Wyrok z dnia 1997-03-11 sygn. III CKN 34/97

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CKN 34/97

Wyrok

Sądu Najwyższego

z dnia 11 marca 1997 r.

Przewodniczący: sędzia SN T. Wiśniewski.

Sędziowie SN: J. Gudowski, C. Żuławska (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 11 marca 1997 r. na rozprawie sprawy z powództwa Juliana R. przeciwko (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w C. o uchylenie uchwał, na skutek kasacji pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 21 listopada 1996 r. sygn. akt (...),

oddalił kasację; zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 57,46 zł tytułem kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Przedmiotem sporu było uchylenie uchwały Rady Nadzorczej pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej o wykluczeniu powoda z tej Spółdzielni. Uchwała ta, zaskarżona przez powoda, została utrzymana w mocy uchwałą Zebrania Przedstawicieli Członków Spółdzielni. Przyczyną wykluczenia było pozostawanie przez powoda w zwłoce z uiszczaniem opłat eksploatacyjnych za lokal użytkowy za okres powyżej 6 miesięcy.

Sąd Wojewódzki powództwo oddalił, jednakże w rezultacie rewizji powoda Sąd Apelacyjny orzeczenie to zmienił, uchylając obie uchwały organów Spółdzielni. Sąd Apelacyjny uznał, że kluczową kwestią dla rozstrzygnięcia sprawy było ustalenie, czy dalsze pozostawanie powoda w Spółdzielni mogło być uznane za nie dające się pogodzić, z jego winy, z postanowieniami statutu Spółdzielni lub z zasadami współżycia społecznego (art. 24 § 1 Prawa spółdzielczego; jedn. tekst: Dz. U. z 1995 r. Nr 54, poz. 288), statut zaś określać ma bliżej przyczyny wykluczenia. Statut pozwanej Spółdzielni przewiduje, że wykluczenie następuje wówczas, gdy członek "pozostaje w zwłoce w uiszczaniu opłat eksploatacyjnych za okres przekraczający 6 miesięcy". Zgodnie z powołanym przez sąd, utrwalonym w orzecznictwie poglądem, przyczyną wykluczenia może być "uporczywe uchylanie się przez członka od wykonywania obowiązków statutowych, przy czym uporczywość ta musi być wynikiem złej woli lub niedbalstwa", a w spółdzielniach mieszkaniowych, z uwagi na szczególnie dotkliwe dla członka skutki wykluczenia, powinno być ono poprzedzone wytoczeniem powództwa o zasądzenie należności spółdzielni. Wszczęcie takiego procesu jest w szczególności konieczne w sytuacjach, kiedy zaleganie przez członka z zapłatą należności z tytułu opłat eksploatacyjnych jest rezultatem tego, że członek kwestionuje prawidłowość ich naliczania, a tak właśnie było w niniejszej sprawie.

Sąd Apelacyjny zwrócił też uwagę na to, że powód jest od wielu lat członkiem pozwanej Spółdzielni, zajmując w niej także lokal mieszkalny i że uchwała o wykluczeniu "pozbawia go członkostwa również w zakresie lokalu mieszkalnego". Sąd dostrzegł w tej okoliczności przesłankę zalecenia, że w sytuacjach takich "do wykluczenia członka należy podchodzić z ostrożnością.

Na koniec - sąd wskazał też, że zastrzeżenia powoda co do prawidłowości naliczania opłat okazały się częściowo słuszne oraz że powód obciążające go należności częściowo płacił. Nie pozwalało to mówić ani o "uporczywości" niepłacenia, ani o zawinionym działaniu powoda.

Od orzeczenia tego pełnomocnik pozwanej wniósł kasację, opartą na pierwszej podstawie kasacyjnej, a mianowicie na zarzucie naruszenia § 53 ust. 2 pkt 6 Statutu pozwanej Spółdzielni w związku z art. 24 § 1 cyt. Prawa spółdzielczego. Autor kasacji powołuje się też na dezaktualizację - w obecnych warunkach ustrojowych, a w szczególności warunkach finansowania spółdzielni oraz odpowiadających im kierunkach zmian normatywnych (m.in. samodzielność spółdzielni i wzmocnienie jej samorządności, unormowanie własności członków) - tych kierunków orzecznictwa, na które powołał się Sąd Apelacyjny.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kwestią wstępną, jaka wymaga zajęcia stanowiska, jest pytanie, czy w świetle art. 393¹ pkt 1 k.p.c. za źródło "prawa materialnego" może być uznany statut. Na pytanie to należało odpowiedzieć pozytywnie - w każdym razie co do tych postanowień statutu, które mocą ustawy stanowią tzw. materię statutową. W szczególności uznać należy, że analogicznie do sytuacji, kiedy ustawa zawiera tzw. delegację ustawową do wydania aktu wykonawczego, traktować trzeba sytuację, kiedy ustawa w oznaczonej materii odsyła do postanowień statutu (art. 24 § 1 zd. 2 cyt. Prawa spółdzielczego: Statut powinien określać bliżej przyczyny wykreślenia), a w konsekwencji przyznać tym postanowieniom walor źródła "prawa materialnego" w rozumieniu art. 393¹ pkt 1 k.p.c.

Rozważając zasadność zarzutów kasacji Sąd Najwyższy uznał, że nie mogą one zostać uwzględnione dlatego, że zaskarżone kasacją orzeczenie jest trafne, choć z uzasadnieniem nieco odmiennym od tego, na jakim zostało oparte (art. 393¹² in fine k.p.c.). Decydujący - a zarazem wystarczający dla rozstrzygnięcia sprawy - jest fakt, że powód ma uprawnienia członkowskie do lokalu mieszkalnego i nie może ich zostać pozbawiony (co byłoby następstwem utraty członkostwa), skoro w związku z tym lokalem nie zaistniały przesłanki wykluczenia. W tych warunkach nie mają znaczenia rozważania, czy zachowanie się powoda wobec Spółdzielni ze względu na obowiązki związane z lokalem użytkowym było zawinione, czy też nie, nawet bowiem, gdyby wykazana została taka wina, skutki jej nie mogłyby rozciągać się na jego uprawnienia do obydwu lokali, a takie właśnie musiałyby być konsekwencje utraty członkostwa.

Nie znaczy to oczywiście, że uporczywe, długotrwałe i zawinione niepłacenie należności za lokal użytkowy przez członka, który nabył prawo do dwu lokali, mieszkalnego i użytkowego, musi pozostawać bez żadnych konsekwencji prawnych. Przeciwnie, konsekwencje takie powinien przewidywać statut, zaś w płaszczyźnie prawa powszechnego konsekwencje te będą polegać przede wszystkim na odpowiedzialności majątkowej (w tym - także odszkodowawczej) członka wobec Spółdzielni.

Na tej podstawie kasację oddalono.