Uchwała z dnia 1974-08-28 sygn. VI KZP 19/74

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt VI KZP 19/74

Uchwała 7 sędziów - zasada prawna z dnia 28 sierpnia 1974 r.

1. O wartości zagarniętego mienia społecznego decyduje tylko wartość tego mienia, które zostało lub miało zostać zgodnie z zamiarem sprawcy wyłączone ze sfery mienia społecznego (art. 120 § 6 k.k.) i przejęte w posiadanie (władztwo) sprawcy lub kogo innego.
2. Niniejszą uchwałę wpisać do księgi zasad prawnych.

Przewodniczący: Prezes F. Wróblewski. Sędziowie: dr J. Bratoszewski, K. Grzebuła, S. Kotowski (współsprawozdawca), R. Kryże, A. Pyszkowski, J. Żurawski (sprawozdawca).

Prokurator Prokuratury Generalnej: A. Ferenc.

Sąd Najwyższy w sprawie Józefy P. i innych, oskarżonych z art. 202 § 2 i in. k.k., po rozpoznaniu przekazanego przez Sąd Najwyższy w składzie zwykłym na podstawie art. 390 § 2 k.p.k. postanowieniem z dnia 25 marca 1974 r. następującego zagadnienia prawnego wymagającego zasadniczej wykładni ustawy:

"1. Czy o wartości zagarniętego przez wyłudzenie mienia społecznego (art. 202 k.k.) decyduje także mienie, które zgodnie z przewidywaniem sprawcy nie znalazło się i znaleźć się nie miało w jego posiadaniu, gdyż zostało przekazane przez pokrzywdzoną jednostkę gospodarki uspołecznionej innej jednostce państwowej lub spółdzielczej, np. tytułem prowizji, narzutów administracyjnych, podatku od wynagrodzeń itp.

2. W wypadku odpowiedzi twierdzącej na pytanie pierwsze, czy należy zasądzić od sprawcy na rzecz pokrzywdzonej jednostki pełne odszkodowanie w trybie art. 363 § 1 k.p.k., czy też z wyłączeniem kwot odpowiadających wartości mienia przypadłego jednostkom gospodarki uspołecznionej?"

i po wysłuchania prokuratora oraz obrońcy oskarżonej

uchwalił udzielić odpowiedzi jak wyżej.

Uzasadnienie

Sąd Wojewódzki we Wrocławiu w sprawie między innymi Józefy P. skazał ją za przestępstwo określone w art. 202 § 2 k.k. popełnione w ten sposób, że podejmując nienależne wynagrodzenie na podstawie fikcyjnych list płac wzięła udział w wyłudzeniu kwoty 151.742 zł na szkodę Państwowego Przedsiębiorstwa Robót Drogowych w P. Wymieniona kwota została przelana przez powyższe Przedsiębiorstwo na konto Kółka Rolniczego w J. Z kwoty tej pozostało na koncie tegoż Kółka Rolniczego 50.370 zł z tytułu opłat, a 13.476 zł przeszło na rzecz Skarbu Państwa tytułem potrąconego podatku od wynagrodzeń. A zatem efektywnie Józefa P. wraz ze współoskarżonymi podjęła w sposób opisany łącznie kwotę 87.896 zł i podzieliła się nią z nimi.

Sąd Wojewódzki przypisując między innymi Józefie P. zagarnięcie całej kwoty w wysokości 151.742 zł, przelanej przez owe Przedsiębiorstwo temuż Kółku Rolniczemu, wyraził pogląd, że fakt, iż prawie trzecia część tej kwoty pozostała na koncie tegoż Kółka, jest bez znaczenia, gdyż jest obojętne, "czy sprawca zagarnia mienie społeczne dla siebie samego, czy dla innej osoby (przysporzenie korzyści majątkowej sobie lub komu innemu). W obu bowiem wypadkach sprawca, dokonując zamachu na mienie społeczne, pozbawia je władztwa uprawnionej do zarządzania nim jednostki organizacyjnej i przekazuje to władztwo nieuprawnionej osobie, dysponując tym mieniem jak własnym".

Sąd Wojewódzki powołał się przy tym w uzasadnieniu swego stanowiska na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 1972 r. - III KR 220/71 (OSNKW 1972, z. 4, poz. 67).

