Uchwała z dnia 2009-02-24 sygn. III CZP 127/08

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania Pokaż dokument źródłowy

Sygn. akt III CZP 127/08

Uchwała

z dnia 24 lutego 2009 r.

Sędzia SN Jacek Gudowski (przewodniczący, sprawozdawca)

Sędzia SN Stanisław Dąbrowski

Sędzia SN Elżbieta Skowrońska-Bocian

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa "M." S.A. w B.-B. przeciwko "B.", sp. z o.o. w T. o zapłatę, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 24 lutego 2009 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Apelacyjny w Katowicach postanowieniem z dnia 30 września 2008 r.:

„Czy ustanowiony w art. 479⁹ § 1 k.p.c. obowiązek doręczenia w toku sprawy przez stronę reprezentowaną przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego odpisów pism procesowych z załącznikami bezpośrednio stronie przeciwnej i dołączenie do pisma procesowego wnoszonego do sądu dowodu doręczenia drugiej stronie odpisu pisma albo dowodu wysłania go listem poleconym, pod rygorem zwrotu pisma bez wzywania do usunięcia tego braku – dotyczy również składanego w formie pisma procesowego wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia środka odwoławczego?”

podjął uchwałę:

Przewidziany w art. 479⁹ § 1 zdanie drugie k.p.c. obowiązek dołączenia do pisma procesowego wniesionego do sądu dowodu doręczenia drugiej stronie odpisu tego pisma albo dowodu wysłania go przesyłką poleconą dotyczy także pisma z wnioskiem o przywrócenie terminu do wniesienia apelacji.

Uzasadnienie

W sprawie gospodarczej z powództwa "M." S.A. w B.-B. przeciwko "B.", sp. z o.o. w T. o zapłatę strona powodowa uchybiła terminowi do wniesienia apelacji od wyroku Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej, w związku z czym – składając tę apelację – złożyła także wniosek o przywrócenie terminu do jej wniesienia. Ze względu jednak na to, że – wbrew art. 479⁹ § 1 k.p.c. – nie dołączyła do wniosku o przywrócenie terminu jego odpisu, przewodniczący w Sądzie Okręgowym zwrócił ten wniosek, a następnie – postanowieniem z dnia 10 lipca 2008 r. – Sąd Okręgowy odrzucił apelację (art. 370 k.p.c.).

Rozpoznając zażalenie strony powodowej od tego postanowienia, Sąd Apelacyjny w Katowicach powziął poważne wątpliwości, którym dał wyraz w zagadnieniu prawnym przedstawionym Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia na podstawie art. 390 § 1 k.p.c.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Artykuł 479⁹ k.p.c. był już przedmiotem wszechstronnej analizy Sądu Najwyższego dokonanej w uzasadnieniu uchwały z dnia 27 października 2005 r., III CZP 65/05 (OSNC 2006, nr 3, poz. 50), gdzie zwrócono uwagę, że rozmaitość sytuacji powstających w toku postępowania, odmienność interesów i celów stron, a także liczne wymagania stawiane przepisami kodeksu sprawiają, iż treść, charakter oraz funkcje pism procesowych, obejmujących wnioski i oświadczenia (art. 125 § 1 k.p.c.), mogą być bardzo różnorodne. Mogą dotyczyć zagadnień formalnych lub merytorycznych, kwestii zasadniczych dla biegu procesu lub ubocznych, mogą odnosić się do obu stron lub tylko do jednej z nich albo też pochodzić od osób biorących udział w postępowaniu, ale niebędących stronami (np. biegłego lub prokuratora) i wiązać się tylko z ich udziałem w sprawie. Ze względu na tę różnorodność i dynamikę nie można wszystkich pism procesowych traktować w sposób jednolity, jak też nie jest możliwe wyczerpujące unormowanie ich funkcjonowania w procesie.

W związku z tym, aby wyjaśnić, jakich pism dotyczy art. 479⁹ § 1 k.p.c., Sąd Najwyższy dokonał dystynkcji między pismami procesowymi mającymi znaczenie dla innych niż strona wnosząca osób uczestniczących w sprawie, a pismami, które takiego znaczenia nie mają lub dotyczą tylko niektórych uczestników, i uznał, że hipotezą wymienionego przepisu objęte są tylko pisma mające znaczenie dla obu stron. Ten zabieg interpretacyjny jest także kluczem do rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego przedstawionego w niniejszej sprawie, treść uchwały zależy zatem od odpowiedzi na pytanie, czy pismo z wnioskiem o przywrócenie terminu do wniesienia apelacji jest pismem procesowym dotyczącym tylko strony wnoszącej to pismo, czy także strony przeciwnej.

