Postanowienie z dnia 2017-06-19 sygn. II AKz 225/17

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Postanowienie SA we Wrocławiu z 19 czerwca 2017 r. (II AKz 225/17)

Zakład Ubezpieczeń Społecznych występując z subsydiarnym aktem oskarżenia zobowiązany jest do wpłacenia – na podstawie 640 k.p.k. w zw. z art. 621 § 1 k.p.k. - do kasy sądowej zryczałtowanej równowartości wydatków za postępowanie, co stanowi warunek formalny dla skuteczności tej skargi.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu po rozpoznaniu w dniu 19 czerwca 2017 r. w sprawie Romana S., Barbary P. i Adama M. zażaleń wniesionych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W. i prokuratora na zarządzenie upoważnionego sędziego Sądu Okręgowego w S. z dnia 27 kwietnia 2017 r., sygn. akt: III K 41/17 w przedmiocie uznania subsydiarnego aktu oskarżenia za bezskuteczny

zaskarżone zarządzenie utrzymał w mocy.

U z a s a d n i e n i e

Zarządzeniem z dnia 27 kwietnia 2017 r., sygn. akt: III K 41/17, upoważniona sędzia Sądu Okręgowego w S. na podstawie art. 120 § 1 i § 2 k.p.k. uznała za bezskuteczny subsydiarny akt oskarżenia wniesiony przez Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W.

Zażalenie na to zarządzenie wnieśli Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W. i prokurator Prokuratury Rejonowy w Z.

Oskarżyciel subsydiarny Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zaskarżonemu zarządzeniu zarzucił (cyt. z zażalenia):

1. obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia, a to art. 120 § 1 i § 2 k.p.k. poprzez uznanie, że akt oskarżenia dotknięty jest brakiem formalnym w postaci niedołączenia dowodu wpłacenia do kasy sądowej zryczałtowanej równowartości wydatków w sytuacji, gdy akt oskarżenia nie musiał być opłacony, ponieważ pismem z dnia 14 kwietnia 2017 r., PR Ds.134.2017.Ś(pc) Prokurator Prokuratury Rejonowej w Z. zgłosił przystąpienie do postępowania karnego na podstawie art. 55 § 4 k.p.k. i postępowanie w sprawie toczy się z oskarżenia publicznego;

2. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który mógł mieć wpływ na treść orzeczenia, to jest: – nie uwzględnienie, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie ponosi opłat skarbowych i sądowych na podstawie art. 114 ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2015 r., poz. 689 ze zm.); - nie rozpoznanie wniosku pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego subsydiarnego złożonego na posiedzeniu w dniu 27 kwietnia 2017 r. o przywrócenie terminu do uiszczenia opłaty wobec ujawnionych okoliczności w postaci umorzenia śledztwa postanowieniem Prokuratora Prokuratury Rejonowej w Z. z dnia 13 kwietnia 2017 r., PR Ds.134.2017.Ś(pc) i wprowadzenia w błąd Zakładu Ubezpieczeń Społecznych poprzez wskazanie przez Sąd daty wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia do Sądu jako dzień 1 lutego 2017 r., zamiast daty 30 stycznia 2017 r.

Prokurator zaskarżonemu zarządzeniu zarzucił (cyt. z zażalenia):

1. obrazę prawa procesowego mającą wpływ na jego treść, a mianowicie art. 55 § 4 k.p.k. w zw. z art. 14 k.p.k. polegająca na uznaniu w dniu 27 kwietnia br. za bezskuteczny subsydiarnego aktu oskarżenia wniesionego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W. w sprawie o sygn.. akt: III K 41/17 przeciwko Romanowi S., Barbarze P., Adamowi M. oskarżonym o czyn z art. 286 § 1 kk. i inne w sytuacji uprzedniego wstąpienia na podstawie art. 55 § 4 cytowanej ustawy, tj. w dniu 14 kwietnia br. Prokuratora Rejonowego w Z. do wszczętego postępowania.

2. obrazę prawa procesowego mającą wpływ na jego treść, a mianowicie art. 120 § 1 i 2 k.p.k. w zw. z art. 640 § 1 k.p.k. poprzez uznanie za brak formalny w rozumieniu cytowanego przepisu braku dołączenia przez oskarżyciela posiłkowego – subsydiarnego dowodu wpłacenia zryczałtowanej równowartości wydatków w sytuacji powołania się w złożonym, a.o. przez radcę prawnego reprezentującego wskazany oddział ZUS –u na opisaną w art. 114 ust. 4 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę prawną zwalniającą oskarżyciela subsydiarnego z opłat sądowych.

