Uchwała z dnia 1997-09-24 sygn. I KZP 15/97

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I KZP 15/97

Uchwała z dnia 24 września 1997 r.

Przedmiotem wykroczenia określonego w art. 122 § 1 k.w. może być także mienie pochodzące z kradzieży z włamaniem (art. 208 k.k.), jeżeli jego wartość nie przekracza 250 zł.

Przewodniczący: Prezes SN Z. Doda.

Sędziowie: P. Hofmański, L. Paprzycki (sprawozdawca).

Prokurator Prokuratury Krajowej: R. Stefański.

Sąd Najwyższy w sprawie Marka G., po rozpoznaniu przekazanego na podstawie art. 390 § 1 k.p.k. przez Sąd Wojewódzki w Krakowie, postanowieniem z dnia 9 kwietnia 1997 r., zagadnienia prawnego wymagającego zasadniczej wykładni ustawy:

"Czy czyn pasera, który udziela pomocy do zbycia mienia pochodzącego z przestępstwa kradzieży z włamaniem, stanowi występek określony w art. 215 § 1 k.k., a nie wykroczenie z art. 122 § 1 k.w. bez względu na wartość mienia, a więc także, gdy wartość mienia nie przekracza 250 zł - w zestawieniu ze szczegółowymi wyłączeniami ustawowymi, wyrażonymi w art. 130 k.w.?"

uchwalił udzielić odpowiedzi jak wyżej.

Uzasadnienie

Sąd Wojewódzki w Krakowie, przedstawiając zagadnienie prawne wymagające zasadniczej wykładni, zwrócił uwagę na niejednolitość orzecznictwa Sądu Najwyższego i różnorodność wypowiedzi w piśmiennictwie co do przedmiotu wykroczenia określonego w art. 122 k.w. W niniejszej sprawie sąd pierwszej instancji uznał, że skoro oskarżony pomógł w zbyciu przedmiotu wartości około 150 zł, wiedząc, iż pochodzi on z kradzieży z włamaniem, to dopuścił się występku paserstwa przewidzianego w art. 215 § 1 k.k., a nie wykroczenia określonego w art. 122 § 1 k.w., przy czym sąd ten powołał się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 października 1986 r. Rw 721/86 (OSNKW 1987, z. 5-6, poz. 45). Sąd Wojewódzki, nie zgadzając się z tym poglądem prawnym, przedstawił własną wykładnię gramatyczną i systemową art. 122 § 1 k.w., podnosząc również i to, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego prezentowane było stanowisko odmienne, dotyczące także mienia pochodzącego z rozboju, co spotykało się z różną oceną w literaturze przedmiotu. W takiej sytuacji, w ocenie Sądu Wojewódzkiego, wyłoniło się zagadnienie prawne, w rozumieniu art. 390 § 1 k.p.k., które wymaga zasadniczej wykładni ustawy. Ta ostatnia ocena jest trafna.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Punktem wyjścia rozważań na temat treści przepisu art. 122 § 1 k.w. musi być jego gramatyczna wykładnia. Przepis ten stanowi, że mienie będące przedmiotem paserstwa pochodzi z "kradzieży lub z przywłaszczenia". Nie może budzić zatem wątpliwości, że chodzi tu nie tylko o kradzież lub przywłaszczenie stanowiące wykroczenie określone w art. 119 § 1 i 2 k.w. oraz w art. 120 § 1 k.w., gdyż wówczas ustawodawca wyraźnie by to stwierdził, tak jak to uczynił w wypadku wykroczenia, o którym mowa w art. 149 k.w., gdzie przy tym szczególnym paserstwie zaznaczone zostało, że chodzi o nabycie przedmiotów pochodzących z wykroczenia określonego w art. 148 k.w. Z tego wniosek, że w wypadku art. 122 § 1 k.w. chodzi zarówno o kradzież lub przywłaszczenie stanowiące wykroczenie, jak i czyny tego samego rodzaju stanowiące przestępstwo. Wątpliwości mogą pojawić się dopiero wówczas, gdy podejmuje się próbę ustalenia tych przestępstw, które stanowią "kradzież". Rysują się one zarówno na tle orzecznictwa Sądu Najwyższego, jak i na tle wypowiedzi w doktrynie.

