Uchwała z dnia 1976-03-29 sygn. VI KZP 46/75

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt VI KZP 46/75

Uchwała 7 sędziów z dnia 29 marca 1976 r.

Stwierdzenie, że sprawca w chwili popełnienia przestępstwa miał w znacznym stopniu ograniczoną zdolność rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania postępowaniem (art. 25 § 2 k.k.), nie stwarza zagrożenia karą innego od przewidzianego w przepisie określającym typ przestępstwa także wówczas, gdy w konkretnym wypadku istnieją przesłanki uzasadniające nadzwyczajne złagodzenie kary (art. 57 § 1 i 3 k.k.), i nie stanowi - w razie ujawnienia się tych okoliczności po uprawomocnieniu się wyroku skazującego - podstawy wznowienia postępowania przewidzianej w art. 474 § 1 pkt 2 lit. a k.p.k.

Przewodniczący: sędzia W. Żebrowski (sprawozdawca). Sędziowie: J. Cieślak, S. Fornalik, H. Kempisty, R. Młynkiewicz, Z. Neumann, A. Pyszkowski.

Prokurator Prokuratury Generalnej: T. Guzkiewicz.

 Sąd Najwyższy w sprawie Kazimierza G. co do wznowienia postępowania, po rozpoznaniu przedstawionego przez Sąd Najwyższy w składzie zwykłym postanowieniem z dnia 29 listopada 1975 r. zagadnienia prawnego wymagającego zasadniczej wykładni ustawy:

"Czy ustalenie, że sprawca w chwili popełnienia przestępstwa działał w warunkach ograniczonej w stopniu znacznym poczytalności (art. 25 § 2 k.k.), wskazującej w konkretnym wypadku na zasadność zastosowania do niego nadzwyczajnego złagodzenia kary, ma wpływ na określenie faktyczne (opis) oraz prawne (kwalifikacja) czynu, a jeżeli tak, to czy przyjęcie za podstawę skazania, obok przepisu określającego typ przestępstwa, także przepisów art. 25 § 2 i art. 57 § 1 i 3 k.k. stwarza inne niż w przepisie podstawowym zagrożenie karne dla danego czynu?"

i po wysłuchaniu wniosku prokuratora

uchwalił udzielić odpowiedzi jak wyżej.

 Uzasadnienie

Przedstawione do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne nie zawiera wzmianki o art. 474 § 1 pkt 2 lit. a k.p.k. i do tego przepisu nie nawiązuje. Jednakże zarówno z uzasadnienia postanowienia z dnia 29 listopada 1975 r., jak i z okoliczności sprawy co do wznowienia postępowania, w której to postanowienie wydano, wynika, że w istocie chodzi o wyjaśnienie, czy stwierdzenie po uprawomocnieniu się wyroku skazującego, że sprawca przestępstwa miał ograniczoną w stopniu znacznym poczytalność (art. 25 § 2 k.k.), stanowi podstawę wznowienia postępowania przewidzianą w art. 474 § 1 pkt 2 lit. a k.p.k.

A zatem Sądowi Najwyższemu w składzie zwykłym - nawiązując do uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 września 1973 r. - VI KZP 28/73 (OSNKW 1973, z. 12, poz. 152) - chodzi o wyjaśnienie, czy stwierdzenie wyżej przytoczone powoduje zmianę zagrożenia karą przewidzianego w przepisie części szczególnej kodeksu karnego, określającym typ przestępstwa przypisanego, jeżeli w konkretnym wypadku istnieją przesłanki nadzwyczajnego złagodzenia kary (art. 57 § 1 i 3 k.k.). W tym też zakresie zachodzi potrzeba rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego przedstawionego Sądowi Najwyższemu w składzie siedmiu sędziów.

 Sąd Najwyższy wyjaśnił już, że:

"1. Użyte w art. 19 § 2 k.p.k. słowa: «przestępstwa, za które ustawa przewiduje karę śmierci», oznaczają przestępstwa zagrożone tą karą przez przepisy części szczególnej kodeksu karnego lub innej ustawy karnej, 2. Przymiotu przestępstwa, za które ustawa przewiduje karę śmierci, nie traci czyn zagrożony taką karą nawet w wypadku, gdy z mocy określonego przepisu części ogólnej kodeksu karnego nie jest w ogóle możliwe wymierzenie kary najwyższej (por. art. 31 k.k.) albo gdy wymierzeniu takiej kary stoi na przeszkodzie procesowy zakaz reformationis in peius (por. art. 408 k.p.k.)" - uchwała z dnia 19 marca 1970 r. - VI KZP 27/69 (OSNKW 1970, z. 4-5, poz. 33).

"Przez górne ustawowe zagrożenie przewidziane w nowej ustawie, o którym mowa w art. XIV § 1 pkt 4 ustawy z dnia 19 kwietnia 1969 r. (Dz. U. nr 13, poz. 95), należy rozumieć górną granicę sankcji wskazanej za określone przestępstwo w przepisie części szczególnej kodeksu karnego lub w innej ustawie karnej" - uchwała z dnia 29 maja 1970 r. - VI KZP 26/70 (OSNKW 1970, z. 10, poz. 116).

