Wyrok z dnia 2005-06-22 sygn. III KK 283/04

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III KK 283/04

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2005 r.

Przewodniczący: Sędzia SN Marek Sokołowski. Sędziowie SN: Ewa Strużyna, Józef Szewczyk (sprawozdawca). Prokurator Prokuratury Krajowej: Krzysztof Parchimowicz.

Sąd Najwyższy w sprawie Kazimierza Z., skazanego z art. 178a § 1 k.k., po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 22 czerwca 2005 r. kasacji, wniesionej przez obrońcę od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 24 czerwca 2004 r., zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego z dnia 2 kwietnia 2004 r., uchyla zaskarżony wyrok w punkcie Ia dotyczącym umieszczenia Kazimierza Z. w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego.

Uzasadnienie

Wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 2 kwietnia 2004 r. Kazimierz Z. uznany został za winnego:

1. tego, że w dniu 7 listopada 2003 r. umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, tj. art. 45 ust. 1 ustawy Prawo o ruchu drogowym, w ten sposób, że będąc w stanie nietrzeźwości, tj. posiadając w organizmie 1,28 mg/l alkoholu, kierował samochodem osobowym marki audi, tj. popełnienia przestępstwa z art. 178a § 1 k.k., i za to na podstawie powołanego przepisu skazany na karę 5 miesięcy pozbawienia wolności;

2. na podstawie art. 42 § 2 k.k.w. w zw. z art. 43 § 1 k.k. orzeczono wobec oskarżonego środek karny w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym na okres 4 lat;

3. na podstawie art. 49a § 1 i 2 k.k. orzeczono wobec oskarżonego środek karny w postaci świadczenia pieniężnego w kwocie 200 zł na rzecz Samodzielnego Publicznego Specjalistycznego Zakładu Opieki Zdrowotnej im. Jana Pawła II Oddziału Ratownictwa Medycznego, płatnego w terminie 6 miesięcy od uprawomocnienia się wyroku;

Powyższy wyrok zaskarżył oskarżyciel publiczny oraz obrońca oskarżonego.

Prokurator Rejonowy zaskarżył wyrok w części dotyczącej orzeczenia o karze na niekorzyść oskarżonego.

Zarzucił wyrokowi obrazę prawa materialnego w postaci art. 49a § 1 i 2 k.k. poprzez orzeczenie na jego podstawie świadczenia pieniężnego w kwocie 200 zł płatnego w terminie 6 miesięcy od uprawomocnienia się wyroku, podczas gdy przepis ten nie daje Sądowi uprawnienia do określenia terminu, w którym świadczenie winno być wykonane. Prokurator wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez wyeliminowanie z punktu III wyroku terminu płatności świadczenia pieniężnego.

Obrońca oskarżonego zaskarżył wyrok w punkcie I, zarzucając:

1. obrazę prawa materialnego, w szczególności art. 93 i 96 § 1 k.k., przez zaniechanie zastosowania tych przepisów do osoby oskarżonego w celu poddania go leczeniu uzależnienia od alkoholu, aby zapobiec ponownemu popełnieniu przestępstwa prowadzenia pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości,
2. rażącą niewspółmierność kary przez wymierzenie kary pozbawienia wolności bez warunkowego jej zawieszenia.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty autor apelacji wniósł o:

zmianę zaskarżonego wyroku przez zastosowanie przepisów art. 93 i 96 § 1 k.k. i orzeczenie umieszczenia oskarżonego w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego;

ewentualnie o:

zmianę zaskarżonego wyroku przez warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności z nałożeniem na oskarżonego obowiązku poddania się leczeniu odwykowemu oraz powstrzymywania się od nadużywania alkoholu.

Na rozprawie apelacyjnej obrońca zmodyfikował treść apelacji w ten sposób, że poparł tylko zarzut rażącej niewspółmierności wymierzonej oskarżonemu kary pozbawienia wolności (2 zarzut) i wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności z nałożeniem obowiązku poddania się leczeniu odwykowemu. Po rozpoznaniu apelacji wniesionych przez obrońcę i prokuratora Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 24 czerwca 2004 r.:

zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a) orzekł umieszczenie oskarżonego Kazimierza Z. w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego,

b) wyeliminował z punktu III zaskarżonego wyroku określenie terminu płatności świadczenia pieniężnego,

w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymał w mocy.

