Uchwała z dnia 2016-02-17 sygn. III CZP 111/15

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania Pokaż dokument źródłowy

Sygn. akt III CZP 111/15

UCHWAŁA

Dnia 17 lutego 2016 r. Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący)

SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca)

SSN Katarzyna Tyczka-Rote

Protokolant Bożena Kowalska

w sprawie ze skargi W.S.A. z siedzibą w W. (L.K.), G. z siedzibą w N. (Francja), S.

z siedzibą w C. (Francja)

przy uczestnictwie Miasta W. i in. […],

o zamówienie publiczne,

po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym

w dniu 17 lutego 2016 r.

zagadnienia prawnego

przedstawionego przez Sąd Okręgowy w W.

postanowieniem z dnia 1 grudnia 2015 r.,

"Czy dopuszczalna jest skarga od wyroku Krajowej Izby Odwoławczej w zakresie zarzutów oddalonych wyłącznie w uzasadnieniu wyroku Krajowej Izby Odwoławczej przy jednoczesnym braku takiego rozstrzygnięcia w sentencji wyroku Krajowej Izby Odwoławczej?"

podjął uchwałę:

Dopuszczalna jest skarga do sądu od wyroku Krajowej Izby Odwoławczej dotycząca zarzutów oddalonych w uzasadnieniu tego orzeczenia a nierozstrzygniętych w sentencji.

UZASADNIENIE

Krajowa Izba Odwoławcza (dalej: „KIO”) wyrokiem z dnia 27 lipca 2015 r., wydanym łącznie w sprawach odwołań […], uwzględniła odwołanie K. W. S.A. w W. (L. K.), G. w N. (Francja), S. (Francja) w zakresie jednego z podniesionych zarzutów i nakazała ponowne badanie wniosku wymienionych wykonawców ubiegających się wspólnie o udzielenie zamówienia w określonym szczegółowo zakresie. W sentencji wyroku nie zamieszczono rozstrzygnięcia co do pozostałych zarzutów i żądań zawartych w odwołaniu K.; na ich bezzasadność wskazano w uzasadnieniu tego orzeczenia. Wniosek K. o uzupełnienie wyroku w powyższym zakresie został oddalony przez KIO postanowieniem z dnia 21 sierpnia 2015 r. W uzasadnieniu tego postanowienia wskazano, że wyrok, którego dotyczył wniosek, zawiera rozstrzygnięcie odnoszące się do zarzutów podniesionych w odwołaniu, gdyż wskazuje, które z nich zostały uwzględnione; odpowiada to formule wyroku uwzgledniającego odwołanie, określonej w art. 192 ust. 2 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (jedn. tekst: Dz. U. z 2013 r., poz. 907 ze zm.; dalej: „u.p.z.p.”).

K. W. S.A. wniosło skargę na wyrok KIO z dnia 27 lipca 2015 r. w części, w której oddalone zostały żądania i zarzuty podniesione w odwołaniu, wskazując, że uwzględnienie tylko jednego spośród zarzutów podniesionych w odwołaniu nie zaspokaja jego interesu, gdyż uprawomocnienie się zaskarżonego orzeczenie eliminuje go z dalszego udziału w postępowaniu przetargowym.

Sąd Okręgowy w W., przy rozpoznawaniu skargi powziął wątpliwości, którym dał wyraz w zagadnieniu prawnym przedstawionym Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia na podstawie art. 390 § 1 k.p.c.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Przedstawione zagadnienie prawne wiąże się z konstrukcją wyroku Krajowej Izby Odwoławczej, uwzględniającego odwołanie w wyniku uznania za zasadne jedynie niektórych spośród zawartych w nim zarzutów i żądań w sentencji orzeczenia i oddalającego pozostałe zarzuty oraz żądania w uzasadnieniu tego orzeczenia, a także dopuszczalności zaskarżenia takiego wyroku do sądu.

