Uchwała z dnia 2000-02-08 sygn. I KZP 50/99

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I KZP 50/99

Uchwała z dnia 8 lutego 2000 r.

Nie stanowi "orzeczonego przez sąd zakazu" prowadzenia pojazdów - w rozumieniu art. 244 k.k. - taki zakaz orzeczony przez kolegium do spraw wykroczeń, chociażby orzeczenie to zostało utrzymane w mocy przez sąd w trybie art. 512 k.p.k. w zw. z art. 514 k.p.k.

Przewodniczący: sędzia SN E. Sadzik.

Sędziowie SN: T. Grzegorczyk, J. Szewczyk (sprawozdawca).

Prokurator Prokuratury Krajowej: F. Pasturczak.

Sąd Najwyższy w sprawie Mariusza N., po rozpoznaniu, przekazanego na podstawie art. 441 § 1 k.p.k., przez Sąd Okręgowy w Z., postanowieniem z dnia 15 listopada 1999 r., zagadnienia prawnego wymagającego zasadniczej wykładni ustawy:

"Czy użyte w art. 244 k.k. znamię «orzeczony przez sąd zakaz» dotyczy również wypadku, gdy rozpoznający sprawę w trybie art. 512 k.p.k. sąd rejonowy utrzymuje w mocy orzeczony przez kolegium do spraw wykroczeń na podstawie art. 87 § 3 k.w. zakaz prowadzenia pojazdów?"

uchwalił udzielić odpowiedzi jak wyżej.

Uzasadnienie

Pytanie prawne powstało na tle następującego układu procesowego:

Postanowieniem z dnia 27 października 1999 r. Sąd Rejonowy w Z., na podstawie art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k., umorzył postępowanie karne przeciwko Mariuszowi N., oskarżonemu o to, że w dniu 13 sierpnia 1999 r. w Z. kierował rowerem po drodze publicznej, pomimo orzeczonego przez Sąd Rejonowy w Z. wyrokiem z dnia 26 października 1998 r. zakazu kierowania pojazdami rowerowymi na okres 24 miesięcy, tj. o przestępstwo określone w art. 244 k.k. W uzasadnieniu orzeczenia sąd pierwszej instancji wskazał, iż czyn zarzucany oskarżonemu nie zawiera znamion przestępstwa, gdyż zakaz kierowania pojazdami rowerowymi został orzeczony przez kolegium do spraw wykroczeń, a sąd jedynie zakaz utrzymał w mocy, rozpoznając sprawę w trybie art. 512 k.p.k. Oskarżyciel publiczny w zażaleniu na to postanowienie zarzucił obrazę art. 244 k.k., polegającą na dokonaniu nieprawidłowej wykładni tego przepisu. Rozpoznając zażalenie, Sąd Okręgowy w Z. powziął wątpliwości wymagające zasadniczej wykładni ustawy, które przedstawił w trybie art. 441 § 1 k.p.k. Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Przepis art. 244 k.k. penalizuje zachowanie polegające na nieprzestrzeganiu przez skazanego orzeczonego przez sąd zakazu zajmowania stanowiska, wykonywania zawodu, prowadzenia działalności lub prowadzenia pojazdów albo niewykonaniu zarządzenia sądu o ogłoszeniu orzeczenia w sposób w nim przewidziany. Z treści omawianego przepisu jednoznacznie wynika, że podmiotem przestępstwa z art. 244 k.k. może być jedynie osoba, w stosunku do której sąd orzekł środki karne wymienione w tym artykule, albo która nie wykonuje zarządzenia sądu o ogłoszeniu orzeczenia. Aktualne przy tym pozostaje stanowisko Sądu Najwyższego, przedstawione w uchwale z dnia 22 marca 1994 r. (I KZP 3/94, OSNKW 1994, z. 5-6, poz. 29), iż "przepis art. 259 k.k. (obecnie 244 k.k.) wiąże penalizację nierespektowania wymienionych w nim zakazów z rodzajem organu, który wydał orzeczenie ustanawiające określony zakaz, a nie z podstawą materialnoprawną orzeczenia tego zakazu".

W przedstawionej sytuacji w istocie powstaje zagadnienie - sąd, czy kolegium do spraw wykroczeń jest organem orzekającym zakaz prowadzenia pojazdów w rozumieniu art. 244 k.k., jeżeli został on orzeczony przez kolegium, a w toku kontroli odwoławczej orzeczenie to zostało utrzymane w mocy przez sąd.

W procesie wykładni prawa podstawowe znaczenie ma metoda językowa. Dopiero w sytuacji, w której wynik interpretacji językowej byłby niedorzeczny, należy taką wykładnię odrzucić (por. J. Wróblewski: Sądowe stosowanie prawa, Warszawa 1972, s. 124 i nast.).

W języku polskim słowo "orzeka" oznacza "wypowiada, wyraża sąd, opinię, oświadcza, stwierdza, rozstrzyga..." (Słownik języka polskiego, pod redakcją M. Szymczaka, Warszawa 1994, t. II, s. 544). Analiza semantyczna treści wyrażenia "orzeka" pozwala więc na przyjęcie, że organem rozstrzygającym w rozpatrywanej sprawie było kolegium do spraw wykroczeń, które orzekło zakaz prowadzenia pojazdów, natomiast sąd przeprowadził jedynie kontrolę instancyjną i utrzymał orzeczenie kolegium w mocy. Utrzymanie w mocy zaskarżonego orzeczenia jest formą zaaprobowania go. Oczywiste przy tym jest, iż przedmiotem kontroli odwoławczej jest treść orzeczenia sądu I instancji bądź kolegium do spraw wykroczeń, a nie merytoryczne orzekanie o istocie procesu, czyli winie i karze.

Trafność przedstawionego rozumowania potwierdza wynik zastosowania dyrektywy wykładni językowej, nakazującej ustalać jednakowe znaczenie dla identycznych wyrażeń zawartych w ramach tego samego systemu prawnego. Już w pierwszym artykule rozdziału 54 k.p.k. pt. "Postępowanie w sprawach o wykroczenia", tj. art. 508 § 1 k.p.k., ustawodawca stanowczo stwierdza, iż sąd rozpoznaje sprawę o wykroczenie, jeżeli kolegium do spraw wykroczeń albo jego przewodniczący uzna, że należy orzec: karę aresztu, zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres powyżej roku. Ponadto sąd w ramach postępowania odwoławczego "rozpoznaje środki zaskarżenia od rozstrzygnięć kolegium" (art. 508 § 3 k.p.k.).

O utrzymaniu w mocy, uchyleniu lub zmianie orzeczenia kolegium sąd orzeka wyrokiem. Jednakże, gdyby w toku postępowania odwoławczego sąd zmienił orzeczenie kolegium w ten sposób, iżby orzekł karę aresztu lub zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres powyżej roku, oskarżony może wnieść od takiego wyroku apelację na zasadach ogólnych (art. 512 § 6 k.p.k.).

Na podstawie przedstawionych rozważań Sąd Najwyższy doszedł do wniosku, że w sprawach o wykroczenia, sąd - stosownie do wymogów zasady bezpośredniości - merytorycznie "orzeka" tylko wówczas, gdy prowadzi sprawę w pierwszej instancji oraz gdy zmienia zaskarżone orzeczenie kolegium. W pozostałych wypadkach sąd kontroluje treść orzeczenia - rozstrzygnięcia wydanego przez kolegium do spraw wykroczeń.

Do identycznego stwierdzenia prowadzi interpretacja systemowa. Zgodnie z art. 2 § 1 kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, do orzekania w sprawach o wykroczenia właściwe są kolegia do spraw wykroczeń przy sądach rejonowych. Przepis ten koresponduje z treścią art. 237 ust. 1 Konstytucji RP, który stwierdza, że w okresie 4 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji w sprawach o wykroczenia orzekają kolegia do spraw wykroczeń przy sądach rejonowych, przy czym o karze aresztu orzeka sąd.

Także wykładnia funkcjonalna nie pozostawia wątpliwości, że celem przepisu art. 244 k.k. jest ochrona wymiaru sprawiedliwości przez zapewnienie wykonania orzeczeń sądu, o których mowa w tym przepisie. Niestosowanie się do orzeczonych przez sąd środków karnych podważa ich celowość i skuteczność, przez co godzi w wymiar sprawiedliwości (por. W. Banasiak, B. Sygit: Przestępstwo niestosowania się do orzeczonego przez sąd zakazu zajmowania stanowisk, "Problemy Praworządności", 1975, z. 7-8, s. 45).

Reasumując, nie stanowi "orzeczonego przez sąd zakazu" prowadzenia pojazdów - w rozumieniu art. 244 k.k. - taki zakaz orzeczony przez kolegium do spraw wykroczeń, chociażby orzeczenie to zostało utrzymane w mocy przez sąd w trybie art. 512 k.p.k. w zw. z art. 514 k.p.k.

OSNKW 2000 r., Nr 3-4, poz. 24