Uchwała z dnia 1978-11-17 sygn. VII KZP 19/78

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. aktVII KZP 19/78

Uchwała 7 sędziów z dnia 17 listopada 1978 r.

1. Poświadczenie w sprawozdaniu statystycznym nieprawdy w celu osiągnięcia korzyści majątkowej przez zagarnięcie mienia społecznego, np. wyłudzenia nienależnej premii, wyczerpuje znamiona przestępstwa określonego w art. 199, 200, 201 albo 202 k.k., a także w art. 266 § 4 k.k. (art. 10 § 2 k.k.), w zależności od wartości mienia społecznego oraz od pozostałych znamion określonych w tych przepisach
2. Poświadczenie przez funkcjonariusza publicznego lub osobę upoważnioną w sprawozdaniu statystycznym nieprawdy co do okoliczności mającej znaczenie prawne wyczerpuje znamiona przestępstwa określonego w art. 266 § 1 k.k., a jeżeli działa ona w celu osiągnięcia korzyści osobistej - określonego w art. 266 § 4 k.k. Natomiast złożenie takiego sprawozdania przez osobę ani nie biorącą udziału w jego fałszowaniu, ani też nie zlecającą jego sporządzenia może wyczerpywać znamiona przestępstwa określonego w art. 266 § 2 k.k., jeżeli ma ona świadomość fałszywości i znaczenia prawnego tego dokumentu.
3. Pracownik organu administracji, instytucji albo przedsiębiorstwa państwowego lub społecznego, składający sfałszowane sprawozdanie statystyczne, które nie ma cech dokumentu w rozumieniu art. 120 § 13 k.k., i wyrządzający przez to szkodę z punktu widzenia interesu społecznego lub gospodarczego, działaniem swym wypełnia znamiona przestępstwa określonego w art. 22 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o organizacji statystyki państwowej (Dz. U. Nr 10, poz. 47), jeżeli działa umyślnie.

Przewodniczący: Prezes B. Dzięcioł. Sędziowie: J. Borodej, H. Kempisty, T. Rybicki, W. Sutkowski (sprawozdawca), M. Szczepański (współsprawozdawca), W. Żebrowski (współsprawozdawca).

Prokurator Prokuratury Generalnej: A. Kabat.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na podstawie art. 29 ust. 2 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o Sądzie Najwżyszy (Dz. U. Nr 11, poz. 54 z późn. zm.) wniosku Prokuratora Generalnego PRL z dnia 27 kwietnia 1978 r., skierowanego przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego zarządzeniem z dnia 13 maja 1978 r. w celu rozpoznania przez skład siedmiu sędziów Sądu Najwyższego, o wyjaśnienie wymagającego zasadniczej wykładni ustawy zagadnienia prawnego:

"Jak należy kwalifikować czyn funkcjonariusza publicznego poświadczającego w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, a także bez takiego celu, w sprawozdawniu statystycznym nieprawdę o wynikach działalności jednostki gospodarki uspołecznionej, w której spełnia swe funkcje, jeżeli poświadczenie miało znaczenie prawne?"

uchwalił udzielić odpowiedzi jak wyżej.

 Uzasadnienie

W planowej gospodarce socjalistycznej sprawozdawczość statystyczna ma doniosłe znaczenie. Często bowiem na podstawie sprawozdań statystycznych podejmowane są ważne decyzje w dziedzinie gospodarczej lub społecznej. Na podstawie takich sprawozdań podejmowane są między innymi decyzje o charakterze finansowym, np. wypłacenie premii za osiągnięte wyniki gospodarcze. Oznacza to, że sprawozdanie statystyczne może mieć znaczenie prawne, a gdy je ma, wówczas jest dokumentem w rozumieniu prawa karnego (art. 120 § 13 i art. 266 k.k.).

Oczywiste jest, że sprawozdawczość statystyczna musi być prawdziwa. W przeciwnym bowiem razie podejmowane na jej podstawie decyzje mogą być błędne i powodować nieraz ujemne skutki. Fałszywa sprawozdawczość statystyczna jest sprzeczna z zasadami moralności socjalistycznej, z reguły jest społecznie niebezpieczna i szkodliwa, a w związku z tym może naruszać normy prawa karnego.

Praktyka dowodzi, że fałszowanie sprawozdań statystycznych zmierza do osiągnięcia różnych celów. Tak więc chodzić może np. o uzyskanie korzyści majątkowej w postaci wyłudzenia nienależnej premii lub innego świadczenia albo o uzyskanie lepszej pozycji, jaką jednostka gospodarki uspołecznionej zajmuje w skali zjednoczenia, resortu itp. Odpowiedzialność karna sprawcy będzie więc kształtowała się w zależności od celu,w jakim działa.

