Postanowienie z dnia 2010-04-22 sygn. IV KZ 19/10

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV KZ 19/10

Postanowienie z dnia 22 kwietnia 2010 r.

Przewidziany w art. 545 § 2 k.p.k. wymóg sporządzenia i podpisania wniosku o wznowienie przez "adwokata albo radcę prawnego" nie jest dopełniony, jeżeli osobie prawomocnie skazanej za przestępstwo wniosek ten sporządza i podpisuje ustanowiony przez nią w roli pełnomocnika radca prawny, gdyż wnioskodawcą jest tu osoba występująca w procesie jako oskarżony i tak też traktowana również po skazaniu, w postępowaniach prowadzonych po uprawomocnieniu się wyroku, przewidzianych w Kodeksie postępowania karnego, w tym i o wznowienie. Oskarżony bowiem korzystać może z pomocy obrońcy, a nie pełnomocnika, po którego pomoc prawną sięgać mogą strony inne niż oskarżony, obrońcą zaś w sprawach o przestępstwa nie może być radca prawny.

Przewodniczący: sędzia SN T. Grzegorczyk.

Sąd Najwyższy w sprawie Mariana P., skazanego z art. 159 k.k. z 1969 r. oraz z art. 190 § 1 i 288 § 2 k.k., w kwestii wznowienia postępowania karnego, po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w dniu 22 kwietnia 2010 r. zażaleń skazanego i jego pełnomocnika na zarządzenie Przewodniczącego Wydziału Sądu Apelacyjnego w K. z dnia 18 lutego 2010 r., o odmowie przyjęcia, z uwagi na ich niedopuszczalność, zażaleń skazanego i jego pełnomocnika na zarządzenie z dnia 30 grudnia 2009 r. o wezwaniu do uzupełnienia braków formalnych wniosku o wznowienie oraz na zarządzenie z dnia 2 lutego 2010 r. o uznaniu wniosku za bezskuteczny wobec nieusunięcia jego braków

1) uchylił zaskarżone zarządzenie w części dotyczącej skazanego Mariana P. w zakresie odmowy przyjęcia jego zażalenia na zarządzenie z dnia 2 lutego 2010 r. o uznaniu wniosku za bezskuteczny z uwagi na nieusunięcie w terminie jego braków oraz samo zarządzenie z dnia 2 lutego 2010 r., i w tym zakresie przekazał sprawę Prezesowi Sądu Apelacyjnego w K. do ponownego rozpoznania;

2) zmienił zaskarżone zarządzenie w zakresie odmowy przyjęcia zażalenia pełnomocnika skazanego na zarządzenie z dnia 2 lutego 2010 r. w ten tylko sposób, że w ramach przywołanego w podstawie prawnej tej odmowy art. 429 § 1 w zw. z art. 545 § 1 k.p.k. należy rozumieć, iż jej powodem jest złożenie zażalenia przez osobę nieuprawnioną;

3) utrzymał w mocy zaskarżone zarządzenie w pozostałym zakresie, tzn. odnośnie do odmowy przyjęcia zażaleń na zarządzenie z dnia 30 grudnia 2009 r. o wezwaniu do uzupełnienia braków pisma.

Uzasadnienie

W postępowaniu zakończonym prawomocnie wyrokiem Sądu Okręgowego w K. z dnia 8 października 2004 r. Marian P. został uznany za winnego trzech przestępstw i skazany za nie na karę łączną pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. W listopadzie 2009 r. skazany wystąpił do Sądu Apelacyjnego w K. z wnioskiem o wznowienie tego postępowania, a wniosek ten został sporządzony i podpisany przez radcę prawnego, któremu udzielił on uprzednio pełnomocnictwa. Zarządzeniem z dnia 30 grudnia 2009 r. Przewodniczący Wydziału Sądu Apelacyjnego wezwał skazanego do uzupełnienia braków formalnych wniosku, przez sporządzenie i podpisanie przez adwokata, wskazując, że radca prawny nie może skutecznie sporządzić takiego wniosku, gdyż może to uczynić jedynie osoba mogąca być obrońcą, a więc adwokat. Ponieważ braku tego nie usunięto w ustawowym terminie, w dniu 2 lutego 2010 r. Przewodniczący Wydziału wydał zarządzenie, w którym przywołując art. 120 § 2 k.p.k. uznał złożony wniosek za bezskuteczny.

Na to zarządzenie skazany złożył w terminie, w dniu 16 lutego 2010 r., zażalenie, wywodząc, że zgodnie z przepisami wniosek może sporządzić zarówno adwokat, jak i radca prawny. Jednocześnie wystąpił on - z podobną argumentacją - z zażaleniem na zarządzenie o wezwaniu do usunięcia braków i z prośbą o przywrócenie mu terminu do złożenia tego zażalenia z argumentacją, iż był on przekonany, że zarządzenie to otrzyma także ustanowiony przez niego radca prawny i złoży on zażalenie na tę decyzję. W tej samej dacie wpłynęły dwa zażalenia sporządzone przez radcę prawnego, w obu zakwestionowano domaganie się od skazanego przedłożenia wniosku sporządzonego przez adwokata, podnosząc, że w odróżnieniu od art. 526 § 2 k.p.k., który wymaga, aby kasacja była sporządzona przez obrońcę lub pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym, w art. 545 § 2 k.p.k. co do wniosku o wznowienie istnieje tylko wymóg, aby był on sporządzony przez adwokata lub radcę prawnego i że w konsekwencji złożony wniosek odpowiada temu warunkowi, zatem każde z zaskarżonych zarządzeń powinno być uchylone.

