Wyrok z dnia 1998-11-26 sygn. I CKN 904/97

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CKN 904/97

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 1998 r.

Przepisy prawa wynalazczego wyłączają stosowanie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji w odniesieniu do działań polegających na wytwarzaniu produktu zgodnie z chronionym wzorem użytkowym.

Przewodniczący: sędzia SN T. Wiśniewski.

Sędziowie SN: G. Filcek, M. Zawada (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 26 listopada 1998 r. na rozprawie sprawy z powództwa A.(...) B.V. Z.(...) w Holandii przeciwko Władysławowi K. prowadzącemu Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe "V.(...)" w P. o nakazanie i zasądzenie kwoty 10.000 zł, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 maja 1997 r. sygn. akt (...)

oddalił kasację i zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 400 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Powodowa spółka prawa holenderskiego wniosła o nakazanie Władysławowi K., prowadzącemu przedsiębiorstwo "V.(...)" w P., zaniechania produkcji i dystrybucji na rynku polskim "nalewacza" do pojemników kartonowych, zamieszczenia w prasie oświadczenia obejmującego przyznanie dopuszczenia się czynu nieuczciwej konkurencji, a ponadto -zasądzenie od pozwanego kwoty 10.000 zł, tytułem wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści. Podstawę prawną powództwa stanowiły art. 3 i 13 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Apelacyjny w Warszawie oddalił rewizję strony powodowej od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Warszawie z dnia 20 maja 1996 r. oddalającego powództwo.

U podstaw zaskarżonego wyroku leżą następujące ustalenia. Dnia 2 stycznia 1991 r. strona powodowa uzyskała w Urzędzie Patentu Europejskiego w Monachium rejestrację wzoru użytkowego pod nazwą "nalewacz do pojemników kartonowych". W listopadzie 1991 r. strona powodowa wprowadziła na rynek polski 2.000 sztuk "nalewaczy". W lipcu 1992 r. zaoferowała Michałowi K., dyrektorowi Przedsiębiorstwa Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego "H.(...)" w G. K., "nalewacze" do sprzedaży. Dnia 31 lipca 1992 r. Władysław K. i Przedsiębiorstwo "H.(...)" zgłosili w Urzędzie Patentowym wniosek o rejestrację na swoją rzecz wzoru użytkowego pod nazwą "dozownik", wskazując jako twórców urządzenia Władysława K. i Michała K. Strona powodowa zgłosiła dnia 7 czerwca 1994 r. w Urzędzie Patentowym zastrzeżenia do wniosku Władysława K. i Przedsiębiorstwa "H.(...)". Mimo to Urząd Patentowy decyzją z dnia 12 lutego 1996 r. przyznał Władysławowi K. i Przedsiębiorstwu "H.(...)" prawo ochronne na wzór użytkowy pod nazwą "dozownik" z okresem ochronnym od dnia 31 lipca 1992 r., tj. od daty zgłoszenia wniosku. Dnia 17 maja 1996 r. strona powodowa wystąpiła o unieważnienie tego prawa. Produkowany przez pozwanego, a wprowadzany do dystrybucji przez Przedsiębiorstwo "H.(...)" "nalewacz" ("dozownik") jest opatrzony napisem "H.(...)" - napis ten jest wyciśnięty na ściance urządzenia. Na kartonowych opakowaniach, w których urządzenie jest sprzedawane, wskazany jest producent [przedsiębiorstwo "V.(...)" w P.] oraz dystrybutor ["H.(...)" - Oddział w G. K.]; zamieszczony jest tam także napis "Product of Poland".

Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko Sądu Wojewódzkiego, że w świetle dokonanych ustaleń art. 3 i 13 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji nie dają podstaw do uwzględnienia powództwa; podstawy takiej nie stwarza również art. 415 k.c.

W kasacji strona powodowa zarzuciła Sądowi Apelacyjnemu naruszenie: art. 328 § 2 k.p.c.; art. 415 k.c. (zdaniem skarżącej, w odniesieniu do okresu poprzedzającego wejście w życie ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji - Dz. U. Nr 47, poz. 211 ze zm., tj. do dnia 9 grudnia 1993 r., powództwo usprawiedliwia wymieniony przepis kodeksu cywilnego); art. 3 ust. 1 i art. 13 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (zdaniem skarżącej, w odniesieniu do okresu od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji powództwo ma podstawę prawną we wskazanych przepisach tej ustawy).

Skarga kasacyjna nie ma uzasadnionych podstaw.

Artykuł 328 § 2 k.p.c. miał z mocy odesłania zawartego w art. 393 § 1 k.p.c. w jego brzmieniu sprzed dnia 1 lipca 1996 r. odpowiednie, tj. z uwzględnieniem specyfiki postępowania rewizyjnego, zastosowanie także w postępowaniu przed sądem rewizyjnym. Zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. przez sąd rewizyjny byłby usprawiedliwiony, gdyby uzasadnienie wyroku sądu rewizyjnego nie zawierało danych niezbędnych do kontroli prawidłowości rozstrzygnięcia tego sądu. Tymczasem uzasadnienie zaskarżonego wyroku dane takie zawiera. Podniesiony w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. kwestionuje w istocie zasadność rozstrzygnięcia sądu rewizyjnego: nieuwzględnienie przez ten sąd powództwa w odniesieniu do okresu poprzedzającego wejście w życie ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji na podstawie art. 415 k.c.