Sąd Najwyższy w składzie zwykłym w tym stanie rzeczy przekazał do rozstrzygnięcia przytoczone zagadnienie prawne składowi powiększonemu, wskazując na brak jednolitego orzecznictwa w tej kwestii.

Sąd Najwyższy w składzie powiększonym zważył, co następuje:

Mienie społeczne jest pojęciem zbiorczym i obejmuje mienie ogólnonarodowe, mienie spółdzielcze lub mienie innej organizacji ludu pracującego.

Zagarnięcie mienia społecznego w jakikolwiek sposób określony w art. 120 § 8 k.k. jest przestępstwem kierunkowym, polegającym na tym, że sprawca chce, aby określone mienie znalazło się w jego posiadaniu (władztwie) lub kogo innego. A zatem wartość zagarniętego mienia określona jest tylko przez wartość tego mienia, które zostało lub miało zostać zgodnie z zamiarem sprawcy wyłączone ze sfery mienia społecznego (art. 120 § 6 k.k.) i przejęte w posiadanie (władztwo) sprawcy lub kogo innego; w tej sytuacji zagarnięcie mienia społecznego przez wyłudzenie nienależnego wynagrodzenia - gdy chodzi o określenie wartości tego mienia - dotyczy wynagrodzenia tzw. netto, jeżeli wyłudzający takie wynagrodzenie sam nie uiszcza podatku związanego z wynagrodzeniem, lecz podejmuje wynagrodzenie po potrąceniu już tego podatku.

Podobne stanowisko zajął już Sąd Najwyższy w wyroku w składzie siedmiu sędziów z dnia 18 marca 1965 r. - V K 746/64 (OSN wyd. Prok. Gen. 1965, z. 5, poz. 47) i w postanowieniu z dnia 18 kwietnia 1966 r. - Rw 285/66 (OSNKW 1966, z. 8, poz. 85), które nie straciły swej aktualności pomimo zmiany stanu prawnego od 1970 r., oraz w wyroku z dnia 12 listopada 1973 r. - II KR 285/72 (OSNKW 1974, z. 4, poz. 73).

Przez określenie "komu innemu" (art. 120 § 3 k.k.) należy rozumieć najczęściej osobę fizyczną, a niekiedy i inną jednostkę lub osobę prawną, nie będącą jednak podmiotem mienia społecznego.

Spowodowanie więc przekazania określonego mienia społecznego przez jedną jednostkę państwową, spółdzielczą lub inną organizację ludu pracującego na rzecz innej jednostki państwowej, spółdzielczej lub innej organizacji ludu pracującego - choćby związane z zagarnięciem innego mienia społecznego - nie jest zagarnięciem tego mienia, natomiast może stanowić inne przestępstwo lub przewinienie służbowe; przekazanie zaś jakiegoś mienia społecznego z gestii jednego podmiotu na rzecz innego podmiotu mienia społecznego - w rodzaju pokrycia kosztów administracyjnych kółka rolniczego czy potrąceń z tytułu podatku od wynagrodzeń - związane z zagarnięciem określonego mienia społecznego nie może mieć charakteru nieodwracalnego i powinno być we właściwym trybie cofnięte. Stanowisko takie jest podyktowane także potrzebą wzmożenia kontroli wewnętrznej w zakresie zarządzania mieniem społecznym we wszystkich jednostkach państwowych lub spółdzielczych albo w innych organizacjach ludu pracującego.

Tego rodzaju rozstrzygnięcie znalazło już wyraz w cytowanych orzeczeniach Sądu Najwyższego.

Przypomnieć tylko należy, że z brzmieniem przepisu art. 363 § 1 k.p.k. oraz z przytoczonego rozstrzygnięcia wynika, iż odszkodowanie pieniężne z tego przepisu może odpowiadać tylko wartości zagarniętego mienia z wyłączeniem ewentualnych innych szkód.

Porównanie cytowanych orzeczeń Sądu Najwyższego z następującymi wyrokami: z dnia 11 stycznia 1972 r. - III KR 220/71 (OSNKW 1972, z.4, poz. 67) i z dnia 16 lipca 1973 r. - I KR 324/72 (OSNKW 1974, z. 1, poz. 9) prowadzi do wniosku, że wystąpiły pewne rozbieżności poglądów w dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego w tej kwestii, wobec czego należało niniejszą uchwałę wpisać do księgi zasad prawnych.

OSNKW 1974 r., Nr 12, poz. 218