"Przepis art. 217 § 2 k.p.k. odnosi się do przestępstw zagrożonych w przepisach części szczególnej kodeksu karnego lub innej ustawy karnej karą pozbawienia wolności nie przekraczającą jednego roku, chociażby - ze względu na powrót do przestępstwa (art. 60 k.k.) - groziła za nie kara surowsza" - uchwała z dnia 29 lipca 1970 r. - VI KZP 32/70 (OSNKW 1970, z. 10, poz. 117).

"Jeżeli przeciwko nieletniemu, który po ukończeniu 13 lat, a przed ukończeniem 17 lat popełnił z rozeznaniem czyn zabroniony pod groźbą kary, wszczęto postępowanie karne po ukończeniu 17 roku życia (art. 76 § 1 k.k. z 1932 r.), to o wysokości zagrożenia za popełnione przez niego przestępstwo w rozumieniu art. 3 ust. 3 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 21 lipca 1969 r. o amnestii (Dz. U. Nr 21, poz. 151) decyduje kara przewidziana w przepisach części szczególnej kodeksu karnego lub innej ustawy karnej" - uchwała z dnia 18 lutego 1971 r. - VI KZP 77/70 (OSNKW 1971, z. 5, poz. 64).

"Zastosowanie nadzwyczajnego złagodzenia kary jest dopuszczalne także do sprawcy występku o charakterze chuligańskim, przy czym dolną granicę ustawowego zagrożenia stanowi zagrożenie przewidziane za dany czyn w części szczególnej kodeksu karnego lub w innej ustawie karnej" - uchwała z dnia 18 września 1975 r. - VI KZP 2/75 (OSNKW 1975, z. 10-11, poz. 135).

Podobne stanowisko zajął też Sąd Najwyższy w pkt II-1 wytycznych z dnia 29 stycznia 1971 r. wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej w zakresie wykładni i stosowania ustaw karnych dotyczących warunkowego umorzenia postępowania (OSNKW 1971, z. 3, poz. 33).

Z przedstawionego stanu rzeczy wynika, że Sąd Najwyższy konsekwentnie reprezentuje pogląd, iż przez zagrożenie karą rozumie się zagrożenie przewidziane w przepisach części szczególnej kodeksu karnego lub innej ustawy karnej.

Nie istnieją wystarczająco zasadne racje do odstąpienia od tego stanowiska. Pogląd przeciwny, tj. że przez zagrożenie karą (ustawowe zagrożenie) rozumie się takie, które określa ustawa w części szczególnej i w części ogólnej, prowadziłby do podważenia ustalonej w ustawie struktury prawa karnego i naruszałby jego podstawowe rozwiązania, zarówno w prawie materialnym, np. przekształcenie zbrodni w występki, i odwrotnie, jak i w prawie procesowym, np. zmiany właściwości rzeczowej sądu. Konsekwencje tego poglądu byłyby bardzo rozległe, przy czym powodowałyby skutki zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego oraz dotyczyłyby także dziedziny działalności organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości.

Z przedstawionym stanowiskiem Sądu Najwyższego harmonizuje uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 20 września 1973 r. - VI KZP 28/73 (OSNKW 1973, z. 12, poz. 152), wyjaśniająca, że: "Stwierdzenie po uprawomocnieniu się wyroku, że sprawca w chwili popełnienia przestępstwa miał w znacznym stopniu ograniczoną zdolność rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania postępowaniem, nie stwarza podstawy do wznowienia postępowania (art. 474 § 1 pkt 2 lit. a k.p.k.)".

W uzasadnieniu tej uchwały Sąd Najwyższy wskazał między innymi, że fakt ograniczonej poczytalności w rozumieniu art. 25 § 2 k.k. nie powoduje zmiany typu przestępstwa i kwalifikacja prawna czynu oraz zagrożenie karą pozostają takie same jak w wypadku, gdyby identyczny czyn popełnił sprawca w pełni poczytalny.

Również i w tym wypadku nie istnieją wystarczająco zasadne racje do odstąpienia od tego stanowiska.

W przepisie art. 474 § 1 pkt 2 lit. a k.p.k. chodzi o ustawowe zagrożenie karą, to zaś jest zagadnieniem prawa karnego materialnego. Ze względu na potrzebę jednolitej wykładni prawa nie można zagrożenia karą rozumieć w prawie procesowym inaczej niż w prawie materialnym i nie można też temu określeniu nadawać szczególnego znaczenia w wypadku stosowania art. 474 § 1 pkt 2 lit. a k.p.k., a innego w razie stosowania innych przepisów procesowych, np. art. 19 § 2, art. 217 § 2 k.p.k.

W związku z tym należy przyjąć, że ani odpowiednia wzmianka o ograniczonej poczytalności sprawcy przestępstwa zawarta w ustaleniu czynu przypisanego (art. 360 § 2 pkt 1 k.p.k.), ani wskazanie art. 25 § 2 k.k. obok przepisu określającego typ przestępstwa (art. 360 § 1 pkt 6 k.p.k.) nie wpływa na zmianę typu przestępstwa, kwalifikacji prawnej czynu i zagrożenia karą, i to niezależnie od tego, czy w konkretnym wypadku istnieją przesłanki nadzwyczajnego złagodzenia kary (art. 57 § 1 i 3 k.k.).

OSNKW 1976 r., Nr 4-5, poz. 53