Wyrok z dnia 2020-07-21 sygn. II AKa 304/19

UZASADNIENIE

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 304/19

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 21 lutego 2019 r., sygn. XII K 114/18.

1.2. Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości co do oskarżonego S. K.

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

Zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp. 1

Zarzut

Obrazy przepisów postępowania, która miała wpływ na wynik sprawy, a to art. 4 kpk i art. 7 kpk.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

a)  Nie sposób podzielić zarzut, jakoby Sąd I instancji przekroczył granice swobody ocen ustalając, iż (...) (...) s.p.a. z siedzibą w V., dokonując wypłaty odszkodowania z tytułu polisy OC zawartej w (...) S.A., działała jako przedstawiciel polskiego ubezpieczyciela, skoro taki stan rzeczy wynika z zeznań świadka I. Ł., których wiarygodności skarżący bynajmniej nie kwestionuje, a które korespondują z ogólnymi zasadami działania tzw. systemu Zielonej Karty.

Wbrew twierdzeniu skarżącego świadek I. Ł., klarownie opisując schemat dochodzenia roszczeń w ramach systemu ubezpieczenia Zielonej Karty za szkody komunikacyjne wyrządzone za granicą przez podmioty ubezpieczone w (...) S.A., zeznała, że (...) (...) s.p.a. z siedzibą w V. była w ramach tego systemu nominowanym korespondentem (...) S.A. na terenie W., wprost przy tym wskazując, iż „ Nominowany korespondent w ramach zielonej karty działa jako przedstawiciel (...) za granicą” (k. 1311 verte). Zeznania świadka przystają tym samym do ogólnych reguł działania ubezpieczenia Zielonej Karty, która stanowi dowód zawarcia polisy ubezpieczeniowej i chroni przed odpowiedzialnością cywilną posiadacza lub kierowcę pojazdu za szkody wyrządzone osobom trzecim poza granicami Polski, podczas podróży samochodem, w krajach należących do tzw. systemu Zielonej Karty. Immanentnym elementem tego systemu jest przejęcie na siebie przez towarzystwo ubezpieczeniowe, w którym została wykupiona Z. Karta, odpowiedzialności i zobowiązania w razie wystąpienia szkody do wypłaty odszkodowania w wysokości określonej w umowie ubezpieczenia lub limitach prawnych państwa, na terenie którego doszło do zdarzenia.

Jakkolwiek oczywistym założeniem tego systemu jest ustalenie rozliczeń z udziałem podmiotów zewnętrznych, w pewnym sensie pośredniczących pomiędzy ubezpieczycielem i ubezpieczonym (w tym wypadku takimi podmiotami były (...) (...) s.p.a. oraz (...) S.A.), to taki stan rzeczy nie zmienia podmiotu zobowiązanego z tytułu zawarcia umowy OC.

Korespondent z definicji jest nominowanym przedstawicielem zagranicznego ubezpieczyciela na terenie danego kraju, zatwierdzonym przez biuro narodowe kraju zdarzenia, którego zadaniem jest likwidacja szkód powstałych w kraju, w którym jest ustanowiony, a spowodowanych przez kierującego posiadającego ważne ubezpieczenie OC zagranicznego ubezpieczyciela. (...) (...) s.p.a., jako nominowany korespondent na terenie W., był przedstawicielem ubezpieczyciela krajowego – w tym wypadku (...) S.A. za granicą, którego zadaniem było zebranie dokumentacji szkodowej dotyczącej odpowiedzialności za szkodę wysokości roszczeń i po każdej wypłacie przedstawienie (...) S.A. (w tym wypadku za pośrednictwem spółki (...) S.A. z siedzibą w W. obsługującej zagraniczne szkody ubezpieczyciela) rozliczenia, obejmującego kwotę wypłaconego odszkodowania, jak również koszty zewnętrzne i koszty honorarium za obsługę.

