy tym przeszkodą, której nie można przezwyciężyć, tylko wtedy, gdy pełnomocnik - ze względu na nią - nie miał możliwości ustanowienia swojego substytuta procesowego (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 6 października 1995 r., I CRN 150/95, nie publ. oraz z dnia 8 października 1998 r., II CKN 757/97, nie publ.).

Trzeba zgodzić się z wywodami kasacji, że wniosek pełnomocnika skarżącego o odroczenie rozprawy wyznaczonej przed Sądem Apelacyjnym na dzień 5 grudnia 2003 r. był uzasadniony, gdyż w grę wchodziła nagła choroba, która ujawniła się w przededniu rozprawy apelacyjnej. W tej sytuacji twierdzenia pełnomocnika o braku możliwości ustanowienia substytuta procesowego są przekonujące, tym bardziej że udział w rozprawie łączył się z wyjazdem z B. do G. Bez znaczenia dla takiej oceny pozostaje przy tym eksponowana w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, a kwestionowana w kasacji, interpretacja symbolu uwidocznionego w zaświadczeniu lekarskim i związane z nią ustalenie, czy w czasie zwolnienia lekarskiego chory może chodzić, czy też powinien leżeć. W przypadku nagłej choroby nie jest to przecież jedyna okoliczność, która przesądza o możliwości bądź braku możliwości ustanowienia substytuta procesowego. Nie ma też istotnego znaczenia oczywista omyłka Sądu Apelacyjnego dotycząca wskazania miejsca zamieszkania oraz siedziby kancelarii pełnomocnika skarżącego.

Jak wyjaśniał już Sąd Najwyższy, przeprowadzenie rozprawy bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku, mimo że pełnomocnik strony złożył uzasadniony wniosek o odroczenie rozprawy, powoduje nieważność postępowania (art. 397 pkt 5 k.p.c.; zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 10 maja 2000 r., III CKN 416/98, OSNC 2000, nr 12, poz. 220, z dnia 10 lipca 2002 r., II CKN 822/00, nie publ., z dnia 19 września 2002 r., I PKN 400/01, OSNAPiUS 2004, nr 9, poz. 152). Przyczyną nieważności jest w tym wypadku okoliczność, że wskutek wadliwości procesowych sądu strona bądź jej pełnomocnik procesowy nie mogli uczestniczyć w rozprawie bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku. Okoliczność, że tenże pełnomocnik nie złożył odpowiedzi na apelację - wbrew odmiennej ocenie Sądu Apelacyjnego - pozostaje bez znaczenia dla oceny, że doszło do pozbawienia skarżącego możności obrony swych praw.

Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 386 § 2 w związku z art. 393¹⁹ oraz art. 108 § 2 w związku z art. 393¹⁹ k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok, zniósł postępowanie przed Sądem Apelacyjnym w dniu 5 grudnia 2003 r., i przekazał sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.