Wyrok z dnia 1999-01-19 sygn. II CKN 153/98

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CKN 153/98

Wyrok

Sądu Najwyższego

z dnia 19 stycznia 1999 r.

Przewodniczący: Sędzia SN J. Suchecki.

Sędziowie SN: S. Dąbrowski, E. Skowrońska-Bocian (spr.).

Sąd Najwyższy Izba Cywilna po rozpoznaniu w dniu 19 stycznia 1999 r. na rozprawie sprawy z powództwa Spółdzielczego Przedsiębiorstwa Innowacyjno-Wdrożeniowego "U." Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przeciwko Jerzemu P. i Ewie P. - wspólnikom Spółki Cywilnej - Skład Opału i Materiałów Budowlanych o zapłatę na skutek kasacji pozwanych od wyroku Sądu Wojewódzkiego - Sądu Gospodarczego z dnia 17 października 1997 r., oddala kasację i zasądza solidarnie od pozwanych na rzecz powodowej Spółki kwotę 1.000,- zł (jeden tysiąc złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Wyrokiem z 2 czerwca 1997 r. Sąd Rejonowy zasądził solidarnie od Jerzego P. i Ewy P., wspólników spółki cywilnej Skład Opału i Materiałów Budowlanych na rzecz Spółdzielczego Przedsiębiorstwa Innowacyjno-Wdrożeniowego "U." spółka z o.o. kwotę 12.513,90 zł z ustawowymi odsetkami tytułem odsetek za opóźnienie w zapłacie należności za koks sprzedany przez powoda pozwanym w okresie styczeń-kwiecień 1994 r.

Sąd ustalił, że powodowa Spółka sprzedawała pozwanym koks wystawiając faktury, w których określane były terminy płatności (21-30 dni). Pozwani uiszczali należności po upływie terminów określonych w fakturach. Okoliczności te nie były sporne pomiędzy stronami. Pozwani wskazywali jedynie, że z treści ustnej umowy łączącej strony wynikało, iż zapłata za dostarczony towar nastąpi dopiero po jego sprzedaży, a nie w terminach określonych w wystawionych fakturach. Sąd nie dał wiary wyjaśnieniom pozwanych. Wskazał, że w braku określenia terminu spełnienia świadczenia w umowie dłużnik ma obowiązek spełnić świadczenie niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela (art. 455 k.c.). Aby wezwanie do wykonania zobowiązania było skuteczne, wierzyciel powinien określić sposób i czas zapłaty. Doręczenie dłużnikowi dokumentu rozliczeniowego (faktury) jest wezwaniem do spełnienia świadczenia, gdy zawarto w nim określenie jaką kwotę, w jaki sposób i w jakim terminie dłużnik ma zapłacić (uchwala SN z 19 maja 1992 r. III CZP 56/92, OSN 1992, Nr 12, poz. 219). Tego rodzaju dokumenty wystawione zostały przez stronę powodową. Pozwani nie kwestionowali treści faktur, a w ocenie Sądu, gdyby strony umówiły się, że zapłata nastąpi dopiero po sprzedaży dostarczonego koksu, pozwani powinni reagować na wskazanie terminu zapłaty.

Apelacja pozwanych oddalona została wyrokiem Sądu Wojewódzkiego z 17 października 1997 r. Sąd Wojewódzki podzielił stanowisko Sądu Rejonowego wskazując dodatkowo, że łącząca strony umowa sprzedaży jest umową wzajemną i stosownie do przepisu art. 488 § 1 k.c. świadczenia będące przedmiotem takiej umowy (świadczenia wzajemne) powinny być spełnione równocześnie, chyba że co innego wynika z ustawy, umowy albo orzeczenia właściwego organu. W rozpoznawanej sprawie nie wystąpiła sytuacja, w której jedna ze stron byłaby zobowiązana do wcześniejszego spełnienia świadczenia. Wierzyciel (powodowa Spółka) mógł odstąpić od żądania jednoczesnego spełnienia świadczenia przez dłużnika i tak uczynił określając termin zapłaty w wystawionych fakturach. Prawidłowo zatem Sąd Rejonowy przyjął, że niedotrzymanie wskazanego tak terminu stanowi opóźnienie dłużnika i rodzi obowiązek zapłaty odsetek (art. 481 k.c.).