Przed udzieleniem odpowiedzi na to pytanie należy zaznaczyć, że charakter postępowania o przywrócenie terminu do dokonania czynności procesowej nie jest ani w nauce, ani w judykaturze określany jednoznacznie. W szczególności nie są do końca wyjaśnione relacje między przywróceniem terminu do zaskarżenia orzeczenia z jego prawomocnością oraz kwestie wiążące się z instancyjną kontrolą postanowień w przedmiocie przywrócenia terminu, przyjmuje się natomiast zgodnie, że omawiane postępowanie jest postępowaniem wpadkowym oraz – generalnie – że ma charakter dwustronny. W związku z tym w piśmiennictwie, zwłaszcza przedwojennym, podkreślano, że odpis wniosku o przywrócenie terminu, gdy dotyczy terminu do wniesienia środka zaskarżenia orzeczenia dotyczącego istoty sprawy, podlega doręczeniu stronie przeciwnej.

Pogląd ten należy podzielić, gdyż sposób rozpoznania wniosku o przywrócenie terminu do zaskarżenia wyroku – w tym wypadku do wniesienia apelacji – pozostaje nie tylko w interesie strony składającej wniosek. Jest oczywiste, że podważenie prawomocności wyroku, wynikające z uwzględnienia wniosku o przywrócenie terminu, względnie – w zależności od poglądu dogmatycznego, jaki się w tej kwestii przyjmie za prawidłowy – retrospektywne uznanie, iż do uprawomocnienia się wyroku nie doszło, ma istotne znaczenie dla obydwu stron; decyduje o dalszym biegu postępowania w sprawie oraz nierzadko o wyniku sprawy. W niektórych sytuacjach może dojść do zakłóceń we wszczętej już egzekucji albo do obezwładnienia tytułu wykonawczego.

Z tych względów – przechodząc na grunt art. 479⁹ § 1 k.p.c. – należy przyjąć, że przewidziany w tym przepisie obowiązek dołączenia do pisma procesowego wniesionego do sądu dowodu doręczenia drugiej stronie odpisu tego pisma albo dowodu wysłania go przesyłką poleconą dotyczy także pisma zawierającego wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia apelacji. Stanowisko to nie jest jednak równoznaczne z przyjęciem, że wymieniony obowiązek dotyczy wszystkich innych pism z wnioskiem o przywrócenie terminu do dokonania czynności procesowej, można bowiem bronić poglądu, iż nie w każdym wypadku postępowanie o przywrócenie terminu ma charakter dwustronny. Przykładem jest wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia zażalenia na postanowienie o odmowie zwolnienia od kosztów sądowych (o cofnięciu takiego zwolnienia) albo do usunięcia braków formalnych pozwu; „jednostronność” postępowania w obu tych wypadkach potwierdza sam ustawodawca (por. art. 395 § 1 oraz art. 130 § 4 k.p.c.).

Spostrzeżenie to nie może, rzecz jasna, wpłynąć na treść uchwały, która odnosi się do pisma z wnioskiem o przywrócenie terminu do wniesienia apelacji, dotyczącego – co wyłożono – obu stron procesu, zatem orzeczono, jak na wstępie.

Biuletyn Izby Cywilnej SN nr 06/2011

Przewidziany w art. 479⁹ § 1 zdanie drugie k.p.c. obowiązek dołączenia do pisma procesowego wniesionego do sądu dowodu doręczenia drugiej stronie odpisu tego pisma albo dowodu wysłania go przesyłką poleconą dotyczy także pisma z wnioskiem o przywrócenie terminu do wniesienia apelacji.

(uchwała z dnia 24 lutego 2009 r., III CZP 127/08, J. Gudowski, S. Dąbrowski, E. Skowrońska-Bocian, OSNC 2009, nr 12, poz. 165; BSN 2009, nr 2, s. 8; MoP 2009, nr 16, s. 888 ; Rej. 2009, nr 3, s. 166)

Glosa

Piotra Łebka, Glosa 2011, nr 2, s. 82

Glosa ma charakter krytyczny.

Została w niej poruszona problematyka obowiązku doręczania przez profesjonalnego pełnomocnika stronie przeciwnej dowodu doręczenia odpisu wniosku o przywrócenie terminu lub jego wysłania. Glosator sceptycznie odniósł się do zastosowanej przez Sąd Najwyższy wykładni historycznej, w związku z redakcją art. 479⁹ k.p.c. oraz postanowieniami ust. 2 tego przepisu, który wskazuje na niemożność zastosowania zasad bezpośredniego doręczenia w zakresie apelacji. Autor glosy stwierdził, że przyjęcie wykładni zaproponowanej przez Sąd Najwyższy prowadzi do paradoksu, którego efektem będzie praktyka wysyłania przez profesjonalnych pełnomocników odpisów apelacji i wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia apelacji do sądu, w celu ich oficjalnego doręczenia wraz z potwierdzeniem bezpośredniego przesłania lub otrzymania przez stronę przeciwną wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia apelacji, przy założeniu, że wysłanie wniosku do sądu o przywrócenie terminu statuuje stan zawisłości sprawy.

Zdaniem glosatora, stanowisko to można uznać za zasadne, tylko w przypadku, gdyby umożliwiało ono stronie przeciwnej podniesienie zarzutu błędnego przywrócenia terminu, a w konsekwencji złożenie wniosku o odrzucenie apelacji. Dopuszczenie sytuacji, w której strona postępowania dowiadywałaby się bezpośrednio od strony przeciwnej o jej udanej lub nieudanej próbie wniesienia w terminie apelacji i to jeszcze przed właściwą chwilą badania przesłanek dopuszczalności wniesionej apelacji  budzi uzasadnione wątpliwości.

***********************************************

Biuletyn Izby Cywilnej SN nr 10/2010

Komentarz

Renaty Bugiel, Monitor Prawniczy 2010, nr 10, dodatek, s.56

Zdaniem autorki, komentowana uchwała w sposób jednoznaczny określa, że podstawowym kryterium, którym należy się kierować, jest ocena, czy pismo ma lub będzie miało wpływ na sytuację procesową obu stron postępowania. Odpowiedź twierdząca powinna skutkować szczególnym trybem doręczenia w postępowaniu gospodarczym.

Wykładnia celowościowa art. 479⁹ k.p.c. prowadzi do wniosku, że przepis ten dotyczy pism procesowych, których treść wymaga ustosunkowania się przez przeciwnika procesowego. Taki charakter ma – w ocenie autorki – wystąpienie z wnioskiem o przywrócenie terminu, jego uwzględnienie bowiem wpływa na sytuację procesową strony przeciwnej i może skutkować uchyleniem prawomocności orzeczenia.

**********************************************

Biuletyn Izby Cywilnej SN nr 03/2010

Przewidziany w art. 479⁹ § 1 zdanie drugie k.p.c. obowiązek dołączenia do pisma procesowego wniesionego do sądu dowodu doręczenia drugiej stronie odpisu tego pisma albo dowodu wysłania go przesyłką poleconą dotyczy także pisma z wnioskiem o przywrócenie terminu do wniesienia apelacji.

(uchwała z dnia 24 lutego 2009 r., III CZP 127/08, J. Gudowski, S. Dąbrowski, E. Skowrońska-Bocian, OSNC 2009, nr 12, poz. 165; BSN 2009, nr 2, s. 8; MoP 2009, nr 16, s. 888; Rej. 2009, nr 3, s. 166)

Glosa

Marka Laguta, Przegląd Sądowy 2010, nr 2, s. 148

Glosator zaaprobował treść uchwały, jednak za budzące wątpliwości uznał jej uzasadnienie. Autor wskazał na dokonany przez Sąd Najwyższy podział na pisma procesowe, które podlegają doręczeniu drugiej stronie procesu, i takie, które temu doręczeniu nie podlegają. Rozróżnienie zostało oparte na tym, czy dane pismo ma znaczenie dla drugiej strony procesu. Analogicznie należy traktować pogląd o postępowaniu wpadkowym dwustronnym i jednostronnym. W pierwszym przypadku pismo procesowe ma znaczenie dla przeciwnika procesowego, w drugim nie ma.

W ocenie autora, taki sposób rozróżnienia nie znajduje oparcia w przepisach kodeksu postępowania cywilnego. Stwierdził, że jest to niebezpieczny sposób wykładni przepisów postępowania cywilnego, prowadzący do różnych sposobów traktowania różnych pism procesowych. Zdaniem glosatora, przyjęcie poglądu Sądu Najwyższego prowadzi do dokonania wykładni każdego pisma procesowego składanego w toku procesu gospodarczego przez stronę reprezentowaną przez zawodowego pełnomocnika z punktu widzenia jego znaczenia dla drugiej strony. Podniósł, że Sąd Najwyższy nie daje odpowiedzi na pytanie, co ma decydować o tym, jakie zachowanie (wyrażone w treści pisma procesowego) ma mieć znaczenie dla drugiej strony.

Autor podzielił pogląd wyrażony w piśmiennictwie, że żaden przepis kodeksu postępowania cywilnego nie ocenia pism procesowych pod względem ich ważności i znaczenia dla strony przeciwnej, tym bardziej takiego uprawnienia nie ma sąd rozpoznający sprawę. Zakwestionował stanowisko wyrażone w poprzednich uchwałach Sądu Najwyższego, że dla drugiej strony nie mają znaczenia pismo zawierające wniosek o uzasadnienie wyroku lub pismo z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych. Glosator stanął w obronie poglądu, że każde zachowanie przeciwnika procesowego ma znaczenie (większe lub mniejsze) dla drugiej strony. Za wartość samą w sobie uznał już wiedzę strony o podejmowanych czynnościach przez przeciwnika procesowego.

W konkluzji stwierdził, że w postępowaniu gospodarczym strona  reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika sama powinna doręczyć odpis każdego pisma – z wyjątkiem tych określonych w art. 479⁹ § 2 k.p.c. i tych, co do których inny szczególny przepis uchyla ten obowiązek. Takiemu wymogowi podlega zatem pismo zawierające wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia apelacji, co stwierdzono w glosowanej uchwale.

Uchwałę zaaprobował K. Weitz w opracowaniu „Kształt podmiotowy postępowania o przywrócenie terminu na przykładzie postępowania o przywrócenie terminu do wniesienia apelacji w procesie” (Pal. 2009, nr 7-8, s. 258)