Żalący się wnieśli o uchylenie zaskarżonego zarządzenia i przekazania sprawy do prowadzenia Sądowi Okręgowemu w S. (III Wydział Karny).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Zażalenia nie zasługują na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do kwestii czy przepis art.114 ust. 4 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. 2016, poz. 963, dalej jako SysUbSpoł.) zwalniał Zakład Ubezpieczeń Społecznych, jako oskarżyciela subsydiarnego, od wynikającego z art. 640 k.p.k. w zw. z art. 621 § 1 k.p.k. obowiązku wpłacenia do kasy sądowej zryczałtowanej równowartości wydatków za postępowanie.

Wnosząc do Sądu subsydiarny akt oskarżenia, Zakład Ubezpieczeń Społecznych oddział w W. nie dokonał żadnej wpłaty i powołując się na art. 114 ust. 4 SysUbSpoł wskazał w tym piśmie procesowym, że: „Na podstawie art. 114 ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2015 r., poz. 689 ze zm.) Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie ponosi opłat skarbowych i sądowych”. Oskarżyciel subsydiarny zdaje się nie dostrzegać, że w art. 114 ust 4 SysUbSpoł jest mowa o „opłatach skarbowych i opłatach sądowych”, gdy tymczasem wniesienie subsydiarnego aktu oskarżenia nie wiąże się z taką opłatą, a z koniecznością wpłacenia kwoty odpowiadającej zryczałtowanej równowartości wydatków za postępowanie. Przepis art. 114 § 4 SysUbSpoł stanowi szczególną regulację względem ustawy z dnia 16.11.2006 r. o opłacie skarbowej (Dz.U. 2016, poz. 1827) oraz ustawy z dnia 28.07. 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. 2016, poz. 623), a także ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (zob. T. Brzezicki, Komentarz do art. 114 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, Komentarz, Legalis/el.). Opłata w sprawach karnych jest częścią kosztów sądowych, różnych od wydatków związanych z postępowaniem (art. 616 § 2 k.p.k.), które w formie zryczałtowanej obciążają oskarżyciela posiłkowego (subsydiarnego) przy wnoszeniu aktu oskarżenia (art. 640 w zw. z art. 621 § 1 k.p.k.). Przepis art. 114 ust. 4 SysUbSpoł już z tego powodu nie może stanowić podstawy do zwolnienia Zakładu Ubezpieczeń Społecznych od obowiązku wpłacenia zryczałtowanej równowartości wydatków na postępowanie przy wnoszeniu subsydiarnego aktu oskarżenia. Poza tym przewidziane w art. 114 ust. 4 SysUbSpoł zwolnienie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie obejmuje całej działalności Zakładu, a jedynie taką, która jest określona w ustawie systemowej. Uszczegółowienie tych zadań, z których wynika zakres prowadzonej przez ZUS działalności w rozumieniu art. 114 ust 4 SysUbSpoł, zawierają przepisy art. 68-71. Na podstawie Art. 68 ust 1 a-e SysUbSpoł do zakresu działania Zakładu należy między innymi: realizacja przepisów o ubezpieczeniach społecznych, a w szczególności: stwierdzanie i ustalanie obowiązku ubezpieczeń społecznych, ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych oraz wypłacanie tych świadczeń, chyba że na mocy odrębnych przepisów obowiązki te wykonują płatnicy składek, wymierzanie i pobieranie składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, prowadzenie rozliczeń z płatnikami składek z tytułu należnych składek i wypłacanych przez nich świadczeń podlegających finansowaniu z funduszy ubezpieczeń społecznych lub innych źródeł, prowadzenie indywidualnych kont ubezpieczonych i kont płatników składek. Z tak określonymi zadaniami niewątpliwie łączy się dochodzenie nieopłaconych składek lub opłaconych w zaniżonej wysokości oraz nienależnie pobranych w trybie egzekucyjnym, co może być następstwem popełnienia przez płatnika składek przestępstwa z art. 218 § 1a k.k.( co podnosi się w uzasadnieniu zażalenia Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oddział w W.). Przedmiotem ochrony przestępstwa stypizowanego w tym przepisie są jednak prawa pracownicze, które wynikają ze stosunku pracy i ubezpieczenia społecznego. Stąd też należy uznać, że zakreślone w art. 68 ust 1 SysUbSpoł granice działalności Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie dochodzenia nieopłaconych składek lub opłaconych w zaniżonej wysokości nie obejmują działalności  tego podmiotu w postępowaniu karnym, w charakterze oskarżyciela posiłkowego. Stanowisko takie wyrażał także Sąd Najwyższy. W postanowieniu z dnia 26.10.2007 r. (V KZ 61/07, OSNK 2007, Nr 12, poz. 94) Sąd Najwyższy uznał, że na ZUS ciąży obowiązek uiszczenia opłaty sądowej od kasacji w sprawie karnej (art. 527 § 1 in principio KPK). W uzasadnieniu wskazano, że wywodzenie zwolnienia od opłaty kasacyjnej w procesie karnym z art. 114 ust. 4 SysUbSpołU nie mogło przynieść oczekiwanego rezultatu, bowiem oczywiste jest, że zaangażowanie ZUS w postępowanie karne, w tym również występowanie w nim w roli oskarżyciela posiłkowego, nie mieści się w granicach działalności zakreślonych SysUbSpołU.

