Wyrok z dnia 1990-07-20 sygn. I CR 451/90

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CR 451/90

Wyrok

Sądu Najwyższego

z dnia 20 lipca 1990 r.

Powódka w pozwie z dnia 3.XI.1986 r. wnosiła o zasądzenie od pozwanego ZU, z tytułu umowy ubezpieczenia, odszkodowania za mienie utracone przez nią w wyniku dwóch włamań do jej mieszkania w listopadzie 1983 r. W toku postępowania powódka sprecyzowała żądanie odszkodowania na kwotę 9.341.000 zł.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa zarzucając w szczególności, że włamań nie było oraz że powódka dała klucz od mieszkania osobie nieuprawnionej.

Sąd Wojewódzki zaskarżonym wyrokiem

1. zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 8.424.000 zł z ustawowymi odsetkami i koszty procesu w wysokości 304.000 zł,
2. oddalił powództwo w pozostałej części,
3. orzekł o kosztach sądowych.

Rozstrzygnięcie to oparł Sąd Wojewódzki na następujących przesłankach faktycznych i normatywnych:

Do mieszkania powódki miały miejsce dwa włamania:

pierwsze w dniach pomiędzy 1 a 5 listopada 1983 r., za które jego sprawcy skazani zostali wyrokiem Sądu Rejonowego w W. z dnia 20.05.1987 r. z tym, że w wyroku tym Sąd przyjął, iż działanie oskarżonych pozostało w sferze usiłowania, oraz drugie - w dniu 21.11.1983 r., którego sprawcy nie zostali wykryci. Wartość rzeczy utraconych przez powódkę w wyniku pierwszego włamania wielokrotnie przekracza kwotę 5.000.000 zł i dlatego z tego tytułu (nawet przy założeniu ograniczeń wynikających z § 28 ogólnych warunków ubezpieczenia mieszkań) należy się odszkodowanie równe sumie ubezpieczenia 5.000,000 zł. Natomiast z tytułu drugiego włamania należy się powódce odszkodowanie w wysokości 3.424.000 zł, wyliczone przy zastosowaniu ograniczeń przewidzianych w cyt. § 28 ogólnych warunków ubezpieczenia mieszkań. Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia Sąd Wojewódzki wskazał wymienione ogólne warunki ubezpieczenia mieszkań oraz przepisy art. 99 k.p.c. i art. 11 ust. 1 i 3 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Pozwany w rewizji, wskazując na podstawy zaskarżenia z art. 368 pkt 1) k.p.c. przez naruszenie szeregu przepisów ogólnych warunków ubezpieczenia mieszkań, oraz z art. 368 pkt 4) k.p.c. przez ustalenie sprzecznie z zebranym materiałem dowodowym, że włamania miały miejsce i że powódka poniosła szkodę, wniósł o zmianę wyroku przez oddalenie powództwa, ewentualnie - o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Wojewódzkiemu do ponownego rozpoznania.

Powódka wniosła o oddalenie rewizji.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Jest w sprawie niesporne, że strony zawarły umowę ubezpieczenia mieszkania powódki na okres od dnia 28.09.1983 r. do dnia 27.09.1984 r. na sumę ubezpieczenia w wysokości 5.000.000 złotych (fotokopia polisy k. 4 i 13). Powódka twierdzi, że zdarzenia (włamania), na których opiera żądanie odszkodowania, miały miejsce w listopadzie 1983 r., a więc w okresie, w którym strony wiązała wymieniona umowa.

W związku z tym Sąd Najwyższy z urzędu bierze pod rozwagę (art. 381 § 1 k.p.c.), że skoro Sąd Wojewódzki uwzględnił powództwo na kwotę 8.424.000 zł, czyli na kwotę ponad sumę ubezpieczenia w wysokości 5.000,000 zł, to naruszył prawo materialne, a mianowicie przepis art. 824 § 1 k.c., który stanowi, że jeżeli nie umówiono się inaczej, suma ubezpieczenia ustalona w umowie stanowi górną granicę odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń. Z ogólnych warunków ubezpieczenia mieszkań zatwierdzonych decyzją Ministra Finansów z dnia 8 lipca 1981 r., ze zmianami zatwierdzonymi decyzją Ministra Finansów z dnia 20 grudnia .1982 r., które wiążą strony z racji zawartej umowy (art. 812 k.c.), wynika, że strony nie umówiły się inaczej. W szczególności § 28 ust. 1 tych warunków stanowi, że odszkodowanie ustala się - w granicach wartości ubezpieczenia - w kwocie odpowiadającej wysokości szkody z tym, iż w podanych w tym paragrafie przypadkach odszkodowanie nie może przekraczać podanych odsetek wartości wymienionych tam przedmiotów.

Suma ubezpieczenia ustalona w umowie stanowi górną granicę odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń, choćby wskutek zajścia kilku wypadków w czasie trwania umowy ubezpieczenia łączna kwota szkód poniesionych przez ubezpieczonego przekraczała sumę ubezpieczenia, chyba że strony umówiły się inaczej (art. 805 § 1 i art. 824 § 1 k.c.). Z umowy wiążącej strony nie wynika, by umówiły się one inaczej i dlatego w sprawie niniejszej pozwany może odpowiadać jedynie do  wysokości sumy ubezpieczenia 5.000.000 zł, niezależnie od liczby włamań do mieszkania powódki i wysokości szkody przez nią poniesionej.

