Wyrok z dnia 2003-10-10 sygn. II CK 119/02

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CK 119/02

Wyrok

Sądu Najwyższego

z dnia 10 października 2003 r.  

Przewodniczący: SSN Hubert Wrzeszcz.

Sędziowie SN: Mirosław Bączyk, Józef Frąckowiak (sprawozdawca).

Protokolant: Maryla Czajkowska.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Stanisława M. - wykonującego działalność gospodarczą pod nazwą "A." w L. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Spółce Akcyjnej w Ł. zapłatę, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 10 października 2003 r. kasacji powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego,

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu w Łodzi do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 22 listopada 2001 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację powoda Stanisława M., prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą "A." w L. od wyroku Sądu Okręgowego w Ł. z dnia 29 marca 2001 r. Sąd Okręgowy, we wspomnianym wyroku, oddalił powództwo powoda przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń S.A. w Ł. o zapłatę kwoty 393.838,54 zł z tytułu odszkodowania z umowy ubezpieczenia auto-casco ciągnika i naczepy. W sprawie tej ustalono, co następuje.

Powód prowadził działalność gospodarczą polegającą między innymi na transporcie towarów. Działalność tę wykonywał przy pomocy ciągnika siodłowego DAF FT z naczepą Nova, z której korzystał na podstawie umowy leasingu. Umowa leasingu zawarta z firmą B. spółka z o.o. w T. przewidywała, że właścicielem pojazdów w czasie trwania umowy pozostaje firma B. Umowę ubezpieczenia auto-casco ciągnika i naczepy zawarła z pozwanym Zakładem Ubezpieczeń firma B. W dniu 21 kwietnia 2000 r. w czasie obowiązywania zarówno umowy leasingu, jak i umów ubezpieczenia ciągnika i naczepy, Spółka B. sprzedała oba te pojazdy powodowi. Tego samego dnia sprzedawca złożył oświadczenie, że w związku ze sprzedażą pojazdów przelewa prawa z polis ubezpieczeniowych AC i OC na powoda. W dniu 10 maja 2000 r. Spółka B. wystąpiła do pozwanego o przepisanie na powoda polis ubezpieczeniowych.

Agent ubezpieczeniowy, poinformowany przez powoda w dniu 22 kwietnia 2000 r. o dokonanej umowie sprzedaży przedmiotu ubezpieczenia i przelewie praw z polis, oświadczył, że dokonany przez firmę B. przelew praw przysługujących jej z tytułu umów ubezpieczenia jest wystarczający. Zarazem jednak agent ten stwierdził, że po powrocie pojazdów z zagranicy zostaną zawarte nowe umowy ubezpieczenia. W dniu 27 kwietnia 2000 r. ciągnik wraz z naczepą uległy wypadkowi na terenie Włoch.

Pozwany Zakład odmówił wypłaty odszkodowania powołując się na § 17 ust. 2 pkt 5 o.w.u. auto-casco. Zgodnie z tym przepisem, z dniem zbycia pojazdu następuje rozwiązanie umowy ubezpieczenia. Skoro więc w dniu 21 kwietnia 2000 r. firma B. zbyła, objęte zawartą z nią umową ubezpieczenia, pojazdy, umowa ta wygasła. Nowe umowy ubezpieczenia mogły zostać zaś zawarte z upływem 14 dni od zgłoszenia agentowi ubezpieczyciela oferty zawarcia takich umów oraz po powrocie pojazdów z zagranicy.

Sąd Okręgowy uznał, iż w związku z tym, że stare umowy ubezpieczenia wygasły w dniu 21 maja 2000 r., a nowe nie zostały z powodem zawarte, to wypadek z dnia 27 kwietnia 2000 r. nie był objęty ochroną ubezpieczeniową. Sąd Okręgowy zwrócił także uwagę na to, że skoro przelew wierzytelności z umów ubezpieczenia został dokonany już po zbyciu ciągnika i naczepy, czyli w momencie gdy poprzedni właściciel pojazdów nie miał już żadnych wierzytelności z umów ubezpieczenia - nie mógł być on skuteczny.

Rozpatrując apelację powoda, Sąd Apelacyjny uznał ją za nieuzasadnioną. Zdaniem tego Sądu, powód jako przedsiębiorca prowadzący działalność w zakresie transportu powinien przed wprowadzeniem tego pojazdu do użytku ubezpieczyć go. Niezależnie od tego, jak oceniać sprzeczne zeznania agenta ubezpieczeniowego, to powoda obciąża fakt zaniechania zawarcia umów ubezpieczenia. Powód, jak podkreślił Sąd Apelacyjny, nie stworzył nawet możliwości ubezpieczenia pojazdu, do czego potrzebne były jego oględziny, gdyż przed upływem 14 dni od powiadomienia ubezpieczyciela o kupnie pojazdu, wysłał go w trasę. Sąd II instancji w pełni podzielił także stanowisko Sądu Okręgowego co do nieskuteczności przelewu praw z umów ubezpieczenia, skoro przelew nastąpił w momencie, gdy na skutek zbycia pojazdów wygasły już umowy ubezpieczenia, łączące ubezpieczyciela z dokonującą rzekomego przelewu firmą B.

