Wyrok z dnia 1972-11-14 sygn. V KRN 421/72

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt V KRN 421/72

Wyrok z dnia 14 listopada 1972 r.

Do przypisania zaboru mienia wchodzącego w skład wspólnoty majątkowej małżeńskiej niezbędne jest ustalenie, że sprawca, zabierając samowolnie i sprzedając ruchomości należące do tej wspólnoty, miał zamiar powiększenia swojego majątku kosztem żony.

Przewodniczący: sędzia F. Karolus. Sędziowie: Z. Kubec, A. Pyszkowski (sprawozdawca). Prokurator Prokuratury Generalnej: K. Kozakiewicz.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy Henryka vel Innocha Z., oskarżonego z art. 204 § 1 i 188 k.k., z powodu rewizji nadzwyczajnej wniesionej przez Prokuratora Generalnego PrL na korzyść skazanego od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Szczecinie z dnia 16 grudnia 1971 r., utrzymującego w mocy wyrok Sądu Powiatowego w Stargardzie z dnia 30 listopada 1970 r.,

uchylił obydwa zaskarżone wyroki i:

a) na podstawie 11 pkt 2 k.p.k. w związku z art. 26 § 1 k.k. umorzył postępowanie w części dotyczącej czynu opisanego w pkt II aktu oskarżenia (art. 188 k.k.), a kosztami postępowania w tym zakresie obciążył Skarb Państwa;

b) w części dotyczącej przestępstwa określonego w 204 § 1 k.k. (pkt 1 aktu oskarżenia) sprawę przekazał Sądowi Powiatowemu w Stargardzie do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie

Henryk vel Innoch Z. aktem oskarżenia z dnia 28 października 1970 r. został oskarżony o to, że:

I) w dniu 17 sierpnia 1969 r. w R. przywłaszczył sobie maszyny rolnicze i przedmioty urządzenia domowego na łączną kwotę około 200.000 zł na szkodę swej żony Anieli Z., mimo iż przedmioty te stanowiły wspólność majątkową, tj. o czyn z 204 § 1 k.k.;

II) w okresie od stycznia 1970 r. do chwili obecnej zatrzymuje u siebie 5-letniego Krzysztofa Z., mimo iż postanowieniem Sądu Powiatowego w S. z dnia 28 grudnia 1969 r. został pozbawiony władzy rodzicielskiej na tym dzieckiem, tj. o czyn z 188 k.k.

Sąd Powiatowy w Stargardzie wyroiem z dnia 30 listopada 1972 r. uznał oskarżonego za winnego zarzucanych mu czynów z tą zmianą, że wartość zagarniętych przedmiotów opisanych w pkt I aktu oskarżenia wynosiła ponad 100.000 zł, i skazał go: 1) za czyn opisany w pkt I na podstawie art. 204 § 1 i art. 36 § 3 k.k. na 1 rok i 6 miesięcy pozbawienia wolności i 5.000 zł grzywny; 2) za czyn opisany w pkt II na podtawie art. 188 k.k. na 1 rok i 6 miesięcy pozbawienia wolności; 3) na karę łączną 2 lat pozbawienia wolności i 5.000 zł grzywny.

Od tego wyroku wniósł rewizję tylko oskarżony.

Sąd Wojewódzki w Szczecinie wyrokiem z dnia 16 grudnia 1971 r., "przyjmując okres czynu opisanego w pkt II od stycznia 1970 r. do 28 grudnia 1970 r.", zaskarżony wyrok utrzymał w mocy.

Od tych wyroków Prokurator Generalny PRL - na korzyść skazanego - wniół rewizję nadzwyczajną, która zarzuca: obrazę art. 3 § 1, art. 313 § 1, art. 357 k.p.k., polegającą na:

1) niewyjaśnieniu wielu okoliczności niezbędnych do prawidłowego rozstrzygnięcia o winie i kwalifikacji prawnej co do czynu opisanego w pkt I, a w szczególności niewyjaśnieniu, jaka była wartość majątku wchodzącego w skład małżeńskiej wspólnoty majątkowej, jaka była wartość ruchomości sprzedanych przez oskarżonego, kiedy i przez kogo nabyty został grunt, na którym małżonkowie Z. prowadzili gospodarstwo rolne, i czy cały grunt wchodził w skład wspólnoty majątkowej małżeńskiej, co w konsekwencji doprowadziło do przedwczesnego rozstrzygnięcia o winie co do czynu opisanego w pkt I;

2) nierozważeniu kwestii stopnia społecznego niebezpieczeństwa czynu oskarżonego opisanego w pkt II, w wyniku czego niesłusznie nie zastosowano art. 26 § 1 k.k.

Rewizja nadzwyczajna wnosi o:

1) uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Wojewódzkiego oraz Sądu Powiatowego w Stargardzie z dnia 30 listopada 1970 r.; 2) umorzenie na podstawie art. 11 pkt 2 k.p.k. w związku z art. 26 § 1 k.k. postępowania co do czynu opisanego w pkt II; 3) przekazanie sprawy Sądowi Powiatowemu w Stargardzie do ponownego rozpoznania w innym składzie co do czynu opisanego w pkt I.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rewizja nadzwyczajna jest zasadna.

1. Co do czynu opisanego w pkt I

Bezsporne jest, że oskarżony od dnia 7 lutego 1959 r. do sierpnia 1969 r., a więc przez okres przeszło 10 lat, prowadził gospodarstwo rolne będące własnością jego oraz jego żony Anieli Z.

Zabrane przez oskarżonego ruchomości nabyte zostały w czasie trwającego małżeństwa, a więc wchodziły w skład wspólnoty majątkowej małżeńskiej.

Do przypisania zaboru mienia wchodzącego w skład wspólnoty majątkowej małżeńskiej niezbędne jest jednak ustalenie, że sprawca, zabierając samowolnie i sprzedając ruchomości należące do tej wspólnoty, miał zamiar powiększenia swojego majątku kosztem żony.

Rozstrzygnięcie o winie oskarżonego może więc nastąpić dopiero po dokładnym ustaleniu przede wszystkim tego, jakie nieruchomości i ruchomości wchodziły w skład wspólnoty mająkowej małżeńskiej, jaka była wartość wspólnego majątku stron, jaka była wartość ruchomości sprzedanych przez oskarżonego oraz jaka jest wartość pozostałego majątku wspólnego, którym obecnie zarządza Aniela Z.

Zauważyć należy, że oskarżony w swoich wyjaśnieniach w toku dochodzenia podał, iż w 1961 r. nabył za 20.000 zł ziemię o powierzchni 7,80 ha, która następnie weszła w skład wspólnoty majątkowej, a była, zgodnie z życzeniem żony, zapisana na jego nazwisko.

W tymże wyjaśnieniu oskarżony dokładnie opisał, w jaki sposób zaciągnięte pożyczki zużył na inwestycje i zakup ruchomości. Na rozprawie oskarżony określił wartość sprzedanych maszyn i urządzeń rolniczych na 15.000 zł.

Te wszystkie okoliczności, mające zasadnicze znaczenie dla ustalenia winy oskarżonego, nie zostały z obrazą art. 3 § 1, art. 313 § 1 i art. 357 k.p.k. wyjaśnione przez Sąd Powiatowy, na skutek czego brak podstaw do ustalenia, czy w ostatecznym rozliczeniu Aniela Z. poniosła szkodę z powodu sprzedania ruchomości przez oskarżonego i w jakiej wysokości.

Dopiero po dokonaniu tych ustaleń można będzie rozważyć, czy nastąpiło bezprawne powiększenie majątku oskarżonego kosztem Anieli Z., co jest warunkiem przypisania kradzieży albo przywłaszczenia.

Podkreślić przy tym należy, że Sąd Powiatowy podniósł, iż dokładna wartość sprzedanych przez oskarżonego ruchomości nie została ustalona. Określenie przez Sąd Powiatowy w uzasadnieniu wyroku wartości rzekomo zagarniętego mienia "w granicach 200.000 zł" jest dowolne, nie poparte konkretnymi dowodami. Ponadto istnieje sprzeczność między uzasadnieniem wyroku a sformułowaniem przypisanego oskarżonemu czynu co do wartości zagarniętych ruchomości. W czynie przypisanym Sąd ten określił tę wartość na "przeszło 100.000 zł", a w uzasadnieniu wyroku - "w granicach 200.000 zł".