Zarządzeniem z dnia 18 lutego 2010 r. Przewodniczący Wydziału Sądu Apelacyjnego w K. odmówił przyjęcia tych zażaleń, jako niedopuszczalnych z mocy ustawy, uznając, że na zarządzenie z art. 120 § 1 k.p.k. w ogóle nie służy zażalenie, a zarządzenie wydane w oparciu o art. 120 § 2 k.p.k. może być zaskarżalne tylko wtedy, gdy zamyka drogę do wydania wyroku, co w tej sprawie nie ma miejsca, gdyż zawsze można złożyć kolejny wniosek o wznowienie. Zażalenia na to postanowienie wywiedli zarówno sam wnioskodawca, jak i jego pełnomocnik, podnosząc, że wniosek o wznowienie dopełniał wymogu wskazanego w art. 545 § 2 k.p.k., a tym samym i wzywanie do jego uzupełnienia w tym zakresie było niezasadne, i żądając uchylenia tego zarządzenia, jak i pozostałych oraz rozpoznania wniosku o wznowienie. Zarządzeniem z dnia 10 marca 2010 r. zażalenia te przyjęto w Sądzie Apelacyjnym i przekazano do rozpoznania Sądowi Najwyższemu.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Zaskarżone zarządzenie w zakresie, w jakim dotyczy zażaleń na zarządzenie z dnia 30 grudnia 2009 r., a więc odnośnie do skarżenia wezwania wnioskodawcy do uzupełnienia braków formalnych pisma jest prawidłowe, gdyż na takie zarządzenie zażalenie nikomu nie przysługuje, ponieważ nie mieści się ono w katalogu zaskarżanych decyzji wskazanych w art. 459 § 1 i 2 w zw. z art. 466 § 1 k.p.k. Nie ma tu zatem znaczenia, czy skarżący jest osobą uprawnioną do występowania z zażaleniem, czy nią nie jest, choć możliwa jest kumulacja powodów odmowy, mieszcząca się jednak i tak w ramach tych samym przepisów (art. 429 § 1 w zw. z art. 545 § 1 k.p.k.), przywołanych w zarządzeniu. Dlatego zarządzenie to w owym zakresie utrzymano w mocy (pkt 3 postanowienia).

Zasadnie przy tym już w tym pierwszym zarządzeniu przyjęto, że sporządzenie wnioskodawcy, jako skazanemu za przestępstwa, wniosku o wznowienie przez radcę prawnego nie spełnia warunku określonego w art. 545 § 2 k.p.k. Przepis ten rzeczywiście stwierdza, że ów wniosek powinien być sporządzony i podpisany "przez adwokata albo radcę prawnego" i jest to rozwiązanie odmienne niż przy kasacji, gdzie wymaga się, aby był to "obrońca lub pełnomocnik będący adwokatem albo radcą prawnym" (art. 526 § 2 k.p.k.). Odrębności te nie oznaczają jednak, iżby skazanemu, a więc uprzednio będącemu oskarżonym i tak też traktowanemu w postępowaniu o wznowienie - w tym tak na jego przedpolu, jak i po wznowieniu - wniosek o wznowienie mógł sporządzić także radca prawny. Rzecz bowiem w tym, że oskarżonemu w postępowaniu karnym, w tym i w zakresie wznawiania procesu, przysługuje prawo do korzystania z pomocy obrońcy (art. 6), a prawo do korzystania z pomocy pełnomocnika ma "strona inna niż oskarżony" oraz w określonych warunkach "osoba nie będąca stroną" (art. 87 § 1 i 2 k.p.k.). Obrońcą zaś może być jedynie osoba uprawniona do obrony według przepisów o ustroju adwokatury (art. 82 k.p.k.). Jedynie w sprawach o wykroczenia powszechne i o wykroczenia skarbowe obrońcą może być także radca prawny (art. 24 § 1 k.p.s.w. i art. 122a § 2 k.k.s.). Odczytując przepis art. 545 § 2 k.p.k., nie można zatem pomijać innych przepisów kodeksu dotyczących zasad rządzących postępowaniem karnym i kształtujących status oskarżonego. Także aspekt historyczny wskazuje na trafność powyższego rozumowania, gdyż do nowelizacji tego przepisu, dokonanej ustawą z dnia 10 stycznia 2003 r. (Dz.U. Nr 17, poz. 155), zakładał on, że wniosek o wznowienie może sporządzić tylko adwokat, bez względu na to, jaka strona występuje z tym wnioskiem. Zmiana wprowadzona w 2003 r. oznacza więc jak dotąd, tyle tylko, że gdy wnioskodawcą ma być strona inna niż oskarżony i niebędąca prokuratorem, to może ona skorzystać także z pomocy radcy prawnego, a nie tylko adwokata oraz że gdy stroną tą jest sam adwokat lub radca prawny, może on samodzielnie sporządzić swój wniosek o wznowienie. Reasumując, należy przyjąć, że przewidziany w art. 545 § 2 k.p.k. wymóg sporządzenia i podpisania wniosku o wznowienie przez "adwokata albo radcę prawnego" nie jest dopełniony, jeżeli osobie prawomocnie skazanej za przestępstwo wniosek ten sporządza i podpisuje ustanowiony przez nią w roli pełnomocnika radca prawy, gdyż wnioskodawcą jest tu osoba występująca w procesie jako oskarżony i tak też traktowana również po skazaniu, w postępowaniach prowadzonych po uprawomocnieniu się wyroku, przewidzianych w Kodeksie postępowania karnego, w tym i o wznowienie. Oskarżony bowiem korzystać może z pomocy obrońcy, a nie pełnomocnika, po którego pomoc prawną sięgać mogą strony inne niż oskarżony, obrońcą zaś w sprawach o przestępstwa nie może być radca prawny.

W konsekwencji ustanowiony przez skazanego pełnomocnik nie był w ogóle uprawniony nie tylko do sporządzenia i podpisania jego wniosku o wznowienie, ale także do występowania z własnymi zażaleniami w tej sprawie. Nie można go też traktować jako inną osobę, której wydawane zarządzenia bezpośrednio dotyczyły (art. 459 § 3 k.p.k.), gdyż decyzje te były kierowane do skazanego jako wnioskodawcy. Odmiennie jednak wygląda sytuacja, gdy chodzi o zażalenie na zarządzenie z dnia 18 lutego 2010 r., którym odmówiono pełnomocnikowi przyjęcia jego zażaleń, uznając, że są one niedopuszczalne, gdyż ta decyzja dotyczyła go już bezpośrednio. W zakresie zażalenia na zarządzenie z dnia 30 grudnia 2009 r. samo zarządzenie jest prawidłowe, gdyż w tej materii nikomu nie służy zażalenie, stąd rozstrzygnięcie w tej kwestii w pkt 3 tego postanowienia. Z kolei z poczynionej wyżej analizy wynika, że pełnomocnik nie był też uprawniony do występowania z zażaleniem na zarządzenie z dnia 2 lutego 2010 r., dlatego - choć sama odmowa przyjęcia zażalenia jest trafna, ale już nie jej konkretny powód - Sąd Najwyższy zmienił w tym zakresie zaskarżone zarządzenie z dnia 18 lutego 2010 r., ale w ten tylko sposób, że przyjął, iż w ramach przywołanego jako podstawy prawnej odmowy art. 429 § 1 (w zw. z art. 545 § 1) k.p.k. powodem tej decyzji jest złożenie zażalenia przez osobę nieuprawnioną, a nie ustawowa niedopuszczalność tego środka odwoławczego (pkt 2 postanowienia).

Jeżeli zaś chodzi o zażalenie samego wnioskodawcy, czyli skazanego, w zakresie, w jakim dotyczy ono zaskarżonego zarządzenia odnośnie do zarządzenia z dnia 2 lutego 2010 r. o uznaniu wniosku o wznowienie za bezskuteczny, to rozstrzygnięcie w tej materii jest wadliwe. Przewodniczący Wydziału nie dostrzegł, że w postępowaniu o wznowienie ma odpowiednie zastosowanie art. 530 k.p.k., w tym i jego § 2 i 3 (art. 545 § 1 k.p.k.). Odpowiednie stosowanie § 2 art. 530 k.p.k. oznacza zaś, że jeżeli zachodzą okoliczności wskazane w art. 120 § 2 k.p.k., a więc gdy nie uzupełniono braków wniosku w terminie, odmawia się jego przyjęcia, a stosownie do § 3 art. 530 k.p.k. na odmowę taką służy wówczas zażalenie. Nie można zatem było uznać wniosku o wznowienie za nieskuteczny i odmówić następnie przyjęcia zażalenia wnioskodawcy, czyli skazanego, na taką odmowę. Dlatego w tym zakresie zaskarżone zarządzenie z dnia 18 lutego 2010 r., a więc co do odmowy przyjęcia zażalenia na zarządzenie z dnia 2 lutego 2010 r., jak i samo to ostatnie zarządzenie uchylono i przekazano sprawę w tej materii Prezesowi Sądu Apelacyjnego do ponownego rozpoznania (pkt 1 postanowienia). Przy ponownym jej rozpatrywaniu należy mieć na uwadze wyrażony wcześniej pogląd prawny odnośnie do rozumienia przymusu adwokacko-radcowskiego na gruncie art. 545 § 2 k.p.k. oraz wymogi płynące z art. 530 § 2 i 3 w zw. z art. 545 § 1 k.p.k. dla rozstrzygania omawianej tu kwestii.

Mając to wszystko na uwadze, orzeczono jak na wstępie.

OSNKW 2010 r., Nr 8, poz. 71