W wyroku z dnia 19 września 1978 r. III KR 136/78 (OSNKW 1979, z. 4, poz. 43) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że gdy mienie pochodzi z innego rodzajowo niż kradzież lub przywłaszczenie czynu zabronionego "odpowiednia do takiego czynu jest kwalifikacja z art. 215 k.k.", a tak właśnie jest, zdaniem Sądu Najwyższego, w wypadku, gdy mienie pochodzi z rozboju (art. 210 k.k.), "a więc innego czynu niż przewidziany w art. 119 lub 120 k.w.". Od poglądu tego Sąd Najwyższy odstąpił w wyroku z dnia 18 października 1983 r. IV KR 211/83 (OSNKW 1984, z. 5, poz. 56), stwierdzając, że "nabycie mienia pochodzącego z przestępstwa określonego w art. 210 k.k., którego wartość nie przekracza 2.000 zł, jest wykroczeniem przewidzianym w art. 122 § 1 k.w., a nie występkiem określonym w art. 215 § 1 k.k.". Tym razem Sąd Najwyższy uznał, że rozbój stanowi kradzież, na co wskazuje część znamion ustawowych przestępstwa określonego w art. 210 k.k., identycznych jak w wypadku występku, o którym mowa w art. 203 k.k., a ponadto, Sąd Najwyższy zauważa, iż art. 130 k.w. "nie eliminuje wykroczenia paserstwa, określonego w art. 122 k.w. w stosunku do mienia pochodzącego z tych przestępstw". Kolejna zmiana stanowiska Sądu Najwyższego nastąpiła w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 12 września 1986 r. U 7/86 (OSNKW 1986, z. 11-12, poz. 85), w której stwierdzono, że "czyn pasera nabywającego mienie pochodzące z rozboju, którego wartość nie przekracza 5.000 zł, stanowi występek określony w art. 215 § 1 k.k.". Sąd Najwyższy w uchwale tej, zwracając uwagę na dwa poprzednie, powołane wyżej, orzeczenia, za zasadniczy argument uznał treść przepisu art. 122 k.k., którego dyspozycja ma się odnosić "tylko do najprostszych form zagarnięcia mienia, tj. kradzieży i przywłaszczenia, określonych w art. 119 k.w.". Tymczasem, zdaniem Sądu Najwyższego, kradzież (art. 203 k.k.) i przywłaszczenie (art. 204 k.k.) "stanowią inny jakościowo zamach na mienie niż rozbój (art. 210 k.k.)", którego cechą jest to, że "działanie sprawcy skierowane jest zarówno przeciwko mieniu, jak i osobie". W ostatnim publikowanym na ten temat orzeczeniu Sądu Najwyższego, tj. wyroku z dnia 6 października 1986 r. Rw 721/86 (OSNKW 1987, z. 5-6, poz. 45), wyrażony został pogląd, że czyn pasera, który udziela pomocy do ukrycia mienia pochodzącego z przestępstwa kradzieży z włamaniem, stanowi występek określony w art. 215 § 1 k.k., a nie wykroczenie określone w art. 122 § 1 k.w., bez względu na wartość mienia. Sąd Najwyższy, w uzasadnieniu tego wyroku, powtórzył argumentację, którą posłużono się w uzasadnieniu powołanej uchwały składu siedmiu sędziów z dnia 12 września 1986 r. U 7/86, tyle tylko, że odniósł ją nie do zbrodni rozboju, a do występku określonego w art. 208 k.k.

Powołane orzeczenia, w sposób oczywisty, świadczą o niejednolitości orzecznictwa Sądu Najwyższego.