Od powyższego wyroku kasację wywiódł obrońca skazanego, który zarzucił rażącą obrazę prawa procesowego, w szczególności art. 4, 86 § 1, 425 § 3, 434 § 1 i 440 k.p.k., wskutek zmiany zaskarżonego wyroku w ten sposób, że orzeczono "umieszczenie oskarżonego Kazimierza Z. w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego" mimo braku apelacji w tym zakresie oraz niepopierania wniosku z punktu 1 apelacji przez obrońcę na rozprawie apelacyjnej.

Autor kasacji wniósł o:

1. uchylenie zaskarżonego wyroku w pkt. Ia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu,

ewentualnie o:

2. uwzględnienie kasacji przez uznanie jej za oczywiście zasadną.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Kasacja jest zasadna.

Sąd Okręgowy, zmieniając wyrok Sądu Rejonowego przez orzeczenie umieszczenia skazanego Kazimierza Z. w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego, dopuścił się rażącej obrazy art. 434 § 1 k.p.k., co miało istotny wpływ na treść wyroku.

Natomiast z uwagi na modyfikację apelacji przez obrońcę w toku rozprawy odwoławczej, zarzut obrazy art. 86 § 1 k.p.k. i art. 425 § 3 k.p.k. okazał się bezprzedmiotowy. Niezależnie od tego orzeczenia umieszczenie w zakładzie leczniczym skazanego nie mogło nastąpić w uwzględnieniu apelacji obrońcy, ze względu na zakaz przewidziany w art. 86 § 1 k.p.k. Sąd odwoławczy nie obraził też art. 440 k.p.k., gdyż przepisu tego nie stosował.

Jak już wspomniano, w postępowaniu odwoławczym doszło do rażącej obrazy art. 434 § 1 k.p.k., który formułuje zakaz reformationis in peius. Przepis ten wyraźnie rozstrzyga, że sąd odwoławczy może orzec na niekorzyść oskarżonego, gdy dysponuje środkiem odwoławczym na jego niekorzyść, z tym że o ile jest to środek pochodzący od prokuratora, to tylko wtedy, jeżeli stwierdzi uchybienie podniesione w środku odwoławczym, chyba że w grę wchodzą uchybienia uwzględnione z urzędu, tj. uchybienia przewidziane w art. 439 § 1 pkt 1-8 k.p.k., art. 440 k.p.k. oraz art. 455 zd. II k.p.k. W rozpoznawanej sprawie tego rodzaju uchybień nie stwierdzono.

Apelacja prokuratora wniesiona na niekorzyść oskarżonego, zarzucająca obrazę prawa materialnego w postaci art. 49a § 1 i 2 k.k., została w całości uwzględniona i obrońca skazanego nie kwestionuje wyroku Sądu II instancji w tej części.

Autor kasacji trafnie wywodzi, że Sąd Okręgowy zmieniając wyrok przez orzeczenie środka zabezpieczającego ewidentnie orzekł na niekorzyść Kazimierza Z., nie mając prawnej podstawy do wyjścia poza granicę zarzutu odwoławczego. Zapadłe w sprawie rozstrzygnięcie jest niekorzystne dla skazanego, pomimo uregulowania zawartego w art. 96 § 4 k.k., nakazującego zaliczenie pobytu w zakładzie odwykowym na poczet kary pozbawienia wolności, gdyż Kazimierz Z. został skazany na karę 5 miesięcy pozbawienia wolności, zaś przepis art. 96 § 3 k.k. stanowi podstawę do zamkniętego leczenia odwykowego przez okres do 2 lat, czyli czas znacznie przekraczający górną granicę wymierzonej skazanemu kary pozbawienia wolności. Ponadto, w przypadku dłuższego czasu leczenia niż 5 miesięcy, nie byłoby możliwości zaliczenia tej "nadwyżki" na poczet kary pozbawienia wolności. Obrońca zaskarżył wyrok Sądu Okręgowego tylko w części dotyczącej "umieszczenia oskarżonego Kazimierza Z. w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego". Orzeczenie środka zabezpieczającego wbrew treści art. 434 § 1 k.p.k. jest oczywiście niesłuszne, natomiast pozostałe rozstrzygnięcia zawarte w wyroku Sądu II instancji są prawidłowe. Jak podnosi się w orzecznictwie, zawarte w art. 537 § 2 k.p.k. uregulowanie, nakazujące uniewinnienie oskarżonego w postępowaniu kasacyjnym w razie stwierdzenia oczywiście niesłusznego skazania, stosuje się także wtedy, gdy oczywista niesłuszność dotyczy innych rozstrzygnięć.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok w punkcie Ia, dotyczącym umieszczenia Kazimierza Z. w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego.