Postanowienie z dnia 2018-09-07 sygn. II AKzw 1848/18

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 7 września 2018 r. sygn. akt II AKzw 1848/18

Skład orzekający: SSA Sławomir Steinborn

Teza: Obowiązkiem sądu orzekającego na podstawie art. 119 § 1 k.k.w. jest ustalenie celu autodestrukcyjnego zachowania skazanego, a więc jaką konkretnie decyzję lub postępowanie zamierzał on od organu wykonawczego wymusić lub też od jakiego obowiązku zamierzał w taki sposób się uchylić. Nie jest wystarczające jedynie wskazanie takiego celu działania skazanego w ogólny sposób. Trzeba też zauważyć, że nie ma podstaw do obciążenia skazanego na podstawie art. 119 § 1 k.k.w. kosztami leczenia w sytuacji, gdy celem jego działania było wymuszenie określonego zachowania na innych osobach niż organ wykonawczy.

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 13 lipca 2018 r. Sąd Okręgowy we Włocławku orzekł o obciążeniu skazanego Z. P. kosztami leczenia w kwocie 2.450,16 zł powstałymi na skutek dokonanego samouszkodzenia.

Na powyższe postanowienie zażalenie wniósł skazany, wskazując, że podjęta przez niego próba samobójcza była wynikiem jego stanu zdrowia psychicznego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie jest zasadne, bowiem zaskarżone postanowienie dotknięte jest istotnymi uchybieniami.

Analiza akt sprawy oraz akt osobowych skazanego wskazuje, że Sąd Okręgowy oparł zaskarżone orzeczenie na wniosku dyrektora zakładu karnego oraz dokumentacji wskazującej na poniesione w związku z udzieloną skazanemu pomocą medyczną koszty. W aktach sprawy brak natomiast opinii psychologicznej, o której mowa w § 12 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 sierpnia 2003 r. w sprawie sposobów prowadzenia oddziaływań penitencjarnych w zakładach karnych i aresztach śledczych (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 1067). Należy zaś przypomnieć, że zgodnie z przywołanym powyżej przepisem przed podjęciem decyzji o złożeniu do sądu penitencjarnego wniosku o wydanie orzeczenia o obciążeniu skazanego kosztami, o których mowa w dyspozycji przepisu art. 119 § 1 k.k.w., sporządza się o skazanym opinię psychologiczną. W niniejszej sprawie natomiast powyższy obowiązek nie został wypełniony. Z całą pewnością nie można bowiem za opinię psychologiczną uznać dokumentu nazwanego „Karta zagrożenia samobójstwem”, znajdującego się w aktach osobowych skazanego, mimo że został on podpisany przez psychologów. Wskazana opinia powinna zostać przedstawiona Sądowi penitencjarnemu wraz z informacją dyrektora zakładu karnego o celowości wydania postanowienia, o którym mowa w art. 119 § 1 k.k.w.

Sporządzenie przedmiotowej opinii ma kluczowe znaczenie w sprawach dotyczących obciążenia skazanego kosztami, albowiem przed podjęciem decyzji Sąd penitencjarny winien zbadać wszystkie okoliczności sprawy, w tym motywy, którymi kierował się osadzony, oraz czy jego działanie miało na celu wymuszenie decyzji lub postępowania organu wykonawczego bądź uchylenia się skazanego od ciążącego na nim obowiązku (zob. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 11 kwietnia 2012 r., II AKzw 322/12, „Krakowskie Zeszyty Sądowe” 2012, z. 5, poz. 56). Treść art. 119 § 1 k.k.w. nie pozostawia żadnych wątpliwości, że skazanego można obciążyć przedmiotowymi kosztami jedynie w sytuacji, gdy powoduje on u siebie uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia w celu wymuszenia określonej decyzji lub postępowania organu wykonawczego lub uchylenia się od ciążącego na nim obowiązku. Oznacza to, że konieczne jest ustalenie przede wszystkim, czy podjęte przez skazanego działanie autodestrukcyjne miało charakter celowy. Jednocześnie analizowany przepis jasno określa, że celem działania skazanego ma być wymuszenie określonej decyzji lub postępowania organu wykonawczego lub uchylenia się od ciążącego na nim obowiązku. Tym samym obowiązkiem sądu orzekającego na podstawie art. 119 § 1 k.k.w. jest ustalenie celu autodestrukcyjnego zachowania skazanego, a więc jaką konkretnie decyzję lub postępowanie zamierzał on od organu wykonawczego wymusić lub też od jakiego obowiązku zamierzał w taki sposób się uchylić. Nie jest wystarczające jedynie wskazanie takiego celu działania skazanego w ogólny sposób. Trzeba też w końcu zauważyć, że nie ma podstaw do obciążenia skazanego na podstawie art. 119 § 1 k.k.w. kosztami leczenia w sytuacji, gdy celem jego działania było wymuszenie określonego zachowania na innych osobach niż organ wykonawczy.

