Uchwała z dnia 1992-01-30 sygn. III CZP 152/91

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 152/91

Uchwała

Sądu Najwyższego

z dnia 30 stycznia 1992 r.

Przewodniczący: Sędzia SN J. Majewska.

Sędziowie SN: H. Ciepła (spr.), T. Ereciński.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Z. C. przeciwko A. S. i Naczelnikowi Miasta i Gminy w D. o uznanie umowy dzierżawy za bezskuteczną, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 30 stycznia 1992 r. zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w K. postanowieniem z dnia 5 listopada 1991 r., sygn. akt (...), do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy dopuszczalne jest nieuwzględnienie upływu rocznego terminu zawitego z art. 59 k.c., w wyniku zastosowania, w drodze analogii, przepisu art. 117 § 3 k.c.", podjął następującą uchwałę:

sąd może na podstawie art. 117 § 3 k.c. nie uwzględnić upływu rocznego terminu przewidzianego w art. 59 k.c. jeżeli sprawa po raz pierwszy została rozstrzygnięta przed dniem 1 października 1990 r.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 29 maja 1990 r. Sąd Rejonowy w K. uznał umowę dzierżawy części działki nr 179/5 o pow. 20 m⊃2;, zawartą przez pozwanego A. S. z Naczelnikiem Miasta i Gminy w D., za bezskuteczną w stosunku do powoda.

W motywach stwierdził, że celem tej umowy było uniemożliwienie powodowi odzyskania zlokalizowanego na tej działce garażu, do wydania którego powodowi, pozwany został zobowiązany wyrokiem tegoż Sądu Rejonowego z dnia 10 listopada 1988 r.

Przy rozpoznaniu sprawy na skutek rewizji pozwanego A. S. Sądowi Wojewódzkiemu nasunęła się wątpliwość przytoczona w sentencji uchwały.

Źródłem wątpliwości jest okoliczność, że przewidziany w art. 59 k.c. termin traktowany jest jako zawity i należy do kategorii terminów przewidzianych dla wytaczania powództw, których przedmiotem nie jest dochodzenie roszczeń.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Przedstawione zagadnienie dotyczy w istocie kwestii, czy przewidziane w art. 59 k.c. prawo żądania uznania umowy za bezskuteczną ma charakter roszczenia oraz, czy termin ograniczający czas trwania tego prawa jest terminem przedawnienia, czy prekluzyjnym. Wymieniony przepis umożliwia zaspokojenie przysługującego osobie trzeciej roszczenia, zadośćuczynienie któremu byłoby niemożliwe całkowicie lub częściowo wskutek wykonania umowy zawartej przez zobowiązanego do zaspokojenia roszczenia. Aczkolwiek zatem ustanowiony w nim termin jest z pewnością terminem zawitym do żądania ukształtowania prawa w drodze powództwa, nie można zapominać, że faktycznie przynajmniej pośrednio stanowi on czasowe ograniczenie praw majątkowych. Dopuszczenie więc możliwości stosowania przepisu art. 117 § 3 k.c. do terminu prekluzyjnego z art. 59 k.c. nie wywołuje z punktu widzenia konstrukcji prawnej zasadniczego zastrzeżenia.

Słusznie zauważa Sąd Wojewódzki, że Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie dopuścił już możliwość nieuwzględnienia upływu terminu prekluzyjnego przez zastosowanie w drodze analogii - przepisu art. 117 § 3 k.c. do terminu przewidzianego w art. 38 § 1 i 3 ustawy o spółdzielniach i ich związkach z 1961 r. Kierunek taki utrwalił się następnie w orzecznictwie tego Sądu, o czym świadczą wytyczne w zakresie wykładni prawa i praktyki sądowej w sprawach rękojmi i gwarancji (OSNCP 1989, poz. 36), w których uznał on za dopuszczalne zastosowanie przepisu art. 117 § 3 k.c. do terminu zawitego z art. 568 § 1 k.c.

Wprawdzie kwestia zastosowania przepisu art. 117 § 3 k.c. do terminu z art. 59 k.c. nie była dotychczas przedmiotem rozstrzygnięć Sądu Najwyższego, jednakże te same względy związane z charakterem ustanowionych w wymienionych przepisach terminów przemawiają za objęciem omawianą dopuszczalnością także powództwa z art. 59 k.c. Trzeba oczywiście dodać, że jest to możliwe jedynie w sytuacji, gdy pierwszy wyrok w sprawie został wydany przed dniem 1 października 1990 r. Tylko wówczas bowiem przepis art. 117 § 3 k.c., aczkolwiek z dniem 1 października 1990 r. formalnie przestał obowiązywać, stanowi nadal element materialnoprawnej podstawy rozstrzygnięcia.

Z tych względów na przedstawione zagadnienie udzielono odpowiedzi, jak w sentencji uchwały.