Z powyższych względów uznać należy, że nie zostały wyjaśnione przez Sąd Powiatowy okoliczności niezbędne do rozstrzygnięcia o winie oskarżonego co do zarzutu opisanego w pkt I. Skazanie oskarżonego na podstawie art. 204 § 1 k.k. było więc przedwczesne. Na powyższe zasadnicze uchybienia sąd rewizyjny nie wskazał, utrzymując niesłusznie w mocy wyrok Sądu Powiatowego w tej części.

W tych warunkach należało - zgodnie z wnioskiem rewizji nadzwyczajnej - obydwa zaskarżone wyroki w omawianej części uchylić i sprawę przekazać do ponownego rozpoznania przez sąd pierwszej instancji.

2. Co do czynu opisanego w pkt II

Jak wynika z ustaleń wyroku Sądu Powiatowego, oskarżony w sierpniu 1969 r. - po rozejściu się (opuszczeniu) z żoną - zabrał ze sobą małoletniego Krzysztofa Z., adoptowanego przez obojga małżonków, zresztą bez zgody Anieli Z. W tym czasie oskarżonemu przysługiwała nad małoletnim Krzysztofem opieka rodzicielska na równi z Anielą Z.

Aniela Z. w dniu 17 września 1969 r. wystąpiła do Sądu Powiatowego w Stargardzie z wnioskiem o pozbawienie oskarżonego Henryka vel Innocha Z. władzy rodzicielskiej nad Krzysztofem Z. Sąd Powiatowy postanowieniem z dnia 29 grudnia 1969 r. odebrał oskarżonemu władzę rodzicielską nad Krzysztofem Z. i nakazał wydanie małoletniego Anieli Z. Jak wynika z akt sprawy, Henryk vel Innoch Z. nie wiedział o toczącym się postępowaniu w kwestii odebrania mu władzy rodzicielskiej, ponieważ - jako nie znany z miejsca zamieszkania - zastąpiony był przez kuratora. Jest rzeczą oczywistą, że w związku z postanowieniem z dnia 29 grudnia 1969 r. prokurator zarzucił oskarżonemu popełnienie przestępstwa "w okresie od stycznia 1970 r. (...)".

Sąd Powiatowy i Sąd Wojewódzki nie zajmowały się zagadnieniem, kiedy oskarżony dowiedział się o odebraniu mu władzy rodzicielskiej nad Krzysztofem Z., choć to miało istotne znaczenie dla oceny działania oskarżonego w zakresie winy.

Z przeprowadzonych w sprawie niniejszej dowodów - w szczególności z akt Sądu Powiatowego w Stargardzie, z wniosku oskarżonego o przywrócenie mu praw rodzicielskich nad Krzysztofem Z. oraz z pozwu oskarżonego przeciwko Anieli Z. o rozwód - wynika, że oskarżony o odebraniu mu władzy rodzicielskiej dowiedział się dopiero w sierpniu 1970 r. - w toku postępowania w niniejszej sprawie. W tych warunkach - wbrew stanowisku obydwu sądów - w grę mogło wchodzić działanie oskarżonego dopiero w okresie od sierpnia 1970 r., a konkretnie od końca sierpnia 1970 r., kiedy to - po odebraniu mu dziecka - zabrał je po raz drugi, występując o przywrócenie mu władzy rodzicielskiej oraz o rozwiązanie małżeństwa. W rezultacie więc zarzucony oskarżonemu czyn dotyczy okresu od końca sierpnia do dnia 28 grudnia 1970 r., kiedy to Sąd Powiatowy w Stargardzie prawomocnym wyrokiem orzekł rozwiązanie małżeństwa Z. z winy obu stron i oskarżonemu powierzył opiekę rodzicielską nad Krzysztofem Z.

Ten czyn oskarżonego - jak to trafnie podnosi rewizja nadzwyczajna - nie stanowi przestępstwa ze względu na jego znikome niebezpieczeństwo społeczne (art. 26 § 1 k.k.) w świetle przedstawionych wyżej okoliczności, zwłaszcza gdy uwzględni się, że oskarżony działał w przekonaniu o słuszności swego prawa do opieki nad Krzysztofem Z., co ostatecznie potwierdzone zostało prawomocnym, wyżej cytowanym wyrokiem rozwodowym.

W tych warunkach - zgodnie ze słusznym wnioskiem rewizji nadzwyczajnej - na podstawie art. 11 pkt 2 k.p.k. postępowanie karne w omawianej tu części należało w stosunku do oskarżonego umorzyć.

OSNKW 1973 r., Nr 5, poz. 61