Wyrok z dnia 2003-10-01 sygn. II CK 67/02

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CK 67/02

Wyrok

Sądu Najwyższego

z dnia 1 października 2003 r.

Przewodniczący: Sędzia SN Helena Ciepła (spr.).

Sędziowie: SN Marian Kocon, SA Grzegorz Misiurek.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Lucyny G., Agnieszki G. i Ewy G. przeciwko Ubezpieczeniowemu Funduszowi Gwarancyjnemu w W. o odszkodowanie i rentę, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 1 października 2003 r. kasacji pozwanego od wyroku Sądu Apelacyjnego w L. z dnia 9 listopada 2001 r.,

oddala kasację i zasądza od strony pozwanej na rzecz powódek kwotę 1.200 zł (jeden tysiąc dwieście złotych) tytułem kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Sąd Okręgowy w L. wyrokiem z dnia 26 marca 2001 r. zasądził od pozwanego Funduszu na rzecz powódek odszkodowanie i skapitalizowaną rentę z odsetkami ustawowymi od dnia 2 lipca 1998 r.

Apelację pozwanego od tego wyroku Sąd Apelacyjny w Łodzi, zaskarżonym orzeczeniem, oddalił.

Zaaprobował ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd pierwszej instancji, wyprowadzone z nich wnioski i ich ocenę jurydyczną przyjmującą, że pozwany Fundusz, po przejęciu zobowiązań szkodowych z masy upadłościowej upadłego zakładu ubezpieczeń, jest zobowiązany, zgodnie z art. 55 ust. 1 ustawy o działalności ubezpieczeniowej, do wypłaty odszkodowania w terminie 60 dni od otrzymania akt szkody. Skoro pozwany z wypłatą zasądzonych świadczeń pozostawał w opóźnieniu od dnia 24 czerwca 1998 r., to zdaniem Sądu, czyni to zasadnym roszczenie powódek o odsetki od dnia 2 lipca 1998 r.

W kasacji, opartej na podstawie wywiedzionej z art. 393¹ pkt 1 k.p.c., skarżący zarzucił naruszenie przepisów: art. 56 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz. U. z 1996 r. Nr 11, poz. 62) i art. 33 § 1 prawa upadłościowego przez ich błędna wykładnię, prowadzącą do przyjęcia, że ogłoszenie upadłości zakładu ubezpieczeń nie ma wpływu na powstanie roszczenia o odsetki za opóźnienie od wierzytelności należących do masy upadłości. Ponadto, naruszenie art. 55 ust. 1 powołanej ustawy przez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, że wskazany w nim termin dotyczy zakładów ubezpieczeń w upadłości. W konkluzji, wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku bądź jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W sytuacji, w której skarżący nie zarzuca, jak w przedmiotowej sprawie, naruszenia przepisów postępowania przez poczynienie wadliwych ustaleń, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, dla oceny trafności zarzutu naruszenia prawa materialnego, miarodajny jest stan faktyczny przyjęty za podstawę wydania zaskarżonego orzeczenia, który wiąże Sąd Najwyższy w postępowaniu kasacyjnym.

Zarzut naruszenia art. 56 ust. 1 ustawy o działalności ubezpieczeniowej i art. 33 § 1 prawa upadłościowego obowiązujących do dnia 30 września 2003 r. nie zasługuje na uwzględnienie.

