Uchwała z dnia 1996-10-17 sygn. I KZP 27/96

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I KZP 27/96

Uchwała 7 sędziów z dnia 17 października 1996 r.

Postanowienie sądu apelacyjnego w przedmiocie stwierdzenia prawnej dopuszczalności ekstradycji (art. 533 § 1 zd. 2 k.p.k.) jest prawomocnym orzeczeniem kończącym postępowanie sądowe w rozumieniu art. 463 § 1 k.p.k.

Przewodniczący: Prezes SN Z. Doda.

Sędziowie: J. Bratoszewski, A. Deptuła, L. Gardocki (sprawozdawca), P. Hofmański, A. Konopka, E. Strużyna.

Prokurator Prokuratury Krajowej: R. Stefański.

Sąd Najwyższy w sprawie Józefa D., po rozpoznaniu przekazanego na podstawie art. 390 § 2 k.p.k. przez skład zwykły Sądu Najwyższego, postanowieniem z dnia 11 września 1996 r., zagadnienia prawnego wymagającego zasadniczej wykładni ustawy:

"Czy postanowienie sądu apelacyjnego w przedmiocie stwierdzenia prawnej dopuszczalności ekstradycji (art. 533 § 1 zd. 2 k.p.k.) jest prawomocnym orzeczeniem kończącym postępowanie sądowe w rozumieniu art. 463 § 1 k.p.k.?"

u c h w a l i ł udzielić odpowiedzi j a k w y ż e j.

Uzasadnienie

Zagadnienie prawne wskazane w pytaniu pojawiło się w związku z zażaleniem na postanowienie Sądu Apelacyjnego w Ł. z dnia 13 sierpnia 1996 r., pozostawiające bez dalszego biegu kasację obrońcy Józefa D. Kasacja ta zwrócona była przeciwko postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Ł. z dnia 10 lipca 1996 r., w którym to postanowieniu Sąd Apelacyjny utrzymał w mocy postanowienie Sądu Wojewódzkiego w Ł., stwierdzające prawną dopuszczalność ekstradycji Józefa D.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Artykuł 463 § 1 k.p.k., stwierdzając, że kasacja przysługuje od prawomocnego orzeczenia sądu odwoławczego kończącego postępowanie sądowe nie wyklucza z zakresu swego zastosowania sądowego stadium postępowania ekstradycyjnego, przewidzianego w art. 533 § 1 k.p.k. Wątpliwości, jakie pojawiły się w niniejszej sprawie, związane są z faktem, że w typowym procesie karnym postępowanie sądowe jest późniejszym etapem postępowania karnego w stosunku do postępowania przed organami prokuratorskimi, i jednocześnie jest etapem końcowym postępowania karnego przedwykonawczego.

W postępowaniu ekstradycyjnym mamy do czynienia z odwróceniem tej typowej sytuacji, ponieważ po postępowaniu sądowym ma miejsce dalszy etap, wynikający z art. 533 § 3 i art. 536 § 1 k.p.k. Etap ten polega na podjęciu przez Prokuratora Generalnego postanowienia w kwestii wydania osoby ściganej.

Tak więc stadium wykonawcze postępowania ekstradycyjnego, w postaci faktycznego przekazania osoby ściganej władzom obcego państwa, poprzedzone jest bezpośrednio nie postępowaniem sądowym, lecz sui generis postępowaniem prowadzonym na podstawie przepisów kodeksu postępowania karnego, w którym organem wyłącznie właściwym jest Prokurator Generalny.

Mimo tej nietypowej konstrukcji postępowania ekstradycyjnego, nie można przyjąć poglądu, że od postanowienia sądu apelacyjnego stwierdzającego prawną dopuszczalność ekstradycji nie przysługuje kasacja, ponieważ postanowienie to jakoby nie kończy jurysdykcyjnego etapu postępowania. Artykuł 463 § 1 k.p.k. nie wymaga bowiem, by było to postanowienie kończące postępowanie karne, lecz, by kończyło ono sądowe stadium tego postępowania.