Kasacja pozwanych oparta została na obu podstawach określonych w art. 393¹ k.p.c. Zawiera zarzut naruszenia prawa materialnego, tj.: art. 455 k.c. i 488 k.c. przez przyjęcie, że przy kilkuletniej współpracy i wielokrotnej sprzedaży ogólnikowe, skrótowe i niedokładne wskazanie w fakturze terminu zapłaty stanowi wezwanie do zapłaty w rozumieniu art. 455 k.c. i rodzi obowiązek spełnienia świadczenia wynikający z art. 488 k.c.; art. 481 k.c. przez przyjęcie, że niepłacenie za sprzedany towar we wskazanych jednostronnie przez wierzyciela terminach stanowi opóźnienie w spełnieniu świadczenia; art. 353¹ k.c. przez niedostrzeżenie faktu, że strony mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania. Naruszenia prawa procesowego (art. 233 § 1 k.p.c.) upatrują pozwani w niewłaściwej ocenie materiału dowodowego przez danie wiary zeznaniom powodowej Spółki, a odmówienie wiary zeznaniom pozwanych.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja jest oczywiście bezzasadna. Ocena zebranego w sprawie materiału dowodowego nie nasuwa zastrzeżeń. W sytuacji, kiedy zeznania składane przez strony znacznie się różnią, Sądy orzekające prawidłowo oparły się na dowodach z dokumentów. Strony nie zawarły umowy w formie pisemnej, mimo obowiązku wynikającego z art. 75 § 1 k.c. W takiej sytuacji dowodami stają się inne dokumenty, którymi w rozpoznawanej sprawie były faktury wystawiane przez Spółkę "Uni-Service" za dostarczony koks. Treść tych dokumentów pozwala wnioskować, że strony łączyła umowa sprzedaży, w której nie został oznaczony termin zapłaty ceny przez kupującego. W takiej sytuacji dłużnik ma obowiązek spełnić świadczenie po wezwaniu przez wierzyciela (art. 455 k.c.). Wezwaniem takim były faktury wystawiane przez stronę powodową, w których treści określone były wszystkie niezbędne elementy, tzn. wysokość należności oraz termin i sposób zapłaty. Stanowisko takie zajął już Sąd Najwyższy w powołanej przez Sąd Rejonowy uchwale z 19 maja 1992 r. III CZP 56/92.

Ocena i wnioski wyciągnięte z tak ustalonego stanu faktycznego przez oba Sądy są w pełni zgodne z prawem. Zawarte w kasacji zarzuty naruszenia prawa materialnego są oczywiście bezzasadne. Większość z nich została całkowicie trafnie rozważona i oceniona przez Sąd II instancji. Odnieść się zatem należy jedynie do zarzutu naruszenia art. 353¹ k.c.

Zawarte w kasacji stwierdzenie, że strony mogą ułożyć łączący je stosunek prawny według swego uznania i ustalić, że zapłata za sprzedany towar nastąpi po jego dalszej odsprzedaży, jest oczywiście trafne. Strony mogą ukształtować treść łączącej je umowy w sposób najlepiej zabezpieczający ich interesy, byleby nie sprzeciwiało się to ustawie, zasadom współżycia społecznego lub istocie (naturze) łączącego strony stosunku. Jednak w rozpoznawanej sprawie pozwani nie wykazali, że zawarta pomiędzy stronami umowa miała taką treść. Brak pisemnej umowy spowodował, że Sądy oparły się na istniejących dokumentach wyprowadzając z ich treści wnioski zgodne z obowiązującym prawem, a także z zasadami logiki i doświadczenia życiowego. Jak już wyżej wskazano, strony nie dopełniły obowiązku wynikającego z art. 75 § 1 k.c., zatem musiały liczyć się z ryzykiem, że w razie sporu powstaną trudności dowodowe, a co za tym idzie ujemne konsekwencje dla przynajmniej jednej z nich.

Z powyższych względów kasacja podlegała oddaleniu jako pozbawiona usprawiedliwionych podstaw (art. 393¹² k.p.c.). O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i art. 108 § 1 k.p.c.