Przed przystąpieniem do rozważań należy stwierdzić, że art. 56 ustawy o działalności ubezpieczeniowej został uchylony z dniem 1 października 2003 r. przez art. 526 pkt 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60, poz. 535). Ustawa ta w tytule III w sposób kompleksowy reguluje postępowanie upadłościowe wobec zakładów ubezpieczeń. Jednakże, zgodnie z normą intertemporalną, zawartą w jej art. 536, w sprawach, w których ogłoszono upadłość przed dniem wejścia w życie ustawy, stosuje się przepisy dotychczasowe. Skoro zatem w rozpoznawanej sprawie upadłość Zakładu Ubezpieczeń "H." została ogłoszona w dniu 4 września 1996 r., to podstawę prawną rozstrzygnięcia stanowi art. 56 ustawy o działalności ubezpieczeniowej. Według utrwalonej w orzecznictwie Sądu Najwyższego wykładni tego przepisu, przewidziana w nim odpowiedzialność Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego wobec osób uprawnionych z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów, nie obejmuje odsetek za opóźnienie zakładu ubezpieczeń powstałe po ogłoszeniu upadłości tego zakładu (tak też Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 15 listopada 2001 r., III CZP 65/01, OSNC 2002 r., Nr 9, poz. 108). Przedstawiony pogląd został wywiedziony z regulacji zawartej w art. 33 ust. 1 dawnego prawa upadłościowego, według którego odsetki od wierzytelności, przypadających od upadłego, nie biegną w stosunku do masy od daty ogłoszenia upadłości. W konsekwencji, wierzycielowi nie należą się odsetki od tej chwili tylko wówczas, gdy żąda zaspokojenia z funduszów masy, może ich natomiast dochodzić od upadłego po zakończeniu postępowania upadłościowego (tak też Sąd Najwyższy w motywach uchwały z dnia 30 marca 1992 r., III CZP 23/92, OSNC 1992 r., Nr 9, poz. 164). Jednakże takie ograniczenie odpowiedzialności pozwanego nie obejmuje odsetek wynikających z opóźnienia Funduszu w wykonaniu jego własnego zobowiązania, którego źródłem jest art. 56 ust. 1 ustawy o działalności ubezpieczeniowej. Z chwilą ogłoszenia upadłości zakładu ubezpieczeń powstaje ex lege odpowiedzialność Funduszu o charakterze gwarancyjnym, obok wcześniej istniejącej odpowiedzialności upadłego ubezpieczyciela. W konsekwencji nieterminowe wykonanie własnego zobowiązania przez Fundusz rodzi, z mocy art. 481 k.c., obowiązek zapłaty odsetek. Nie została natomiast uregulowana i dlatego budzi wątpliwości kwestia wymagalności tego odszkodowania. Była ona przedmiotem rozważań w motywach powołanej uchwały z dnia 15 listopada 2001 r., w których, co uszło uwagi skarżącego, Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że odszkodowanie to powinno zostać wypłacone niezwłocznie po uzyskaniu informacji o istnieniu i zakresie uzasadnionych wierzytelności poszkodowanych wobec upadłego zakładu ubezpieczeń, tj. po otrzymaniu akt szkody tego zakładu. Pogląd ten Sąd w składzie obecnym podziela. W rezultacie, nie zasługuje na uwzględnienie zarzut naruszenia art. 56 ust. 1 powołanej ustawy. Nie można wprawdzie odmówić skarżącemu racji, o ile zwalcza stanowisko Sądu Apelacyjnego, że w takiej sytuacji ma zastosowanie art. 55 ust. 1 cyt. ustawy, przewidujący obowiązek wypłaty odszkodowania w terminie 60 dni od otrzymania akt szkody od zakładu ubezpieczeń. Wymieniony przepis dotyczy bowiem wypłat w związku ze szkodą wyrządzoną ruchem pojazdów mechanicznych, gdy posiadacz takiego pojazdu nie był ubezpieczony w ramach ubezpieczenia obowiązkowego. Jednakże, mimo przyjęcia błędnej podstawy rozstrzygnięcia, zaskarżony wyrok, w świetle przytoczonych rozważań, w ostatecznym wyniku odpowiada prawu.

Przenosząc te rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy trzeba stwierdzić, że odpowiedzialność pozwanego Funduszu powstała w dniu ogłoszenia upadłości Zakładu Ubezpieczeń "H.", tj. 4 września 1996 r. Akta szkodowe powódek otrzymał on w dniu 28 maja 1998 r., a dnia 23 czerwca 1998 r. wypłacił im częściowe odszkodowanie, tj. w kwocie niższej od przysługującej. W tej sytuacji pozostała część odszkodowania nie została spełniona niezwłocznie, a zatem pozwany co do niej popadł w opóźnienie i obowiązany jest do zapłaty odsetek.

Z tych przyczyn Sąd Najwyższy oddalił kasację (art. 393 ¹² k.p.c.), orzekając o kosztach postępowania kasacyjnego na podstawie art. 98 w zw. z art. 391 i art. 393 ¹⁹ k.p.c.