I jakkolwiek bezspornym jest, że to korespondent nominowany ustalał szkodę i wypłacał odszkodowanie według przepisów kraju, w którym doszło do zdarzenia rodzącego podstawę roszczeń odszkodowawczych, to sama możliwość rozpoczęcia procedury likwidacyjnej uzależniona była od uprzedniego poinformowania ubezpieczyciela krajowego (w tym wypadku (...) S.A.) o zgłoszeniu roszczeń oraz od uzyskania potwierdzenia gwarancji ubezpieczeniowych, w więc potwierdzenia zawarcia polisy OC i jej aktualności w dacie szkody. Na powyższe, jako warunek podjęcia czynności przez (...), wskazywała w swoich zeznaniach również świadek I. Ł. („ takie potwierdzenie było niezbędne do rozpoczęcia procesu likwidacyjnego” – k. 1311 verte), która nie miała przy tym żadnych wątpliwości, że „ Odszkodowanie poszkodowanym wypłacała (...) jako korespondent działający w imieniu (...) ” (k. 1312), który ostateczną decyzję o wypłacie podejmował w ścisłej współpracy z ubezpieczycielem, mogącym kontrolować proces likwidacyjny, bo choć korespondent dokonywał wypłaty odszkodowania z własnych środków, to czynił to tymczasowo, rozporządzając w istocie mieniem ubezpieczyciela, który będąc zobligowanym do zwrotu równowartości, finalnie ponosił koszty szkody.

b)  Myli się skarżący wywodząc, jakoby brak było dowodów potwierdzających przesłanie przez (...) (...) s.p.a. rozliczenia do (...) S.A. z tytułu wypłaty odszkodowania, skoro z informacji przekazanych przez (...) S.A. w toku postępowania jurysdykcyjnego wynika, że korespondent nominowany przekazał ubezpieczycielowi trzy obciążenia: pierwsze na kwotę 30.731,29 EUR, dotyczące odszkodowania wypłaconego w związku z roszczeniem A. P., następne na kwotę 75.123,69 EUR w związku z roszczeniem M. W. i kolejne na kwotę 60.124,08 EUR w związku z roszczeniem S. K. (pismo na k. 1239-1240). Na karcie 1249 akt sprawy znajduje się natomiast rachunek na 60.124,08 EUR, wystawiony dla (...) S.A. przez (...) (...) s.p.a. w dniu 01 marca 2005 r., zaś na kartach 183-185 znajduje się pismo potwierdzające wypłatę odszkodowania wraz z zestawieniem poszczególnych wypłat.

Ponadto z informacji przekazanych Sądowi I instancji przez (...) S.A. wynika, że wypłaty odszkodowań były kompensowane spółce (...), za pośrednictwem (...) S.A. z siedzibą w W. (podmiotu obsługującego szkody zagraniczne swojego udziałowca - (...) S.A), przez A. France, będącego koasekuratorem w ramach umowy reasekuracyjnej (k. 1143-1144).

Powyższe koresponduje z zeznaniami świadka I. Ł., która również wskazała na taki schemat rozliczeń, w ramach którego A. France, na podstawie zawartej z (...) S.A. umowy, wypłacała korespondentom należne środki, rozliczając się z (...) S.A. zbiorczo raz w miesiącu.

W konsekwencji twierdzenie skarżącego, jakoby w sprawie nie było dowodów na wystąpienie (...) do (...) S.A. o zwrot należności związanych z obsługą roszczeń odszkodowawczych oraz na ich pokrycie przez ubezpieczyciela, wynika z nie dość wnikliwej analizy materiałów zebranych w postępowaniu i ujawnionych na rozprawie głównej, czyniąc zarzut chybionym.

c)  Wbrew stanowisku skarżącego, bez znaczenia dla ustalenia podmiotu pokrzywdzonego przestępstwem zarzucanym oskarżonym, w tym S. K., jest to, że decyzje o przyznaniu i wypłacie odszkodowania podejmowała spółka (...) w oparciu o zgromadzone przez siebie materiały, skoro zadania te realizowała w ramach swojego umocowania, jako nominowany korespondent polskiego ubezpieczyciela na terenie W., co wyjaśniono w punktach poprzedzających. Taki stan rzeczy nie zmienia wszak faktu, że to (...) S.A. wystawił polisę OC, stanowiącą podstawę i warunek konieczny skutecznego dochodzenia przedmiotowych roszczeń, udzielając tym samym gwarancji, czyniących go podmiotem zobowiązanym do pokrycia kosztów wypłaconych odszkodowań i finalnie obciążonym ich uiszczeniem.

Mieniem w rozumieniu art. 286 § 1 kk są wszelkie prawa majątkowe – rzeczowe i obligacyjne, a zatem całokształt sytuacji majątkowej danego podmiotu, a znamiennym dla przestępstwa oszustwa niekorzystnym rozporządzeniem mieniem będzie każde działanie powodujące w tym majątku niekorzystne zmiany. Dyspozycja mieniem nie musi zatem przyjąć skutku rzeczowego, ale wystarczy, że wywoła skutek obligacyjny.