Krajowa Izba Odwoławcza orzeka wyrokiem w przypadkach oddalenia odwołania lub jego uwzględnienia, przy czym to drugie rozstrzygnięcie zapada w razie stwierdzenia naruszenia przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych, które miało lub może mieć istotny wpływ na wynik postępowania o udzielenie zamówienia (art. 192 ust. 1 i 2 u.p.z.p.). Izba ma obowiązek rozpoznać wszystkie zarzuty i żądania zawarte w odwołaniu i orzec o nich w wyroku (art. 192 ust. 7 u.p.z.p., § 34 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 marca 2010 r. w sprawie regulaminu postępowania przy rozpoznawaniu odwołań), który ogłasza - w zasadzie - po zamknięciu rozprawy na posiedzeniu jawnym, podając ustnie motywy rozstrzygnięcia (art. 196 ust. 1 u.p.z.p.). Uzasadnienie pisemne wyroku, sporządzane jest z urzędu w terminie 3 dni od jego ogłoszenia (art. 196 ust. 5 u.p.z.p.).

W świetle przytoczonych unormowań należy przyjąć, że Izba, uznając część zarzutów i żądań za zasadne, a część za pozbawione podstaw, powinna dać temu wyraz w części rozstrzygającej wyroku (sentencji), a nie w jego uzasadnieniu. Wniosek ten potwierdza art. 196 ust. 4 u.p.z.p., określający w sposób wyczerpujący elementy treści uzasadnienia wyroku wydanego przez Izbę; przepis ten nie zawiera żadnej wzmianki o możliwości zamieszczenia w uzasadnieniu wyroku jakiegokolwiek rozstrzygnięcia. Nie daje do tego podstawy również art. 192 ust. 1 zdanie pierwsze u.p.z.p., gdyż przepis ten określa jedynie formę orzeczenia właściwą dla merytorycznego rozstrzygnięcia o zarzutach i żądaniach zgłoszonych w odwołaniu.

W postępowaniu toczącym się wskutek wniesienia skargi na orzeczenie Izby stosuje się przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o apelacji, jeżeli przepisy Rozdziału 3 ustawy Prawo zamówień publicznych nie stanowią inaczej (art. 198a ust. 2 u.p.z.p.). Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem judykatury, pominięcie przez sąd w sentencji wyroku rozstrzygnięcia o całości żądania nie daje podstawy do jego zaskarżenia z tej przyczyny; strona może domagać się uzupełnienia wyroku albo wystąpić z powództwem obejmującym żądanie nierozstrzygnięte. Rozstrzygnięcie przedstawionego zagadnienia prawnego w oparciu o przytoczoną regułę nie mogłoby jednak być uznane za uzasadnione, skoro wniosek o uzupełnienie wyroku został przez Izbę oddalony, a przepisy ustawy Prawo zamówień publicznych wyłączają dopuszczalność wniesienia kolejnego odwołania opartego na tych samych okoliczności, które były przedmiotem rozstrzygnięcia w sprawie innego odwołania dotyczącego tego samego postępowania, wniesionego przez tego samego odwołującego się (art. 189 ust. 2 pkt 4 u.p.z.p.).

Niewątpliwie zaskarżony wyrok KIO pozostaje niezgodny z żądaniem zgłoszonym przez K. W. S.A. w odwołaniu. Skarżąca pozostaje zatem pokrzywdzona tym orzeczeniem, jako że - jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów (zasada prawna) z dnia 15 maja 2014 r., III CZP 88/13, OSNC 2014, nr 11, poz. 108 - rezultat taki powstaje wówczas, gdy zaskarżone orzeczenie jest obiektywnie w sensie prawnym niekorzystne dla skarżącego, gdyż z punktu widzenia jego skutków związanych z prawomocnością materialną skarżący nie uzyskał takiej ochrony prawnej, którą zamierzał osiągnąć przez procesowo odpowiednie zachowanie w postępowaniu poprzedzającym wydanie orzeczenia.