W kasacji od tego wyroku strona powodowa zarzuciła naruszenie prawa materialnego oraz prawa procesowego. Naruszenie prawa materialnego sprowadzało się, zdaniem skarżącego, do naruszenia art. 589 k.c. art. 509 k.c. oraz § 17 ust. 2 pkt 5 o.w.u. auto-casco poprzez nieuzasadnione przyjęcie, że sprzedaż ubezpieczonego ciągnika i naczepy nastąpiła w dniu 21 kwietnia 2000 r., w sytuacji gdy sprzedawca w formie pisemnej (na fakturze VAT) zastrzegł sobie własność rzeczy sprzedanej do czasu zapłaty ceny, tj. co najmniej do 28 kwietnia 2000 r. W konsekwencji, nastąpiło także, zdaniem skarżącego, naruszenie art. 810 k.c., art. 509 k.c. i art. 535 k.c. przez ich błędne zastosowanie. Ponadto skarżący zarzucił naruszenie przepisów postępowania: art. 233 § 1 i art. 385 k.p.c. poprzez błędne przyjęcie, iż Sąd I instancji wnikliwie ocenił materiał dowodowy, gdy ocena ta była dowolna i nie spełniała wymogu wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego. Zaskarżony wyrok naruszał również art. 245 k.p.c. w związku z art. 233 k.p.c. i art. 382 k.p.c. w ten sposób, iż orzekające Sądy przeprowadziły dowód z dokumentu w sposób oczywiście sprzeczny z jego treścią.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Zarzuty kasacji uznać należy za usprawiedliwione. Słusznie podkreśla skarżący, że rozstrzygnięcie rozpatrywanej sprawy zależy od ustalenia daty przejścia własności sprzedawanych ciągnika i naczepy z firmy B. na powoda. Zgodnie z § 17 ust. 2 pkt 5 o.w.u. auto-casco, wiążących strony umowy ubezpieczenia wskazanych wyżej pojazdów, tj. firmę B. i pozwany Zakład Ubezpieczeń, umowa ubezpieczenia uległa rozwiązaniu z dniem zbycia tych pojazdów. Z faktur VAT nr 43/2000 i nr 42/2000 wystawionych przez firmę B. w dniu 21 kwietnia 2000 r. wynika, że do momentu całkowitej zapłaty towar pozostaje własnością sprzedającego. Wymagało więc ustalenia, czy w dniu, kiedy ubezpieczone pojazdy uległy wypadkowi, tj. 27 kwietnia 2000 r., powód jako kupujący zapłacił już całkowitą cenę przewidzianą umową sprzedaży, czy też zapłata jeszcze nie nastąpiła. Skarżący twierdzi, iż zapłata najwcześniej mogła nastąpić w dniu 28 kwietnia 2000 r. Zakładając, że do dnia wypadku cena nie została zapłacona, uznać należy, iż firma B. była dalej uprawniona z umów ubezpieczenia, a tym samym mogła skutecznie dokonać przelewu przysługujących jej praw na powoda.

Skoro nie ulega wątpliwości, że wspomniane faktury znajdowały się w materiale dowodowym już w postępowaniu przed Sądem I instancji, to zasadnym jest zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. oraz art. 245 k.p.c. Zarówno Sąd Apelacyjny, jak i Sąd I instancji dokonały bowiem oceny wspomnianych faktur w sposób oczywiście sprzeczny z ich treścią. Była to więc ocena przekraczająca zakreśloną w art. 233 § 1 k.p.c. swobodę, gdyż nie dokonano wszechstronnego rozważenia treści tych dowodów i ich znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Bez znaczenia jest przy tym, że strona powodowa dopiero w kasacji podniosła, iż nastąpiło zastrzeżenie przejścia własności przez sprzedającego. Skoro powód dostarczył Sądom dowody, z których wynikało uzasadnienie dla jego roszeń, to obowiązkiem sądu jest wszechstronna i rzetelna ocena tych dowodów. Gdyby orzekające Sądy zbadały rzetelnie treść znajdujących się w materiale dowodowym faktur, to powinny ustalić, czy i kiedy nastąpiła zapłata za sprzedane pojazdy, a tym samym, kiedy nastąpiło rozwiązanie umów ubezpieczenia. Dopiero takie, prawidłowe w świetle art. 245 i 233 § 1 k.p.c. postępowanie, przy ocenie dowodów dostarczonych sądowi, pozwoliłoby na ustalenie, czy w dniu wypadku pojazdy były jeszcze ubezpieczone, a tym samym - czy zasadne jest roszczenie powoda. Z tych względów zaskarżony wyrok należało uchylić i przekazać sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania. Natomiast zasadność zarzutów naruszenia prawa materialnego będzie można ostatecznie oceniać dopiero po dokonaniu prawidłowej oceny faktur VAT oraz przeprowadzeniu uzupełniających ustaleń przez Sąd II instancji.

Mając na uwadze poczynione wyżej ustalenia Sąd Najwyższy, na podstawie art. 393⊃1;⊃3; § 1 k.p.c., orzekł jak w sentencji.