Skoro zaś wypłata odszkodowania w systemie Zielonej Karty przez korespondenta nominowanego, posiadającego kompetencje do działania w imieniu ubezpieczyciela krajowego, rodziła zobowiązanie tegoż ubezpieczyciela - w ramach zabezpieczonych umową ubezpieczenia OC gwarancji - do zwrotu równowartości wypłaconej kwoty oraz kosztów obsługi roszczenia, to wprowadzony w błąd korespondent nominowany (jego przedstawiciel – osoba fizyczna), wypłacając w wyniku błędnego wyobrażenia nienależne odszkodowanie, niekorzystnie rozporządził mieniem ubezpieczyciela, powodując powstanie zobowiązania finansowego po jego stronie. Było to zatem rozporządzenie mieniem o skutkach obligacyjnych wobec (...) S.A., przy czym – wbrew sugestiom apelacji – niekorzystne rozporządzenie cudzym mieniem na gruncie przestępstwa z art. 286 § 1 kk nie wymaga bynajmniej, aby to osoba (fizyczna bądź prawna), której mieniem rozporządzono wydawała polecenia rozporządzającemu aprobujące daną dyspozycję. Rozporządzenie może bowiem nastąpić w ramach umocowania podyktowanego pełnomocnictwem, albo w ramach uprawnień wynikających z ustawy, umowy, czy faktycznego zajmowania się cudzymi sprawami.

W realizowanym systemie dochodzenia roszczeń odszkodowawczych na podstawie Zielonej Karty, (...) jedynie tymczasowo wykładała środki pieniężne z tytułu szkody komunikacyjnej, do pokrycia której zobligowany był polski ubezpieczyciel.

Pokrzywdzonym według definicji ustawowej jest zaś nie tylko ten (osoba fizyczną lub prawna), kogo dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone przez przestępstwo, ale również ten, kogo dobro prawne zostało przez nie bezpośrednio zagrożone. W świetle tej definicji pokrzywdzenia, (...) S.A. miałoby status pokrzywdzonego nawet wówczas, gdyby nie uiściło należności odszkodowawczych z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia.

Trzeba też zaznaczyć, że kwestionując ustalenie, jakoby (...) S.A. było podmiotem pokrzywdzonym przestępstwem stanowiącym przedmiot osądu, skarżący zdaje się pomijać jednoznaczną regulację art. 49 § 3 kpk, zgodnie z którym „za pokrzywdzonego uważa się zakład ubezpieczeń w zakresie, w jakim pokrył szkodę wyrządzoną pokrzywdzonemu przez przestępstwo lub jest zobowiązany do jej pokrycia”, a co za tym idzie nawet w sytuacji, gdyby nie zachodziła bezpośredniość zagrożenia dobra prawnego (...) S.A., nadal byłby on w badanych realiach podmiotem pokrzywdzonym przestępstwem.

Lp. 2

Zarzut

Obrazy art. 4, 9, 366 w zw. z art. 163 kpk w zw. z art. 193 kpk poprzez niezwrócenie się do (...) S.A. o wskazanie dowodu na potwierdzenie wpłaty odszkodowania w związku ze zdarzeniem z 11 sierpnia 2014 r., o przedstawienie umów pomiędzy (...) i (...) na okoliczność obowiązków rozliczeń pomiędzy podmiotami gospodarczymi, mogących świadczyć, że (...) S.A. dokonało zwrotu odszkodowania i z jakiego obowiązku to wynikało.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zarzut jest niezasadny, bowiem wszystkie istotne okoliczności sprawy zostały wyjaśnione w oparciu o dostępne dowody, w tym ustalono okoliczność wypłaty konkretnych kwot z tytułu roszczeń odszkodowawczych S. K., A. P. i M. W. na rachunek A. R. w dniach 21 lutego 2005 r., 09 marca 2005 r. i 30 marca 2005 r. (daty przelewów), jak i fakt ich finalnego pokrycia przez (...) S.A. Dla prawidłowości poczynionych ustaleń nie ma znaczenia fakt, że częściowo zostały one oparte na osobowych źródłach dowodowych, a nie tylko dokumentach, wszak dowodów nie wartościuje się ze względu na ich pochodzenie, ale ze względu na treść. Skarżący nie wykazał tymczasem, aby poczynione ustalenia nie znajdowały umocowania w treści dowodów uznanych za wiarygodne i wymagały dalszej weryfikacji.