Zasadne jest zatem stanowisko wyrażone w zaskarżonym zarządzeniu, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych odział w W. występując z subsydiarnym aktem oskarżenia zobowiązany był do wpłacenia – na podstawie 640 k.p.k. w zw. z art. 621 § 1 k.p.k. - do kasy sądowej zryczałtowanej równowartości wydatków za postępowanie w wysokości 300 zł, co stanowiło warunek formalny dla skuteczności tej skargi. Potrzebę usunięcia powyższego braku aktu oskarżenia zaakceptował – jak się wydaje – oskarżyciel subsydiarny, skoro w piśmie z dnia 16 lutego 2017 r. skierowanym do Sądu Okręgowego oświadczył, że: „(…) nie uiścił opłaty sądowej w kwocie 300 zł (….) godząc się na uznanie aktu oskarżenia za bezskuteczny” (k.37). W konsekwencji, w zaskarżonym zarządzeniu z dnia 27 kwietnia 2017 r. słusznie sędzia Sądu Okręgowego uznała wniesiony przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W. akt oskarżenia za bezskuteczny.

Zarzuty przeciwko temu rozstrzygnięciu, podniesione w zażaleniach prokuratora i oskarżyciela subsydiarnego są bezzasadne. Uwagi przedstawione wyżej stanowią o takiej ocenie zarzutów wskazanych w pkt 2 zażalenia prokuratora i pkt 2 zdanie pierwsze zażalenia Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Podniesienie natomiast przez obu skarżących (w pkt 1 zażaleń), że zaskarżone zarządzenie zapadło z obrazą art. 55 § 4 w zw. z art. 14 k.p.k., która miała polegać na nieuwzględnieniu, że prokurator „w dniu 14 kwietnia br. wstąpił do wszczętego postępowania”, całkowicie pomija – na co trafnie zwraca uwagę sędzia Sądu Okręgowego w S., w zarządzeniu z dnia 10.05.2017 r. (k. 64) - że subsydiarny akt oskarżenia uprawnionego pokrzywdzonego „wszczyna postępowanie sądowe” i tworzy stan zawiłości sprawy przed sądem w rozumieniu art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k., gdy został wniesiony skutecznie. A to ma miejsce, gdy subsydiarny akt oskarżenia spełnia wszystkie wymogi formalne. W sprawie niniejszej, akt oskarżenia Zakładu Ubezpieczeń Społecznych odział w W. nie spełnił warunku wniesienia zryczałtowanej równowartości wydatków na postępowanie, co nie zostało także uzupełnione po wezwaniu w trybie art. 120 § 1 k.p.k., i w konsekwencji akt oskarżenia uznano za bezskuteczny. Stąd też – wbrew temu co przyjmuje prokurator - w pełni uprawnione było postanowienie z dnia 31 stycznia 2017 r. (k. 29) o podjęciu postępowania na podstawie art. 327 § 1 k.p.k., a nieporozumieniem już wniosek z dnia 2 lutego 2017 r. (k. 28) skierowany do Sądu Rejonowego w Z. o umorzenie postępowania przed sądem na podstawie art. 339 § 3 pkt 1 w zw. z art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k. Wniosek ten, sprzecznie z postanowieniem z dnia 31 stycznia 2017 r., zakładał, że wniesiony przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych oddział w W. w dniu 30.01.2017 r. subsydiarny akt oskarżenia (do Sądu Rejonowego w Z., a przekazany następnie, według właściwości, do Sądu Okręgowego w S.) był skuteczny i – jako skarga uprawnionego oskarżyciela – zainaugurował postępowanie sądowe, powodując powstanie stanu zawisłości sprawy o objęte nim czyny. Gdyby tak miało być, to nie Sąd powinien umorzyć postępowanie, a prokurator nie mógłby orzekać postanowieniem z dnia 31 stycznia 2017 r. o podjęciu postępowania na podstawie art. 327 § 1 k.p.k. i następnie wnioskować do Sądu o umorzenie postępowania „wszczętego” przed sądem na skutek subsydiarnego aktu oskarżenia ZUS oddział w W., wszakże postanowienie z 31 stycznia 2017 r. dotyczy czynów zarzucanych w subsydiarnym akcie oskarżenia, a ten został wniesiony do Sądu przed postanowieniem prokuratora, bo 30.01.2017 r. Gdyby więc skarga ta była skuteczna, nie mogło w ogóle wchodzić w rachubę podjęcie przez prokuratora postępowania na podstawie art. 327 § 1 k.p.k., ze względu na przyjęty w art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k. zakaz toczenia się dwóch postępowań co do tych samych czynów, tych samych osób. Wówczas należało kontynuować postępowanie przed Sądem, a nie – jak chciał prokurator – postępowanie to umorzyć.