Postępowanie odwoławcze jest pierwszą instancją merytorycznego rozstrzygania sporu między zamawiającym a uczestnikiem konkursu lub innym podmiotem mającym interes w uzyskaniu danego zamówienia, zaś postępowanie, które toczy się przed sądem w wyniku skargi wniesionej na wyrok KIO, jest postępowaniem rozstrzygającym spór w drugiej instancji (zob. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 czerwca 2006 r., SK 54/04, OTK ZU nr 6/2006, poz. 64). Wadliwa praktyka orzekania w uzasadnieniu wyroku a nie w jego sentencji o części zarzutów i żądań zawartych w odwołaniu nie może zamykać -przewidzianego w art. 78 Konstytucji - prawa do zaskarżenia wyroku wydanego w pierwszej instancji

Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł, jak na wstępie.

Biuletyn Izby Cywilnej SN nr 03/2018

Dopuszczalna jest skarga do sądu od wyroku Krajowej Izby Odwoławczej dotycząca zarzutów oddalonych w uzasadnieniu tego orzeczenia a nierozstrzygniętych w sentencji.

(uchwała z dnia 17 lutego 2016 r., III CZP 111/15, I. Gromska-Szuster, G. Misiurek, K. Tyczka-Rote, OSNC 2017, nr 2, poz. 15; BSN 2016, nr 2, s. 8; MoP 2016, nr 7, s. 339)

Glosa

Konrada Różowicza, Studia Prawa Publicznego 2016, nr 4, s. 187

Glosa ma charakter częściowo aprobujący.

Komentator zaaprobował pogląd, że bezzasadne jest utożsamianie orzeczenia z jego uzasadnieniem, a także przenoszenie obligatoryjnych elementów między nimi,  zarzucił natomiast, że Sąd Najwyższy przyjął odmienny niż istniejący de lege lata zakres obowiązkowych elementów orzeczenia. Zakwestionował uchwałę w zakresie, w jakim nakłada na Krajową Izbę Odwoławczą obowiązek rozstrzygania w wyroku o zarzutach odwoławczych. Argumentował, że regulacje Prawa zamówień publicznych oraz rozporządzenia z dnia 22 marca 2010 r. w sprawie regulaminu postępowania przy rozpoznawaniu odwołań (jedn. tekst: Dz.U. z 2014, poz. 964 ze zm.) nie zawierają takiego obowiązku.

Dopuszczenie możliwości zaskarżenia uzasadnienia orzeczenia również wzbudziło wątpliwości glosatora. W świetle obowiązujących regulacji normatywnych niekompletność orzeczenia Krajowej Izby Odwoławczej powinna skutkować odrzuceniem skargi przez Sąd Okręgowy. Komentator zauważył jednak argumenty przemawiające za odstąpieniem od literalnej wykładni przepisów Prawa zamówień publicznych oraz rozporządzenia, dlatego ocenił stanowisko Sądu Najwyższego jako trafne i w tym zakresie godne aprobaty.

Zwrócił również uwagę, że stanowisko zajęte w uchwale ma ograniczony zasięg zastosowania, gdyż nie rozwiązuje zasadniczo identycznego problemu pojawiającego się wtedy, gdy Krajowa Izba Odwoławcza nie rozstrzygnie o żądaniach ani w orzeczeniu, ani w jego uzasadnieniu. Konieczność skutecznego weryfikowania efektów jej działalności i eliminowanie występujących w nich nieprawidłowości, przemawia, zdaniem autora, za potrzebą przeprowadzenia reformy systemowej w sferze administracyjnego oddziaływania na procesy udzielania zamówień publicznych.

***********************************

Biuletyn Izby Cywilnej SN nr 12/2016

Glosa

Michała Stawińskiego, Palestra 2016, nr 10, s. 130

Glosa ma charakter aprobujący.

Autor skrytykował wadliwą i bezprawną, jego zdaniem, praktykę polegającą na umieszczaniu w treści orzeczenia (sentencji) jedynie rozstrzygnięcia o uwzględnieniu określonych zarzutów, z jednoczesnym zamieszczeniem rozstrzygnięcia oddalającego inne zarzuty wyłącznie w treści uzasadnienia.