Podobnie jest, jeżeli chodzi o piśmiennictwo. Wyrażany jest bowiem pogląd, że granicą między paserstwem jako przestępstwem a paserstwem stanowiącym wykroczenie jest, obok wartości mienia, jego pochodzenie "z kradzieży zwykłej lub przywłaszczenia" [W. Radecki: Przedmiot czynności wykonawczej paserstwa jako przestępstwa i wykroczenia, "Problemy Praworządności" 1978, z. 3, 43-45; O. Górniok (w:) I. Andrejew i in. (red.): System prawa karnego, Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk - Łódź 1989, t. II, cz. II, s. 455; B. Świątkiewicz: Glosa do wyroku SN z dnia 19 września 1978 r. III KR 136/78, PiP 1980, z. 11, s. 147-148; W. Tomczyk: Przegląd orzecznictwa Sądu Najwyższego, Zag. Wykr. 1981, z. 6, s. 19-20; M. Bojarski, W. Radecki: Oceny prawne obszarów stycznych wykroczeń i przestępstw, Wrocław 1989, s. 93-95, tychże autorów: Kodeks wykroczeń z komentarzem, Warszawa 1995, s. 269-271; Z. Młynarczyk: Glosa do wyroku SN z dnia 18 października 1983 r. IV KR 211/83, PiP 1984, z. 12, s. 184-185; B. Kurzępa: Glosa do wyroku z dnia 6 października 1986 r. Rw 721/86, NP 1989, z. 2-3, s. 242-244]. Liczna jest jednak grupa autorów wyrażających pogląd, że w wypadku wykroczenia, o którym mowa w art. 122 § 1 k.w., mienie może pochodzić nie tylko z kradzieży zwykłej lub przywłaszczenia, ale także z włamania (E. Pływaczewski: Z problematyki rozgraniczenia wykroczeń i przestępstw, Zag. Wykr. 1986, z. 1, s. 28-30, tenże: Przestępstwo paserstwa w ustawodawstwie polskim, Toruń 1986, s. 49; A. Marek: Glosa do wyroku SN z dnia 6 października 1986 r. Rw 721/86, Informacja Prawnicza - Prawo Karne 1987, z. 4-6, s. 139-142; T. Grzegorczyk: Glosa do uchwały SN z dnia 12 września 1986 r. U 7/86, NP 1988, z. 9, s. 120; K. Indecki: Przestępstwo paserstwa w kodeksie karnym z 1969 roku. Analiza dogmatyczna, Łódź 1991, s. 61-62). Natomiast ze zdecydowaną krytyką spotkał się pogląd (Z. Gostyński: Glosa do wyroku SN z dnia 18 października 1983 r. IV KR 211/83, NP 1984, z. 10, s. 137; K. Janczukowicz: Glosa do wyroku SN z dnia 6 października 1986 r., Rw 721/86, NP 1988, z. 10-12, s. 257-261), że przedmiotem wykroczenia określonego w art. 122 § 1 k.w. może być mienie pochodzące z przestępstwa określonego w art. 210 k.k. (Z. Młynarczyk: op. cit., s. 149; Z. Ćwiąkalski, A. Zoll: Przegląd orzecznictwa Sądu Najwyższego z zakresu prawa karnego materialnego za I półrocze 1984 r., NP 1985, z. 6, s. 70; B. Świątkiewicz: op. cit., s. 148; E. Pływaczewski: Z problematyki..., s. 29; tenże: Przestępstwo paserstwa..., s. 49, 50; A. Marek: op. cit., s. 140-142; K. Indecki: op. cit., s. 59, 60).

