Wyrok z dnia 2004-03-17 sygn. II CK 81/03

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CK 81/03

Wyrok

Sądu Najwyższego

z dnia 17 marca 2004 r.

SSN Helena Ciepła (przewodniczący, sprawozdawca)

SSN Bronisław Czech

SSN Maria Grzelka

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Katarzyny J. przeciwko Powszechnemu Bankowi K. Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. - Oddział w Ł. - Filia w S. obecnie Bank P-H P. Spółka Akcyjna z siedzibą w K. I-szy Oddział w Ł. o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 17 marca 2004 r., kasacji powódki od wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 21 sierpnia 2002 r., sygn. akt I ACa 174/02, oddala kasację i zasądza od powódki na rzecz strony pozwanej kwotę 3.600 zł tytułem kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Sąd Apelacyjny w Łodzi wyrokiem z dnia 21 sierpnia 2002 r. zmienił wyrok Sądu Okręgowego o uzgodnieniu treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym i oddalił powództwo.

Rozstrzygnięcie to oparł na następujących aprobowanych ustaleniach Sądu pierwszej instancji.

Pozwany Bank na podstawie umowy kredytu hipotecznego z dnia 29 czerwca 1999 r. udzielił Krzysztofowi P. kredytu w kwocie 300.000 zł na okres 300 miesięcy z terminem spłaty 1 czerwca 2024 r. Kredyt miał być wykorzystany między innymi na nabycie od Katarzyny J. - powódki w sprawie - nieruchomości położonej w S. przy ul. P. Nr 8, objętej księgami wieczystymi KW (...) i (...) prowadzonymi przez Sąd Rejonowy w S. Na zabezpieczenie spłaty kredytu Sylwester J., działając na podstawie pełnomocnictwa udzielonego przez żonę, ustanowił hipoteki: w kwocie 319.200 zł na nieruchomości objętej księgą wieczystą KW (...) i w kwocie 300.000 zł na nieruchomości objętej księgą wieczystą KW (...), które zostały wpisane w tych księgach. Hipoteka w kwocie 319.200 zł miała zabezpieczać odsetki karne w wysokości 34% liczone od kwoty 300.000 zł za okres trzech lat przewidziany umową do dochodzenia należności w drodze egzekucji.

Udzielony kredyt został przelany na konto powódki. Ponieważ nie przeniosła ona na Krzysztofa P. prawa własności opisanych wyżej nieruchomości, zaniechał on spłaty kredytu. W tej sytuacji pozwany Bank wystąpił przeciwko powódce z pozwem o zapłatę kwoty 619.000 zł, a powódka przeciwko Bankowi z powództwem o uzgodnienie stanu prawnego wynikającego z księgi wieczystej KW (...) z rzeczywistym stanem prawnym przez wykreślenie hipoteki umownej w kwocie 319.200 zł.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy uznał, że hipoteka ta została ustanowiona bez wierzytelności. Hipoteka umowna zdaniem tego Sądu, nie może zabezpieczać wierzytelności przyszłej z tytułu odsetek kapitałowych, a ponieważ nie można jej zamienić na hipotekę kaucyjną, uwzględnił powództwo przez nakazanie wykreślenia tej hipoteki.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, rozpoznając sprawę na skutek apelacji pozwanego, zmienił ten wyrok i oddalił powództwo. Przyjmując za własne ustalenia Sądu Okręgowego, nie podzielił oceny jurydycznej tego Sądu, że hipoteka w kwocie 319.200 zł zabezpieczała wierzytelność przyszłą. Odwołując się do postanowień § 7 umowy według którego zabezpieczeniem spłaty kredytu udzielonego Krzysztofowi P. miała być hipoteka w kwocie

- 619.200 zł i § 24 umowy w którym Krzysztof P. poddał się egzekucji do kwoty 619.200 zł, a powódka zgodziła się na obciążenie jej nieruchomości hipotekami w takiej kwocie, w swoim rozstrzygnięciu inspirowanym orzeczeniem Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 1998 r., I CKN 864/98 (OSNC 1999, Nr 6, poz. 111) przyjął, że określenie przez strony umowy kredytowej, wierzytelności pozwanego Banku z tytułu umownych odsetek zwłoki na kwotę

- 319.200 zł było dopuszczalne i czyniło zasadnym żądanie zabezpieczenia hipotecznego. W konsekwencji uznał, że obydwie hipoteki mają charakter hipotek zwykłych, co też jest zgodne z intencją stron.

Powódka w kasacji opartej na obu podstawach wymienionych w art. 393 KPC zarzuciła naruszenie prawa materialnego przez błędne zastosowanie art. 10 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, pominięcie przepisu art. 65 ust. 1 i 102 ust. 1 oraz niewłaściwe zastosowanie przepisu art. 69 tej ustawy.

W ramach drugiej podstawy kasacyjnej zarzuciła błędne zastosowanie przepisu art. 233 KPC przez zastąpienie swobodnej oceny dowodów dowolną oceną i „ustalenie, iż nie jest jasne, która z dwóch hipotek zabezpiecza spłatę kredytu, a która spłatę odsetek" oraz art. 378 § 1 KPC przez rozpoznanie sprawy ponad zarzuty apelacji. W konkluzji wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania, ewentualnie jego zmianę i oddalenie apelacji pozwanego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W pierwszej kolejności należy rozważyć zarzut naruszenia przepisu art. 233 KPC jako dotyczącego bezpośrednio prawidłowego ustalenia podstawy faktycznej, która jest niezbędną przesłanką dokonania oceny materialnoprawnej. Zarzut ten jest bezzasadny. Ocena dowodów dokonana przez sąd drugiej instancji, może być przedmiotem kontroli kasacyjnej, jednakże można ją podważyć tylko wówczas, gdy w świetle dyrektyw płynących z art. 233 § 1 KPC okaże się wadliwa lub oczywiście błędna. Takich zarzutów ocenie dowodów przeprowadzonej w rozpoznawanej sprawie postawić nie można. Nie podważa jej akcentowane przez skarżącą w kasacji dowolne jej zdaniem ustalenie, iż nie jest jasnym która z dwóch ustanowionych hipotek zabezpiecza, bowiem Sąd Apelacyjny takiego ustalenia w ogóle nie poczynił, przeciwnie przyjął za własne ustalenie przez Sąd Okręgowy na podstawie postanowień umowy kredytowej, że hipoteka w kwocie 319.200 zł miała zabezpieczać odsetki karne w wysokości 34% liczone od kwoty 300.000 zł. Nie podzielił natomiast oceny jurydycznej tego Sądu, że hipoteka ta zabezpieczała wierzytelność przyszłą. Ustalenie to mogłoby być ewentualnie zwalczane przez zgłoszenie zarzutu naruszenia art. 65 KC, który jako norma prawa materialnego, w istocie służy do ustalenia stanu faktycznego. Skarżąca jednak zarzutu takiego nie zgłosiła. W pozostałym zakresie uzasadnienie tej podstawy kasacyjnej stanowi niedopuszczalną polemikę z wywodami Sądu Apelacyjnego, nie zawiera zaś racjonalnych argumentów podważających trafność zaskarżonego wyroku. Bezzasadność tego zarzutu oznacza bezwzględne związanie Sądu Najwyższego stanem faktycznym przyjętym za podstawę rozstrzygnięcia.