Podkreślił, że przepisy art. 196 ust. 5 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych (jedn. tekst: Dz.U. z 2013 r., poz. 907 ze zm.) i § 34 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 marca 2010 r. w sprawie regulaminu postępowania przy rozpoznawaniu odwołań (jedn. tekst: Dz.U. z 2014 r., poz. 964) w sposób wyraźny odróżniają orzeczenie od jego uzasadnienia. Ponadto art. 196 ust. 4 p.z.p. nie daje podstaw do zamieszczenia w treści uzasadnienia orzeczenia merytorycznych rozstrzygnięć. Wątpliwości natury logicznej wzbudził u autora ust. 3 tego artykułu, gdyż uzasadnienie służy z definicji wyjaśnieniu przyczyn, dla których organ rozstrzygający sprawę zajął określone stanowisko; uzasadnienie nie stanowi części orzeczenia, a treść regulaminu nawet przeciwstawia sobie te pojęcia.

Jednocześnie komentator wskazał na daleko idące podobieństwa regulacji zawartej w kodeksie postępowania cywilnego. Według niego, nie ma żadnego uzasadnionego powodu do przyjęcia odmiennej interpretacji tożsamych regulacji na gruncie przepisów prawa zamówień publicznych. Samo wydanie orzeczenia Krajowej Izby Odwoławczej w procedurze o innym charakterze niż postępowanie sądowe nie jest argumentem, z którego wynikałby wniosek o zatarciu różnicy pomiędzy orzeczeniem (sentencją) a jego uzasadnieniem. Sprzeciwił się uznaniu, aby procedura odwoławcza przed Krajową Izbą Odwoławczą stanowiła specyficzny wyjątek.

Na zakończenie glosator przypomniał, że zasadne jest oczekiwanie, że orzeczenia Krajowej Izby Odwoławczej będą spełniały standardy tzw. samowystarczalności (postanowienie z dnia 19 stycznia 1968 r., III CRN 420/67, niepubl.). Podkreślił także znaczenie prawa do sądu.

*************************************************

Biuletyn Izby Cywilnej SN nr 12/2016

Glosa

Radka R. Wasilewskiego, Finanse Komunalne 2016, nr 10, s. 72

Glosa ma charakter krytyczny.

Teza, w świetle teorii czynności konwencjonalnych oraz koncepcji orzeczeń nieistniejących, wydała się autorowi nietrafna. Komentator docenił motywy leżące u jej podstaw (zapobieżenie uniemożliwieniu dostępu do drogi sądowej na skutek nieprawidłowej praktyki orzeczniczej Krajowej Izby Odwoławczej). Zdaniem glosatora,  oddalenie przez Krajową Izbę Odwoławczą niektórych zarzutów i żądań w uzasadnieniu wyroku, zamiast w sentencji, powinno być uznane za orzeczenie nieistniejące, co prowadzi do braku substratu zaskarżenia, powodującego odrzucenie skargi.

Autor zaproponował, aby postanowienie oddalające wniosek o uzupełnienie wyroku, który został oddalony, powinno podlegać zaskarżeniu, gdyż jest postanowieniem kończącym sprawę, zamykającym jednocześnie dostęp do jakichkolwiek środków prawnych w nieuzupełnionym zakresie. Dostrzegł jednakże problem, w jaki sposób skarga ta powinna zostać rozpoznana. Zgłosił postulat podjęcia przez ustawodawcę prac legislacyjnych zmierzających do uszczegółowienia przepisów prawa zamówień publicznych, gdyż niekompletność omawianej regulacji w odniesieniu do środków ochrony prawnej, w tym występujące odesłania do odpowiedniego stosowania przepisów o sądzie polubownym – dla postępowania odwoławczego (art. 185 ust. 7 p.z.p.) oraz o apelacji – dla postępowania skargowego (art. 198a ust. 2 p.z.p.), budzą poważne zastrzeżenia i wątpliwości zarówno natury teoretycznej, jak i praktycznej.