Nie można też, z oczywistych względów, przyjąć, że kasacja przysługuje od postanowienia Prokuratora Generalnego w kwestii wniosku ekstradycyjnego (art. 536 § 1 k.p.k.), jako że nie jest to w żadnym razie postanowienie kończące postępowanie o charakterze sądowym. Byłaby to też interpretacja niezgodna z istotą przyjętego w Polsce modelu postępowania ekstradycyjnego. W modelu tym, znanym w doktrynie prawa karnego międzynarodowego jako model sądowo-administracyjny (w Polsce zaś ze względu na to, że definitywna decyzja o ekstradycji pozostawiona jest nie, jak w klasycznej postaci tego modelu - ministrowi sprawiedliwości, lecz Prokuratorowi Generalnemu, może on być nazwany modelem sądowo-prokuratorskim), charakterystyczny jest podział kompetencji między organami państwowymi uczestniczącymi w postępowaniu. Organy sądowe rozstrzygają kwestie prawnej dopuszczalności ekstradycji. Natomiast organ niesądowy (w Polsce - Prokurator Generalny) decyduje definitywnie w przedmiocie wniosku ekstradycyjnego, wykorzystując klauzule fakultatywne umów ekstradycyjnych, np. może, kierując się kryterium celowości, odmówić dopuszczalnej w zasadzie ekstradycji na tej podstawie, że przestępstwo zostało popełnione w Polsce albo, że w Polsce toczy się postępowanie karne o ten sam czyn (art. 7 i 9 europejskiej konwencji o ekstradycji z 1957 r., Dz. U. z 1994 r., Nr 70, poz. 307). Jeszcze szersze i bardziej różnorodne mogą być przesłanki odmowy ekstradycji pozaumownej (art. 534 k.p.k.). W takim wypadku ekstradycja jest z natury swej fakultatywna, a w związku z tym negatywna decyzja Prokuratora Generalnego może opierać się na tym, że państwo składające wniosek nie zapewnia w tym zakresie wzajemności albo, że przeciwko ekstradycji przemawiają względy humanitarne lub zastrzeżenia co do przestrzegania w tym państwie zasad uczciwego procesu karnego.

Tego typu przesłanki, wymagające dla ich stwierdzenia pewnych ocen pozaprawnych, niekiedy wprost ocen politycznych - nie mogą być przedmiotem postępowania przed sądem, także sądem kasacyjnym. W rezultacie, potwierdza to dodatkowo ustalenie, że kodeks postępowania karnego nie przewiduje kasacji od rozstrzygnięcia Prokuratora Generalnego podjętego na podstawie art. 536 § 1 k.p.k.

Dodać należy, że niesłuszny byłby pogląd, że kasacja przysługuje tylko od postanowień sądu stwierdzających prawną niedopuszczalność ekstradycji, natomiast nie przysługuje od postanowień zawierających opinię, że ekstradycja jest prawnie dopuszczalna. Artykuł 463 § 1 k.p.k. nie daje podstaw do takiego rozróżnienia, wymagając jedynie, by chodziło o orzeczenie sądu odwoławczego prawomocne i kończące postępowanie sądowe.

Nie można się też zgodzić z wywodami Sądu Apelacyjnego, zawartymi w uzasadnieniu postanowienia o pozostawieniu kasacji bez dalszego biegu, że pozytywna opinia w sprawie ekstradycyjnej nie kończy postępowania w rozumieniu art. 463 § 1 k.p.k., ponieważ nie jest wiążąca dla Prokuratora Generalnego. Pomijając już fakt, że art. 463 § 1 k.p.k. nie stawia żadnych wymagań co do wiążącego charakteru zaskarżonego kasacją orzeczenia, należy ponadto dokładniej wyjaśnić znaczenie użytego w art. 533 § 2 k.p.k. określenia "wiążące".

Przepis ten, stanowiąc, że wiążące jest prawomocne postanowienie sądu stwierdzające prawną niedopuszczalność ekstradycji, przesądza tylko o tym, że w takiej sytuacji Prokurator Generalny nie może podjąć pozytywnej decyzji o wydaniu podejrzanego. Niewłaściwe byłoby jednak wnioskowanie a contrario z art. 533 § 2 k.p.k., że Prokurator Generalny nie jest w żadnym sensie związany postanowieniem sądu stwierdzającym prawną dopuszczalność ekstradycji. Prokurator Generalny nie jest nią związany w tym sensie, że mimo stwierdzenia dopuszczalności ekstradycji może, z innych niż prawne powodów, odmówić wydania podejrzanego. Opinia ta jest jednak wiążąca w innym sensie. Prokurator Generalny nie może mianowicie, wbrew opinii sądu, na podstawie własnej odmiennej oceny przesłanek prawnych uznać, że ekstradycja jest w danym przypadku prawnie niedopuszczalna. Kwestia bowiem stwierdzenia prawnej dopuszczalności ekstradycji została przez obowiązujące uregulowanie pozostawiona w kompetencji sądu.

Nietrafne jest też stwierdzenie Sądu Apelacyjnego, że pozytywna opinia w przedmiocie dopuszczalności ekstradycji jest procesowo podobna do opinii sądów w przedmiocie ułaskawienia. Artykuł 533 § 1 zd. 3 k.p.k. dopuszcza przecież zażalenie na postanowienie sądu wojewódzkiego w przedmiocie ekstradycji. Możliwości takiej nie przewidują natomiast przepisy kodeksu postępowania karnego dotyczące kwestii ułaskawienia. Nie może tu być więc mowy o podobieństwie obu uregulowań.

OSNKW 1997 r., Nr 1-2, poz. 1