Ciężar udowodnienia faktów, z których powódka wywodzi swoje roszczenie, a więc włamań i wysokości szkody z tym związanej, obciąża powódkę (art. 6 k.c.). Powódka, działająca zresztą przez adwokata, wnioskowała w pozwie dowód z akt karnych Sądu Rejonowego w W. i zebranego w tych aktach materiału (podała przy tym odpowiednie karty tych akt), następnie trzykrotnie składała wniosek (k. 40, 92 i 102) o dowód z opinii biegłego dla ustalenia wartości przedmiotów, których dotyczy sprawa, oraz wniosek o przesłuchanie świadka Henryka L. (k. 67) na okoliczność jej stanu majątkowego, a nadto wniosek o przesłuchanie świadka Zbigniewa M. (k. 92) bez podania tezy dowodowej. Strona pozwana wnioskowała natomiast o przesłuchanie świadka Michała T. (k. 68 v) na okoliczności włamania do mieszkania powódki.

Sąd Wojewódzki przeprowadził dowody z zeznań świadków Henryka L. (k. 67) i Michała T. (k. 92) oraz z opinii biegłego (k. 109-112 oraz 124), Nie przeprowadził, mimo znacznych wysiłków w tym kierunku (kilkakrotne wezwania i zasięganie informacji w Głównym Biurze Adresowym), dowodu z zeznań świadka Zbigniewa M., albowiem adres tego świadka okazał się nieaktualny. Nie przeprowadził też żadnych innych dowodów, a w szczególności dowodu z przesłuchania stron i dowodu z materiałów zebranych w wymienionych wyżej aktach sprawy karnej na okoliczności zaistnienia włamań i rozmiaru szkód poniesionych przez powódkę, na które powoływała się ona już w pozwie (w szczególności zawiadomienia o przestępstwie, protokoły oględzin mieszkania powódki, zeznania Barbary M. jako świadka). Za dowód z zeznań powódki nie można bowiem przyjąć jej informacyjnego przesłuchania (k. 18-20, 56-57, 92), albowiem nie odpowiada ono wymogom przewidzianym w art. 299-304 k.p.c., zaś odnośnie materiałów znajdujących się w aktach sprawy karnej brak  postanowienia dowodowego i zapisów w protokołach rozpraw o przeprowadzeniu dowodu. Nie został też przeprowadzony dowód z fotokopii paragrafów i rachunków złożonych przez powódkę (k. 70-80 i 93).

W tej sytuacji ustalenie Sądu Wojewódzkiego, że miały miejsce dwa włamania do mieszkania powódki oraz że w związku z tym utraciła ona szereg przedmiotów o określonej wartości nie znajduje oparcia w zebranym materiale dowodowym (świadek Michał T. zeznał, że w czasie włamania, w związku z którym został skazany, nie zabrano żadnych przedmiotów, a. świadek Henryk L. zeznawał o sytuacji majątkowej powódki).

W tym zatem zakresie zarzut sprzeczności ustaleń z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego jest uzasadniony.

Jest poza sporem, że Sąd Rejonowy w W. wyrokiem z dnia 20.05.1987 r. skazał prawomocnie Michała T. i Zbigniewa P. za to, iż działając wspólnie i w porozumieniu w listopadzie 1983 r. usiłowali włamać się do mieszkania powódki otwierając drzwi dopasowanym kluczem. Z mocy art. 11 k.p.c. wyrok ten wiąże w sprawie niniejszej, w tym sensie, że takie usiłowanie było i zostało przeprowadzone dopasowanym kluczem. Sąd Wojewódzki przyjął trafnie, że § 8 ogólnych warunków ubezpieczenia mieszkań przewiduje obowiązek naprawienia szkody przez pozwanego za usiłowanie kradzieży z włamaniem, jeśli w jego następstwie nastąpiło zniszczenie, uszkodzenie lub zaginięcie ubezpieczonego mienia. Okoliczności te, jak wskazano wyżej, ma obowiązek udowodnić powód.

Sąd Najwyższy podziela pogląd Sądu Wojewódzkiego, że skoro powódka żyła na zasadach konkubinatu z Z. N., to był on osobą uprawnioną - w rozumieniu § 8 ust. 3 cyt. ogólnych warunków - do przechowywania kluczy od mieszkania.

Sąd Wojewódzki przyjął trafnie, że samo uchybienie powódki polegające na niezgłoszeniu niezwłocznym ZU o powstaniu szkody nie może prowadzić do oddalenia powództwa. Stanowisko to znajduje oparcie w treści § 25 cyt. ogólnych warunków.

Trafnie natomiast skarżący zarzucił, że Sąd Wojewódzki przy ustalaniu wysokości szkody i odszkodowania za pierwsze włamanie nie zastosował odnoszących się do tego zasad zawartych w §§ 27 i 28 cyt. ogólnych warunków.

W tej sytuacji istnieje potrzeba uzupełnienia postępowania dowodowego w wyżej wskazanych kierunkach i wszechstronnego rozważenia jego wyników, przy uwzględnieniu zasad odpowiedzialności pozwanego wynikających z przepisów Kodeksu cywilnego dotyczących umowy ubezpieczenia oraz z przepisów cytowanych ogólnych warunków ubezpieczenia mieszkań.

Dlatego Sąd Najwyższy, na mocy art. 388 § 1 i art. 108 § 2 k.p.c., orzekł jak w sentencji.