Kluczowym pojęciem ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji jest pojęcie czynu nieuczciwej konkurencji. Z art. 3 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji i dopełniających zawarte w nim określenie art. 1 i 2 tej ustawy wynika, że czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie przedsiębiorcy w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, zagrażające interesom innego przedsiębiorcy lub klienta albo naruszające interesy innego przedsiębiorcy lub klienta. Oprócz zawartego w art. 3 ust. 1 omawianej ustawy ogólnego określenia czynu nieuczciwej konkurencji, art. 3 ust. 2 tej ustawy wymienia przykładowo pewne czyny nieuczciwej konkurencji, art. 5-17 ustawy zaś bliżej je określają (typizują). Relacja między ogólnym określeniem czynu nieuczciwej konkurencji i przepisami wymieniającymi poszczególne czyny nieuczciwej konkurencji jest więc oparta na dwóch uzupełniających się założeniach. Po pierwsze, wymienione czyny nieuczciwej konkurencji nie tworzą zamkniętego katalogu; za czyn nieuczciwej konkurencji w rozumieniu ustawy może być zatem uznane także działanie nie wymienione w art. 5-17 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, jeżeli tylko odpowiada wymaganiom wskazanym w ogólnym określeniu czynu nieuczciwej konkurencji. Po wtóre, wymagania zawarte w ogólnym określeniu czynu nieuczciwej konkurencji zachowują w pełni aktualność w odniesieniu do czynów wymienionych w art. 5-17 cyt. ustawy; w związku z tym, jak się podnosi w piśmiennictwie, ogólne określenie czynu nieuczciwej konkurencji spełnia także funkcję korygującą w stosunku do przepisów wymieniających poszczególne czyny nieuczciwej konkurencji - mianowicie wtedy, gdy dany stan faktyczny, formalnie rzecz biorąc, spełnia przesłanki jednego z przepisów zawartych w art. 5-17 cyt. ustawy, w rzeczywistości jednak nie wykazuje któregoś ze znamion wskazanych w art. 3 ust. 1 cyt. ustawy. Jak wiadomo, powołany przepis wymaga w szczególności bezprawności działania przedsiębiorcy; zachodzi ona w razie sprzeczności działania przedsiębiorcy z prawem (bezprawność w ścisłym znaczeniu) lub z dobrymi obyczajami (bezprawność w szerokim tego słowa znaczeniu).

Wobec nieprzystąpienia Polski do Konwencji monachijskiej o udzielaniu patentów europejskich z dnia 5 października 1973 r. (art. 66 ust. 2 Układu europejskiego ustanawiającego stowarzyszenie między Rzecząpospolitą Polską, z jednej strony, a Wspólnotami Europejskimi i ich Państwami Członkowskimi, z drugiej strony - załącznik do Dz. U. z 1994 r. Nr 11, poz. 38 - zobowiązuje Polskę do przystąpienia do wymienionej konwencji do końca piątego roku od wejścia tego układu w życie), ochrona wynikająca z uzyskania przez stronę powodową rejestracji w Urzędzie Patentu Europejskiego w Monachium nie rozciąga się na obszar Polski. Natomiast udzielenie przez Urząd Patentowy Władysławowi K. i Przedsiębiorstwu "H.(...)" prawa ochronnego na wzór użytkowy pod nazwą "dozownik" spowodowało nabycie przez nich prawa wyłącznego korzystania z tego wzoru w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Polski w okresie od dnia 31 lipca 1992 r. (art. 78 i 80 ustawy o wynalazczości). Zgodnie z art. 77 ustawy o wynalazczości, wzorem użytkowym jest nowe i użyteczne rozwiązanie o charakterze technicznym, dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci. Pozwany produkując urządzenie, którego dotyczy spór, o podobnych funkcjach, jak wyrób strony powodowej, i związanym z tymi funkcjami podobnym do niego kształcie, wykonywał zatem swe prawo zagwarantowane przez przepisy ustawowe. Tym samym działań pozwanego we wspomnianym zakresie nie można uważać za sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Niemożność przypisania działaniu pozwanego znamienia bezprawności w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji wyklucza uznanie tego działania za czyn nieuczciwej konkurencji zarówno na podstawie art. 13, jak i na podstawie art. 3 ust. 1 tej ustawy. Jak bowiem wyjaśniono, nieodzownym znamieniem czynu nieuczciwej konkurencji w rozumieniu ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji jest bezprawność działania przedsiębiorcy. Jednocześnie należy zaznaczyć, że gdy chodzi o ocenę działania pozwanego z punktu widzenia art. 13 omawianej ustawy, nie odpowiada ono także - jak trafnie przyjęły sądy rozpoznające sprawę w pierwszej i drugiej instancji - innym wymaganiom tego przepisu.

Z powyższych uwag wynika, że przepisy prawa wynalazczego wyłączają stosowanie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji w odniesieniu do działań polegających na wytwarzaniu produktu zgodnie z chronionym wzorem użytkowym.

Niemożność uznania działania pozwanego za bezprawne wyklucza także jego odpowiedzialność na podstawie art. 415 k.c. Przesłanką odpowiedzialności na podstawie tego przepisu jest bowiem bezprawność sprawcy szkody, czyli tzw. wina obiektywna.

Z przytoczonych powodów należało skargę kasacyjną oddalić (art. 393¹² k.p.c.). O kosztach postępowania kasacyjnego rozstrzygnięto stosownie do art. 98 i 108 § 1 w zw. z art. 391 i 393¹⁹ k.p.c.

OSNC 1999 r., Nr 5, poz. 97