Niemniej dokumentarny dowód zawierający potwierdzenie wypłaty odszkodowania znajduje się na kartach 183-185.

Natomiast System Zielonej Karty został stworzony na podstawie Rekomendacji Genewskiej (...) (R. No 5 on (...) of M. T. Party R. - 25.01.1949) w sprawie dwustronnych umów, na mocy których Zielona Karta jest uznawana przez Biura Narodowe (i równocześnie rządy) państw członkowskich tego systemu za Międzynarodowy Certyfikat Ubezpieczeniowy. Działa on od 1 stycznia 1953 r., mając na celu zapewnienie poszkodowanym w wypadkach komunikacyjnych, możliwości otrzymania należnego im odszkodowania z tytułu szkód spowodowanych przez kierowcę pojazdu zarejestrowanego za granicą, zaś Polska jest członkiem systemu od 1958 r.

Istotą Zielonej Karty jest zobowiązanie towarzystwa ubezpieczeniowego, w którym zawarta została umowa obowiązkowego ubezpieczenia OC ( w badanych realiach (...) S.A.), do wypłacenia na rzecz poszkodowanej osoby należnego odszkodowania.

Jednocześnie formalne zasady likwidacji szkód nie wynikają z umów zawieranych pomiędzy ubezpieczycielem krajowym a podmiotem umocowanym jako jego przedstawiciel za granicą, bowiem regulacje w tym zakresie podyktowane są porozumieniami zawieranymi pomiędzy Biurami Narodowymi państw systemu. To również biuro narodowe danego kraju nominuje korespondenta, będącego reprezentantem do spraw roszczeń odszkodowawczych z tytułu umów zawartych z określonymi ubezpieczycielami. W badanych realiach włoskie biuro ubezpieczycieli komunikacyjnych – U. I., skierowało zgłoszone roszczenie do (...), jako nominowanego pełnomocnika polskiego zakładu ubezpieczeń ( (...) S.A. wykonującego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej działalność w zakresie ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych), umocowanego zgodnie z prawem miejscowym do dokonywania czynności prawnych niezbędnych do wypłaty lub odmowy wypłaty odszkodowania w imieniu i na rachunek reprezentowanego polskiego zakładu ubezpieczeń. Takie ogólne zasady funkcjonowania systemu Zielonej Karty potwierdzają również zeznania świadka I. Ł. oraz informacje przekazane przez (...) S.A., w tym na kartach 1143-1144.

Trudno zatem oczekiwać dostarczenia przez (...) S.A. umowy z (...) (...).

Skarżący nie wyjaśnił natomiast, w czym upatruje obrazy art. 193 kpk, a okoliczności sprawy nie wskazują, aby dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy wymagane było skorzystanie z wiadomości specjalnych biegłego jakiejkolwiek specjalności.

Tym samym zarzut obrazy zarówno przepisu art. 366 kpk, art. 163 kpk, jak i art. 193 kpk, jest niezasadny.

Wniosek

O zmianę wyroku poprzez zmianę opisu czynu i uznanie, iż oskarżony działał na szkodę (...).

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wobec niezasadności podniesionych zarzutów.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot utrzymania w mocy

w całości

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Wobec niezasadności zarzutów i wniosku apelacji oraz niestwierdzenia przyczyn odwoławczych podlegających uwzględnieni z urzędu.

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

2

zasądzono od oskarżonych na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe w postępowaniu odwoławczym w częściach na nich przypadających, w tym od S. K. 300 (trzysta) złotych tytułem opłaty za drugą instancję.

Sąd Apelacyjny nie znalazł bowiem podstaw, aby oskarżonego zwolnić od obowiązku zapłaty kosztów w sytuacji, gdy u S. K. nie stwierdzono zdrowotnych, ani też wiekowych przeciwwskazań do pracy, jest on z zawodu technikiem-informatykiem, a przebywając we W. deklaruje zarobki na poziomie 1300 EUR miesięcznie.

7.  PODPIS

Ewa Leszczyńska-Furtak Ewa Gregajtys Katarzyna Capałowska

1.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

obrońca

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

w całości

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana