Wyrok z dnia 1974-08-19 sygn. I KR 35/74

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I KR 35/74

Wyrok z dnia 19 sierpnia 1974 r.

Przepis § 1 art. 13 k.k. wyłącza karalność usiłowania czynu zabronionego (przestępstwa), jeżeli sprawca dobrowolnie zapobiegł skutkowi przestępnemu.

Ustawa nie wymaga, aby odwrócenie skutku było wyłącznie wynikiem zachowania się sprawcy, tzn. aby nie mógł on posłużyć się w tym celu także inną osobą. Zachodzić to może zwłaszcza wówczas, gdy do zapobieżenia skutkowi są potrzebne umiejętności lub wiedza, których sprawca nie ma.

Tego rodzaju zachowanie się nie oznacza jednak wyłączenia odpowiedzialności sprawcy usiłowania w ogóle, lecz tylko za skutek, który usiłował spowodować i któremu zapobiegł. Jeżeli w takim wypadku zachowanie się sprawcy wyczerpuje znamiona innego przestępstwa, to oczywiście karalność tego przestępstwa nie zostaje wyłączona i sprawca ponosi za nie odpowiedzialność.

Przewodniczący: sędzia S. Fornalik (sprawozdawca). Sędziowie: S. Kotowski, S. Mirski.

Prokurator Prokuratury Generalnej: A. Ferenc.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy Danieli B., oskarżonej z art. 11 § 1 k.k. w związku z art. 148 § 1 k.k., z powodu rewizji wniesionej przez oskarżoną od wyroku Sądu Wojewódzkiego dla m. st. Warszawy z dnia 11 grudnia 1973 r.

zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że uznał oskarżoną Danielę B. za winną tego, iż w dniu 5 maja 1973 r. w W. ugodziła nożem Eugeniusza B. w okolice podbrzusza, powodując u niego ranę kłutą podbrzusza po stronie lewej z uszkodzeniem krezki i w następstwie tego chorobę zazwyczaj zagrażającą życiu, i za to na podstawie art. 155 § 1 pkt 2 k.k. skazał ją na karę 5 lat pozbawienia wolności z zaliczeniem na jej poczet okresu tymczasowego aresztowania od dnia 25 września 1973 r., jednocześnie na podstawie art. 3 pkt 3 lit. a ustawy z dnia 18 lipca 1974 r. o amnestii (Dz. U. Nr 27, poz. 159) złagodził o połowę orzeczoną oskarżonej karę, tj. do 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności (...).

Uzasadnienie

Sąd Wojewódzki - zgodnie z dowodami - ustalił, że oskarżona po zadaniu pokrzywdzonemu, swemu mężowi, ciosu nożem w podbrzusze, kiedy zorientowała się, w jakim znajduje się on stanie, natychmiast sama sprowadziła, a właściwie zniosła go na ulicę, wsadziła do taksówki i zawiozła do szpitala, gdzie przeprowadzenie natychmiastowej operacji i zabiegów reanimacyjnych (opinia biegłego lekarza Irminy J.), pomimo stwierdzenia śmierci klinicznej, uratowało pokrzywdzonemu życie. Rozważając to zachowanie się oskarżonej, w szczególności w związku z końcowym wnioskiem obrońcy, Sąd Wojewódzki ograniczył się - z obrazą art. 372 § 2 k.p.k. - do ogólnego sformułowania, że "nie podzielił słuszności poglądu prawnego reprezentowanego przez obrońcę oskarżonej" co do zastosowania do oskarżonej przepisu art. 13 k.k., a w szczególności § 1 tego przepisu.

Oczywiste jest, że tego rodzaju "uzasadnienie" nie czyni zadość wymaganiom, jakie stawia art. 372 k.p.k., tym bardziej że - wbrew stanowisku zajętemu przez Sąd Wojewódzki - za słuszny należało uznać wniosek obrońcy zmierzający do zastosowania wobec oskarżonej art. 13 § 1 k.k. W świetle bowiem ustaleń faktycznych Sądu Wojewódzkiego - jak to już wyżej omówiono - przyjętych za podstawę wyroku oskarżona nie może odpowiadać za usiłowanie zabójstwa pokrzywdzonego.

Przepis § 1 art. 13 k.k. wyłącza karalność usiłowania czynu zabronionego (przestępstwa), jeżeli sprawca dobrowolnie zapobiegł skutkowi przestępstwa. Ustawa nie wymaga, aby odwrócenie skutku było wyłącznie wynikiem zachowania się sprawcy, tzn. aby nie mógł on posłużyć się w tym celu także inną osobą. Zachodzić to może zwłaszcza wówczas, gdy do zapobieżenia skutkowi są potrzebne umiejętności lub wiedza, których sprawca nie ma. Dotyczy to np. ratowania życia człowieka, którego podjąć się może przede wszystkim lekarz przez dokonanie właściwych czynności (zabiegów) lub podanie odpowiednich środków leczenia. Jeżeli zatem sprawca usiłowania zabójstwa dobrowolnie sprowadza (natychmiast) pomoc lekarską lub w inny sposób powoduje jej udzielenie pokrzywdzonemu i dzięki temu ratuje mu życie, to jest sprawcą, który dobrowolnie zapobiegł skutkowi przestępnemu w rozumieniu art. 13 § 1 k.k. Z tych względów ustalone przez Sąd Wojewódzki zachowanie się oskarżonej, po ugodzeniu nożem pokrzywdzonego, w wyniku którego znalazł się on możliwie najszybciej pod skuteczną opieką lekarską, należy traktować jako dobrowolne zapobieżenie przez oskarżoną zamierzonemu przez nią (z zamiarem wynikowym) skutkowi przestępnemu w postaci śmierci pokrzywdzonego.

Tego rodzaju zachowanie się nie oznacza jednak wyłączenia odpowiedzialności sprawcy usiłowania w ogóle, lecz tylko za skutek, który usiłował spowodować i któremu zapobiegł. Jeżeli w takim wypadku zachowanie się sprawcy wyczerpuje znamiona innego przestępstwa, to oczywiście karalność tego przestępstwa nie zostaje wyłączona i sprawca ponosi za nie odpowiedzialność.

Nie jest natomiast trafny wniosek zawarty w rewizji, wyrażający pogląd, że czyn oskarżonej zakwalifikować należy z art. 156 § 1 k.k.

Jak wynika z dokumentów oraz opinii biegłego lekarza Irminy J., złożonej na rozprawie, zadane pokrzywdzonemu przez oskarżoną rany brzucha w połączeniu z uszkodzeniem krezki doprowadziły do tzw. śmierci klinicznej (zatrzymanie akcji serca) pokrzywdzonego wskutek krwotoku, co stanowiło poważne i realne zagrożenie jego życia, które zostało usunięte jedynie dzięki operacji połączonej z zabiegami reanimacyjnymi. W takiej sytuacji, wbrew opinii biegłego lekarza Irminy J., że uszkodzenia, których doznał pokrzywdzony, należy kwalifikować jako naruszające czynności narządu ciała na czas powyżej 7 dni (art. 156 § 1 k.k.), uszkodzenia te powinny być uznane za powodujące chorobę zazwyczaj zagrażającą życiu, tzw. śmierć kliniczną, w rozumieniu art. 155 pkt 2 k.k. W rezultacie pomimo wyłączenia karalności usiłowania zabójstwa pokrzywdzonego (art. 13 § 1 k.k.) oskarżona ta ponosi odpowiedzialność za dokonane przestępstwo ciężkiego uszkodzenia i rozstroju zdrowia, polegające na spowodowaniu choroby pokrzywdzonego zazwyczaj zagrażającej życiu (art. 155 pkt 2 k.k.).

OSNKW 1974 r., Nr 12, poz. 225