Chybiony jest drugi zarzut wskazany w pkt 2 zażalenia Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oddział w W., że Sąd Okręgowy „nie rozpoznał wniosku pełnomocnik oskarżyciela subsydiarnego złożonego na posiedzeniu w dniu 27 kwietnia 2017 r. o przywrócenie terminu do uiszczenia opłaty”. Zdaniem skarżącej Sąd Okręgowy miał dopuścić się przez to: „błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia”. Do żadnego błędu – co oczywiste - nie doszło. Tak kwalifikacja powyższego zarzutu, jak i jego treść, choć zawarta w środku odwoławczym sporządzonym przez profesjonalnego pełnomocnika, jest wysoce nieprofesjonalna. Wniosek skarżącej o przywrócenie terminu dotyczył terminu nieprzywracalnego (przywróceniu podlegają terminy zawite, a takimi są tylko terminy do wnoszenia środków zaskarżenia oraz inne, które ustawa za zawite uznaje – patrz art. 126 § 1 i 122 § 2 k.p.k.) i nie podlegał w ogóle merytorycznemu rozpoznaniu (zob. postanowienie S. N. z 2015-08-27, III KK 254/15, K. Z. S. 2015, Nr 10, poz. 30). Wprawdzie na posiedzeniu w dniu 27 kwietnia 2017 r. sędzia Sądu Okręgowego powinna wyraźnie to stwierdzić (przez pozostawienie wniosku pełnomocnik ZUS bez rozpoznania), to jednakże zaniechanie tego nie miało żadnego wpływu na treść zaskarżonego zarządzenia o uznaniu aktu oskarżenia wniesionego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych odział w W. za bezskuteczny. Nie można też przyjąć zarzutu skarżącej pełnomocnik, że występujący z oskarżeniem subsydiarnym Zakład Ubezpieczeń Społecznych „został wprowadzony w błąd przez Sąd” co do daty wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia. To prawda, co podnosi się w zażaleniu, że w wezwaniu z dnia 1 lutego 2017 r. o usunięcie braku formalnego aktu oskarżenia przez „uiszczenie opłaty w wysokości 300 zł” błędnie napisano, że akt oskarżenia został wniesiony 1.02.2017 r. (k. 26), ale powyższe wezwanie nie jest dowodem w tej kwestii. Akt oskarżenia wraz z załączonymi dokumentami został złożony przez oskarżyciela subsydiarnego w urzędzie pocztowym w dniu 27 stycznia 2017 r. (k.25) i w dniu 30 stycznia 2017 r. został zarejestrowany w Sądzie Rejonowym w Ząbkowicach Śląskich (k. 2). Akta sprawy były dostępne dla stron, wszystko było do sprawdzenia i podnoszenie obecnie, w usprawiedliwieniu wadliwych czynności podejmowanych w sprawie, że to z winy Sądu wzywającego o usunięcie braku formalnego aktu oskarżenia doszło do tych wszystkich nieprawidłowości, jakie powstały w sprawie na skutek decyzji, tak prokuratora, jak i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oddział w W., jest nadużyciem.

Mając to wszystko na uwadze, zaskarżone zarządzenie należało utrzymać w mocy.