Postanowienie z dnia 1997-05-27 sygn. V KKN 248/96

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt V KKN 248/96

Postanowienie z dnia 27 maja 1997 r.

Określenie uprawnień do reprezentowania interesów małoletniego pokrzywdzonego w postępowaniu karnym (art. 42 § 2 k.p.k.) nie tylko przez stwierdzenie, że przysługują one przedstawicielowi ustawowemu, ale i osobie, pod której "stałą pieczą" pokrzywdzony pozostaje, nie oznacza, że chodzi tu o periodyczne spełnianie powtarzających się czynności należących do istoty pieczy w pewnych tylko okresach, lecz musi oznaczać całościowe i niepodzielne jej pełnienie. Sytuacja taka nie zachodzi, gdy spełnianie owej pieczy następuje tylko w pewnych okresach i to z upoważnienia, czy za zgodą innej osoby nie tylko zobowiązanej do tego orzeczeniem sądu, ale i faktycznie tę pieczę sprawującej.

Przewodniczący: sędzia J. Bratoszewski (sprawozdawca).

Sędziowie: P. Hofmański, E. Sadzik.

Sąd Najwyższy w sprawie Henryka W., oskarżonego z art. 156 § 2 k.k., po rozpoznaniu kasacji pełnomocnika oskarżycielki prywatnej od postanowienia Sądu Wojewódzkiego w J. z dnia 12 lipca 1996 r., utrzymującego w mocy postanowienie Sądu Rejonowego w J. z dnia 25 czerwca 1996 r.

postanowił oddalić kasację (...).

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 25 czerwca 1996 r. Sąd Rejonowy w J. umorzył postępowanie karne toczące się z oskarżenia prywatnego przeciwko Henrykowi W. o pobicie swego małoletniego syna, stwierdzając, że brak jest skargi uprawnionego oskarżyciela, gdyż występująca w tej roli babka małoletniego Weronika M. nie jest jego przedstawicielem ustawowym.

Na skutek zażalenia pełnomocnika oskarżycielki prywatnej sprawę rozpoznawał Sąd Wojewódzki w J., który postanowieniem z dnia 18 lipca 1996 r. utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie. Od tego prawomocnego postanowienia Sądu Wojewódzkiego wniósł kasację pełnomocnik oskarżycielki prywatnej, zarzucając:

I. rażące naruszenie art. 11 pkt 4 k.p.k. w zw. z art. 42 § 2 k.p.k. - przez przedwczesne przyjęcie "braku skargi uprawnionego oskarżyciela" i zaniechanie przeprowadzenia dowodów w celu wszechstronnego i zupełnego wyjaśnienia wszystkich okoliczności faktycznych wskazujących na charakter i rodzaj faktycznej opieki, którą sprawuje Weronika M. nad małoletnim pokrzywdzonym, w szczególności zaniechanie przesłuchania na tę okoliczność Weroniki M. oraz osób ze Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego w J., który wyjaśniłyby i potwierdziły, jak Ośrodek "podzielił się" sprawowaną opieką z Weroniką M., czy okresy opieki Weroniki M. nad małoletnim są tak samo stałe, jak Ośrodka, czy obejmują stale stałe dni tygodnia, a ponadto zawsze okresy ferii i choroby dziecka;

II. rażące naruszenie art. 42 § 2 k.p.k. - przez błędną wykładnię użytej w tym przepisie nazwy: "stała piecza" przez łączenie jej z: "ustawowym i faktycznym opiekunem pokrzywdzonego, a zarazem reprezentantem jego praw";

III. rażące naruszenie art. 361 § 1 k.p.k., przez zaniechanie orzeczenia wyrokiem, pomimo że okoliczności - które sąd uznał za "brak skargi uprawnionego oskarżyciela" - ustalone zostały przez sąd pierwszej instancji już po rozpoczęciu przewodu sądowego na rozprawie.

