Uchwała z dnia 1977-09-30 sygn. VII KZP 32/77

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt VII KZP 32/77

Uchwała 7 sędziów z dnia 30 września 1977 r. 

1. Protokoły przesłuchania w charakterze oskarżonego lub świadka osoby, która przebywa za granicą, sporządzone przez sąd lub inny organ państwa obcego w ramach międzynarodowej pomocy prawnej mogą być odczytane na rozprawie, jeżeli zachodzą warunki określone w art. 334 § 1 lub art. 337 § 1 k.p.k.
2. Protokoły oględzin, opinie lekarskie, kryminalistyczne i inne dokumenty sporządzone w trybie wymienionym wyżej w tezie 1 przez sąd lub inny organ państwa obcego mogą być odczytane na rozprawie na podstawie art. 339 § 1 lub § 2 k.p.k.

Przewodniczący: Prezes B. Dzięcioł. Sędziowie: M. Budzianowski (współsprawozdawca), J. Bratoszewski, K. Mochtak, M. Paluch (sprawozdawca), W. Sikorski, W. Żebrowski.

Prokurator Prokuratury Generalnej: A. Kabat.

Sąd Najwyższy w sprawie Alberta S., oskarżonego z art. 148 § 1 k.k. i art. 192 § 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. Nr 44, poz. 220 z późn. zm.), po rozpoznaniu przekazanego w trybie art. 30 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. Nr 11, poz. 54 z późn. zm.) przez Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 7 czerwca 1977 r. zagadnienia prawnego wymagającego zasadniczej wykładni ustawy:

"1. Czy protokoły przesłuchania w charakterze podejrzanego i świadka oraz protokoły rozprawy sądowej sporządzone przez organy państwowe (sądy i policję) obcego państwa, z którym nie została zawarta odpowiednia umowa o pomocy prawnej, są protokołami w rozumieniu przepisów kodeksu postępowania karnego oraz czy protokoły te wolno odczytać na rozprawie w wypadkach określonych w art. 334 § 1 i art. 337 § 1 k.p.k.?

2. W razie odpowiedzi negatywnej na pytanie pierwsze, czy:

a) protokoły przesłuchania w charakterze podejrzanego i świadka oraz protokoły rozprawy sądowej, sporządzone przez te organy (sądy i policję) obcego państwa, z którym nie została zawarta odpowiednia umowa o pomocy prawnej, są "innymi dokumentami" w rozumieniu przepisów kodeksu postępowania karnego oraz czy dokumenty te wolno odczytać na rozprawie na podstawie 339 § 2 k.p.k.;

b) protokoły oględzin, opinie lekarskie, kryminalistyczne i inne dokumenty sporządzone przez sądy i policję obcego państwa, z którym nie została zawarta odpowiednia umowa o pomocy prawnej, są protokołami, opiniami itp. w rozumieniu przepisów kodeksu postępowania karnego oraz czy te protokoły, opinie itp. wolno odczytywać na rozprawie na podstawie 339 § 1 k.p.k. lub też jako inne dokumenty na podstawie art. 339 § 2 k.p.k.?"

i po wysłuchaniu wniosku prokuratora

uchwalił udzielić odpowiedzi jak wyżej.

Uzasadnienie

Problematyka międzynarodowej pomocy prawnej uregulowana została w rozdziale 54 kodeksu postępowania karnego. Treść zawartych w nim przepisów wskazuje, że mają one charakter samodzielny i stanowią dla sądu i prokuratora wystarczającą podstawę zarówno do udzielenia pomocy prawnej organom państwa obcego, jak i do korzystania z takiej pomocy. W ujęciu omawianych przepisów dopuszczalność przeprowadzenia lub korzystania przez sąd lub prokuratora z czynności dokonanych w ramach międzynarodowej pomocy prawnej nie jest uzależniona od zawarcia z państwem obcym umowy o obrocie prawnym. Umowy bowiem takie nie stanowią niezbędnej podstawy do udzielenia przez sąd lub prokuratora międzynarodowej pomocy prawnej i do ważności dokonanych w jej ramach czynności, gdyż funkcję tę spełniają normy powołanej rozdziału kodeksu postępowania karnego. Umowy takie ustalają jedynie wzajemne obowiązki umawiających się stron oraz szczegółowo określają rodzaj i zakres udzielonej pomocy, a także obowiązujący w tym względzie tryb postępowania.