Z powyższego omówienia orzecznictwa Sądu Najwyższego i piśmiennictwa wynika, że określenie "kradzież" rozumiane jest na gruncie art. 122 § 1 k.w. bardzo różnie. A przecież nie może budzić wątpliwości pogląd, że skoro ustawy karne posługują się takim samym określeniem, to w każdym wypadku musi mieć ono ten sam zakres znaczeniowy, chyba że ustawodawca wyraźnie postanowi inaczej. "Kradzież oznacza zabór cudzego mienia ruchomego w celu przywłaszczenia" (A. Marek, E. Pływaczewski, A. Peczeniuk: Kradzież i paserstwo mienia prywatnego, Warszawa 1985, s. 35 i nast.), na co wskazuje analiza przepisów art. 203 § 1 k.k., art. 199 § 1 k.k. i art. 120 § 8 k.k. Określenie "kradzież" występuje w art. 120 § 8 k.k., art. 209 k.k. i w art. 213 § 1 i 2 k.k., określenie "kradnie" - w art. 208 k.k., natomiast wyrażenie "zabiera w celu przywłaszczenia mienie" - w art. 203 § 1 k.k. i art. 210 § 1 k.k. Zauważyć też należy, że w świetle definicji ustawowej zawartej w art. 120 § 8 k.k., "zagarnięcie mienia", którym to określeniem posługują się przepisy art. 199-202 k.k., obejmuje również "kradzież". Tak więc, w każdym wypadku, gdy ustawodawca posługuje się określeniem "kradzież" czy też "kradnie", ma na myśli zachowanie polegające na "zaborze cudzego mienia ruchomego w celu przywłaszczenia". Tak też trzeba rozumieć to określenie na gruncie art. 122 § 1 k.w. Należy jeszcze rozważyć czy kodeks wykroczeń nie zawiera unormowań, które nakazywałyby nadać określeniu "kradzież" inny zakres znaczeniowy. Nie wskazuje na to treść art. 122 k.w. Tak samo jest w wypadku art. 130 k.w., który stwierdza jedynie w § 1, że przedmiotem czynności wykonawczej wykroczenia przewidzianego w art. 122 k.w. nie może być mienie określonego w tym przepisie rodzaju, natomiast paragrafy 2 do 4 tego artykułu nie dotyczą przepisów art. 122 k.w. Jednakże treść przepisu art. 130 § 2 k.w., odnosząca się do art. 119 k.w., ma istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Wojewódzki w Krakowie. Skoro bowiem w art. 130 § 2 k.w. stwierdza się, że "Przepisu art. 119 k.w. nie stosuje się, jeżeli sprawca popełnia kradzież w sposób szczególnie zuchwały lub z włamaniem", to z tego wynika oczywisty wniosek, że art. 119 k.w. posługuje się określeniem "kradnie", tożsamym z określeniem "kradzież", tak jak to czyni kodeks karny 1969 r., które to pojęcie obejmuje wszelkie formy kradzieży - nie tylko "zwykłą kradzież", ale także "kradzież szczególnie zuchwałą i włamanie", stanowiące kwalifikowane formy kradzieży tylko ze względu na sposób działania sprawcy. Gdyby inaczej rozumieć treść art. 119 k.w., to wyłączenie zawarte w art. 130 § 2 k.w. byłoby niepotrzebne. Skoro więc w art. 122 k.w. nie ma tego rodzaju wyłączenia, a ten ostatni przepis odwołuje się nie do czynu określonego w art. 119 k.w., a do nazwy czynu zabronionego - "kradzież", to przyjąć trzeba, że paserstwo stanowiące wykroczenie dotyczyć może nie tylko mienia pochodzącego z wykroczenia kradzieży lub przywłaszczenia albo z występku zwykłej kradzieży lub przywłaszczenia mienia społecznego lub prywatnego (art. 199, 203 i 204 k.k.), ale również mienia pochodzącego z kwalifikowanych form zaboru mienia (art. 200-202 i 208 k.k.), w tym także włamania. Co oczywiste, spełnione muszą być dwie dodatkowe przesłanki: wartość mienia - nie przekraczająca 250 zł, i świadomość sprawcy co do pochodzenia mienia z włamania.

Z tych względów Sąd Najwyższy nie podzielił stanowiska wyrażonego w powołanym wyroku z dnia 6 października 1986 r. Rw 721/86, że czyn pasera dotyczący mienia o wartości nie przekraczającej 250 zł, pochodzącego z przestępstwa kradzieży z włamaniem, stanowi występek określony w art. 215 § 1 k.k., a nie wykroczenie przewidziane w art. 122 k.w.

OSNKW 1997 r., Nr 11-12, poz. 96