Na podstawie tych zarzutów autor kasacji wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W sprawie bezsporne jest, że babka małoletniego Jana W. nie jest i nie była w czasie wnoszenia aktu oskarżenia jego ustawowym przedstawicielem. Sąd Wojewódzki dostrzegł to, że Sąd Rejonowy niesłusznie ograniczył swoją argumentację tylko do tej kwestii, nie rozważył natomiast, czy nie była ona osobą, pod której "stałą pieczą" pozostawał małoletni. Podzielając w ten sposób słuszność zarzutów zażalenia w tym zakresie Sąd Wojewódzki jednocześnie stwierdził jednak - niejako uzupełniając argumentację Sądu Rejonowego - że Weronika M. nie może być także uznana za osobę, pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje, a to z tego względu, że pieczę tę głównie sprawował - z mocy orzeczenia sądu rodzinnego - Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w J.

Autor kasacji nie kwestionuje tego ustalenia, twierdząc jednak, że piecza ta była niejako podzielona pomiędzy tenże Ośrodek a babkę małoletniego pokrzywdzonego, gdyż małoletni przebywał u niej zawsze w piątek, sobotę i niedzielę każdego tygodnia, a także w dni świąteczne i w okresie ferii, natomiast w pozostałe dni w Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym.

Sąd Wojewódzki przyjął te twierdzenia za ustalone i nie ulegające wątpliwości, jednakże uznał, że okoliczności te nie świadczą o sprawowaniu przez babkę małoletniego "stałej pieczy", lecz o sprawowaniu czasowej (okresowej) pieczy nad nim, co nie uzasadnia przyjęcia, iżby była ona osobą upoważnioną do wykonywania uprawnień małoletniego, o których mowa w art. 42 § 2 k.p.k.

Sąd Najwyższy stanowisko to w pełni podziela. Określenie uprawnień do reprezentowania interesów małoletniego pokrzywdzonego w postępowaniu karnym (art. 42 § 2 k.p.k.) nie tylko przez stwierdzenie, że przysługują one przedstawicielowi ustawowemu, ale i osobie, pod której "stałą pieczą" pokrzywdzony pozostaje, nie oznacza, że chodzi tu o periodyczne spełnianie powtarzających się czynności należących do istoty pieczy w pewnych tylko okresach, lecz musi oznaczać całościowe i niepodzielne jej pełnienie. Sytuacja taka nie zachodzi, gdy spełnianie owej pieczy następuje tylko w pewnych okresach i to z upoważnienia, czy za zgodą innej osoby nie tylko zobowiązanej do tego orzeczeniem sądu, ale i faktycznie tę pieczę sprawującej. Skoro bezsporne jest, że takie właśnie funkcje spełniał wobec małoletniego Jana W. Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy, który tylko "podzielił się" jej sprawowaniem z babką małoletniego Weroniką M. (wynika to z zaświadczenia tegoż Ośrodka, przedłożonego na rozprawie przed Sądem Najwyższym), to nie można dopatrzeć się w stanowisku Sądu Wojewódzkiego, zawartym w zaskarżonym postanowieniu, ani obrazy art. 42 § 2 k.p.k., ani też obrazy innych przepisów postępowania karnego (w kasacji wyraźnie nie wskazanych), których naruszenie miałoby polegać na zaniechaniu dokładnego wyjaśnienia tych okoliczności, które decydowały o braku uprawnień oskarżycielki prywatnej do reprezentowania interesów małoletniego pokrzywdzonego w postępowaniu kasacyjnym.

W tej sytuacji niezasadny jest także końcowy zarzut podniesiony w kasacji, dotyczący obrazy art. 361 § 1 k.p.k. wskutek zaniechania wydania wyroku i zakończenia postępowania postanowieniem. Nie wdając się - bo nie ma takiej potrzeby - w ocenę słuszności tego zarzutu, stwierdzić bowiem należy, że gdyby nawet uznać to za uchybienie, to nie mogło ono mieć wpływu na treść orzeczenia, a tylko takie stwierdzenie mogłoby mieć znaczenie dla ewentualnego uwzględnienia kasacji (art. 463a § 1 k.p.k.).

OSNKW 1997 r., Nr 9-10, poz. 77