Kodeks postępowania karnego nie zawiera wyczerpującego katalogu czynności, które mogą być dokonane w drodze międzynarodowej pomocy prawnej. Przepis art. 519 k.p.k. wymienia tylko przykładowo takie czynności, zaliczając do nich między innymi przesłuchanie osób w charakterze oskarżonych, świadków lub biegłych (art. 519 pkt 2 k.p.k.). Szczegółowo reguluje ustawa tryb postępowania w wypadku, gdy chodzi o przesłuchanie w takim charakterze przebywającej za granicą osoby, która ma obywatelstwo polskie. Zgodnie z art. 520 § 1 k.p.k. sąd lub prokurator zwraca się o przeprowadzenie wymienionych czynności do polskiego przedstawicielstwa dyplomatycznego lub urzędu konsularnego. W wypadku zaś niemożności dokonania tych czynności w podany wyżej sposób można zwracać się o przeprowadzenie odpowiedniego przesłuchania do sądu lub innego organu państwa obcego (art. 520 § 2 k.p.k.).

Przesłuchania uzyskane w trybie przepisów rozdziału 54 kodeksu postępowania karnego, z zachowaniem wszystkich zawartych w nim zasad, są prawnymi czynnościami procesowymi w myśl przepisów polskiego kodeksu postępowania karnego. Protokoły tych przesłuchań mogą być więc odczytane na podstawie art. 334 lub 337 k.p.k. i stanowić dowód w sprawie, w której je uzyskano, jeżeli, oczywiście, zachodzą wszystkie warunki wymagane przez powołane ostatnio przepisy do odczytania zeznań lub wyjaśnień. Należy przy tym podkreślić, że samo przeprowadzenie przesłuchania przez sąd lub inny organ państwa obcego według obowiązujących w nim przepisów postępowania nie może stanowić przeszkody do wskazanego wyżej wykorzystania tych czynności. Skoro bowiem ustawa przewiduje możliwość zwrócenia się do sądu lub innego organu państwa obcego o przesłuchanie osób w określonym charakterze, to tym samym czynności dokonane w sposób określony w obowiązujących w tej mierze przepisach (rozdział 54 tego kodeksu) należy traktować jako w istocie przeprowadzone według norm polskiego kodeksu postępowania karnego (art. 1 k.p.k.), a więc prawne. Nie sposób bowiem przyjąć, aby ustawa z jednej strony dopuszczała możliwość korzystania z pomocy prawnej sądu lub innego organu państwa obcego, a z drugiej - pozbawiała polski sąd lub prokuratora możliwości korzystania z uzyskanych w tej drodze materiałów jako z dowodów, oczywiście w trybie określonym w kodeksie postępowania karnego.

Zważywszy, że nadesłane przez obce państwo materiały sporządzone przez organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości, zanim prokuratora PRL zwróciła się z wnioskiem o udzielenie pomocy prawnej, zawierają dowody, o jakie chodziło polskim organom ścigania, nie pozbawia ich charakteru dowodów uzyskanych w trybie art. 519 k.p.k.

Jak wspomniano wyżej, przepisy rozdziału 54 kodeksu postępowania karnego nie ograniczają zakresu czynności, które mogą być przeprowadzone w ramach międzynarodowej pomocy prawnej. Brak zatem przeszkód do zwrócenia się w tym trybie przez polski sąd lub prokuratora do sądu albo innego organu państwa obcego o przeprowadzenie oględzin, ekspertyz lub udzielenie dokumentów. Zresztą art. 519 k.p.k., wyliczając przykładowo czynności, które mogą być dokonane w ramach omawianej pomocy, wymienia między innymi oględziny (art. 519 pkt 3 k.p.k.) oraz udzielanie akt i dokumentów (art. 519 pkt 5 k.p.k.). Protokoły z przeprowadzonych w tym trybie czynności (oględzin, ekspertyz) lub udzielone dokumenty mogą być odczytane na rozprawie na podstawie art. 339 § 1 lub § 2 k.p.k. Słuszność zaś takiego stanowiska wynika z powodów przytoczonych wyżej w pkt I.

Oczywiste jest, że wszystkie odczytane na rozprawie protokoły przesłuchań, ekspertyzy, opinie i inne dokumenty uzyskane w trybie określonym w rozdziale 54 kodeksu postępowania karnego, tak jak każdy dowód w sprawie, podlegają swobodnej ocenie sądu (art. 4 § 1 k.p.k.), nie wyłączając przy tym możliwości ewentualnego ich ponowienia, zwłaszcza gdy dowody te zostały zebrane jeszcze przed zwróceniem się o udzielenie pomocy prawnej, a co do ich wartości zostały podniesione istotne zastrzeżenia.

OSNKW 1977 r., Nr 10-11, poz. 113