W ocenie Sądu Apelacyjnego warunkiem obciążenia skazanego kosztami leczenia jest ustalenie, że autodestrukcyjne zachowanie skazanego nie było wyłącznie wynikiem jego stanu zdrowia psychicznego. Trudno bowiem byłoby zaakceptować, aby skazany ponosił opisane w art. 119 k.k.w. konsekwencje swoich działań, jeżeli nie był w stanie z uwagi na stan swojego zdrowia psychicznego pokierować swoim postępowaniem.

Na gruncie przedmiotowej sprawy wszystkie wskazane kwestie mają o tyle istotne znaczenie, że już z powyżej opisanego dokumentu z dnia 21 czerwca 2018 r. wynika, że skazany podjął próbę samobójczą celem kontroli zachowania konkubiny. Z uwagi na brak opinii psychologicznej nie wiadomo jednak, w oparciu o jakie przesłanki powyższy wniosek został wyciągnięty. Jednocześnie zbadania wymaga znaczenie dla zachowania skazanego podniesionych przez skazanego okoliczności dotyczących stanu jego zdrowia psychicznego.

Kolejnym uchybieniem Sądu I instancji jest nieprzeanalizowanie aktualnej sytuacji finansowej Z. P. Orzekając co do obciążenia skazanego kosztami leczenia po samouszkodzeniu, należy bowiem zbadać, czy skazany jest w stanie w ogóle ponieść te koszty.

Na marginesie jedynie należy wskazać, że nawet w przypadku ustalenia, że zachowanie skazanego miało charakter instrumentalny, przepis art. 119 k.k.w. stwarza sądowi jedynie możliwość obciążenia go kosztami związanymi z leczeniem. Decyzja w tym przedmiocie winna być podejmowana przez sądy bardzo ostrożnie, z uwzględnieniem wszelkich okoliczności, w tym stanu psychicznego osadzonego, jego sytuacji zdrowotnej i rodzinnej, jak również możliwości finansowych (zob. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 30 grudnia 2008 r., II AKzw 1069/08, LEX nr 477849). Nie może być podejmowana automatycznie jako forma represji, albowiem temu służą kary dyscyplinarne. Nawet zatem, jeśli nie ma podstaw sądzić, iż skazany nie był w stanie pokierować swoim postępowaniem, Sąd powinien rozważyć, czy z uwagi na stan psychiczny w kontekście całokształtu okoliczności zdarzenia i motywów, jakimi kierował się skazany, obciążenie go kosztami leczenia byłoby sprawiedliwe.

Zarówno zaskarżone orzeczenie nie zawiera informacji, czy powyżej przytoczone okoliczności zostały zbadane i przeanalizowane przez Sąd penitencjarny, jak i w aktach sprawy na próżno szukać materiału pozwalającego na ich ocenę. W tym stanie rzeczy konieczne było uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, który winien wskazane powyżej kwestie w toku ponownego rozpoznania sprawy ustalić i do nich się odnieść.

Tym samym Sąd Apelacyjny orzekł, jak na wstępie