Nie naruszył też Sąd Apelacyjny przepisu art. 378 § 1 KPC. Skarżący tym zarzutem w istocie kwestionuje uzasadnienie wyroku, podnosząc „uzasadnienie nie buduje żadnych ocen przedstawionych w toku sporu przez strony (...) jest niezrozumiałe i nieodpowiednie do rangi Sądu Apelacyjnego, a także przedstawionego pod osąd problemu. Można z niego odczytać niechęć do przyznania racji powódce, wynikającą być może z przekonania, iż swoim zachowaniem narusza ona zasady współżycia społecznego”. Tak skonstruowany zarzut nie może być poddany kontroli kasacyjnej, gdyż skarżąca nie wykazała na czym naruszenie tego przepisu polega, a Sąd Najwyższy nie może także w tym zakresie wyręczać stron i czynić hipotez co do tego, na czym mogło polegać naruszenie tego przepisu. Natomiast prawidłowość uzasadnienia zaskarżonego wyroku można zwalczać zarzucając naruszenie przepisu art. 328 § 2 w zw. z art. 391 KPC, czego jednak skarżąca nie uczyniła.

Pozbawiony jest też słuszności zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego. Rację ma wprawdzie skarżąca, że stosownie do przepisu art. 65 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, nie można ustanowić hipoteki bez wierzytelności. Pomija jednak, że Sąd Apelacyjny, dążąc do odtworzenia rzeczywistej woli stron umowy kredytowej, dokonał wykładni postanowień § 7 i 24 tej umowy oraz oświadczenia o ustanowieniu dwóch hipotek, w kwocie 319.200 zł na nieruchomości objętej księgą wieczystą KW (...) i w kwocie 300.000 zł na nieruchomości objętej księgą KW (...) i na tej podstawie przyjął istnienie wierzytelności w kwocie 319.200 zł podlegającej zabezpieczeniu hipoteką zwykłą. Takie rozumienie oświadczeń woli w przedmiocie ustanow₁ienia hipotek, jest wiążące, bowiem skarżąca nie zgłaszając w kasacji zarzutu naruszenia przepisów art. 353¹ i 65 KC wykładni tej nie zwalcza, a ogranicza się do ogólnikowego stwierdzenia, że czynność ustanowienia hipoteki jest nieważna.

Nie naruszył też Sąd Apelacyjny przepisów art. 10 ust. 1, art. 69 i 102 ust. 1 i 2 ustawy o księgach wieczystych i hipotece.

Niezgodność między stanem prawnym wynikającym z księgi wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym istnieje wówczas, kiedy treść wpisu nie odzwierciedla stanu zgodnego z prawem materialnym. Zatem w przedmiotowej sprawie zachodziłaby wówczas, gdyby kwestionowana hipoteka w kwocie 319.200 zł została wpisana bez podstawy prawnej bądź na wadliwej podstawie. Tymczasem podstawę tę stanowi w świetle wykładni dokonanej przez Sąd Apelacyjny umowa kredytowa, a wykładni tej skarżąca w kasacji nie zwalcza.

Zarzut naruszenia przepisu art. 69 powołanej ustawy wynika z niewłaściwego zrozumienia sensu tego przepisu. Zakreśla on bowiem granice zabezpieczenia odsetek, z tym że zabezpieczenie hipoteczne obejmuje tylko odsetki zwłoki i nie dotyczy odsetek kapitałowych, a o takie chodzi w przedmiotowej sprawie. Te zaś są hipotecznie zabezpieczone (objęte hipoteką) tylko wtedy, gdy zostały ujawnione we wpisie. Takiemu stanowisku dał wyraz Sąd Najwyższy w wyroku, do którego odwołał się Sąd Apelacyjny i pogląd ten Sąd w obecnym składzie podziela.

Odnośnie naruszenia przepisu art. 102 należy stwierdzić, że zarzut naruszenia tego przepisu nie został zgłoszony w apelacji zatem Sąd Apelacyjny nie miał obowiązku rozważania problematyki regulowanej tym przepisem.

Z tych przyczyn_{1 9}Sąd Najwyższy kasację oddalił (art. 393 § 1 KPC) i orzekł o kosztach na podstawie art. 98 § 1 w zw. z art. 393¹⁹ i 391 KPC.