Jak wyżej stwierdzono, zdarzają się i takie sytuacje, w których osoby zlecające fałszowanie danych statystycznych, jak i osoby dokonujące fałszowania działają w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, np. przez wyłudzenie nienależnej premii. W tych warunkach sprawca - w zależności od zamiaru i okoliczności działania - odpowiada za zagarnięcie mienia społecznego.

Zgodnie z art. 120 § 8 k.k. zagarnięcie mienia społecznego jest to przysporzenie sobie lub komu innemu korzyści majątkowej przez kradzież, przywłaszczenie albo oszustwo lub inne wyłudzenie. Zagarnięcie mienia społecznego w jakikolwiek sposób określony w art. 120 § 8 k.k. jest przestępstwem kierunkowym, polegającym na tym, że sprawca chce, aby określone mienie znalazło się w jego posiadaniu (władztwie) lub kogo innego. Wartość zagarniętego mienia określona jest tylko przez wartość tego mienia, które zostało lub mogło zostać zgodnie z zamiarem sprawcy wyłączone ze sfery mienia społecznego (art. 120 § 6 k.k.) i przyjęte w posiadanie (władztwo) sprawcy lub kogo innego (por. między innymi uchwałę składu siedmiu sędziów SN z dnia 28 sierpnia 1974 r. - VI KZP 19/74, OSNKW 1974, z. 12, poz. 218).

Dlatego też w wypadku ustalenia, że bezpośrednim zamiarem sprawcy było uzyskanie korzyści majątkowej w postaci np. nienależnej premii kosztem mienia społecznego, działanie takie stanowi zagarnięcie mienia społecznego.

Działanie sprawcy polegające na zagarnięciu mienia społecznego przez fałszowanie sprawozdawczości statystycznej wyczerpuje nie tylko znamiona określone w jednym z przepisów rozdziału XXIX kodeksu karnego, lecz także w art. 266 § 4 k.k. Sprawca bowiem, działając w celu zagarnięcia mienia społecznego w postaci nienależnej premii, jednocześnie poświadcza nieprawdę w sposób przewidziany w art. 266 k.k. W takim wypadku za podstawę prawną oceny czynu sprawcy - zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 10 § 2 k.k. - przyjąć należy odpowiedni przepis rozdziału XXIX kodeksu karnego i art. 266 § 4 k.k. Okoliczność, że głównym celem sprawcy było zagarnięcie mienia społecznego, nie uzasadnia eliminowania z czynu wyczerpującego znamiona przestępstwa określonego w art. 266 § 4 k.k. tego fragmentu, który dotyczy fałszowania dokumentu.

Sprawozdanie statystyczne może być dokumentem w rozumieniu art. 120 § 13 k.k. Będzie nim takie, które ma znaczenie prawne. Fałszowanie danych statystycznych może zmierzać do różnych celów, np. do uzyskania lepszej pozycji, jaką dana jednostka gospodarki uspołecznionej zajmuje w skali zjednoczenia lub resortu i związanego z tym przyznania honorowego dyplomu, do uzyskania korzyści majątkowej w postaci wyłudzenia nienależnej premii lub innego świadczenia.

W tym ostatnim wypadku uznać trzeba, że sfałszowane sprawozdanie statystyczne ma znaczenie prawne, a więc jest dokumentem w rozumieniu art.120 § 13 k.k. Podobnie jest w sytuacji, gdy sfałszowane sprawozdanie dawać będzie podstawę do powstania okoliczności mającej znaczenie prawne, np. przydział surowca do produkcji albo liczba etatów.

Jeżeli sprawozdanie statystyczne ma charakter dokumentu w rozumieniu art. 120 § 13 k.k., to poświadczenie w nim przez funkcjonariusza publicznego lub osobę upoważnioną nieprawdy co do okoliczności mającej znaczenie prawne wyczerpuje znamiona przestępstwa określonego w art. 266 § 1 k.k. albo art. 266 § 4 k.k., jeżeli działa w celu osiągnięcia korzyści osobistej, niezależnie od tego, czy osoba ta następnie takie sfałszowane sprawozdanie składa i czy wyrządza przez to szkodę z punktu widzenia interesu społecznego lub gospodarczego. Jeżeli zaś funkcjonariusz publiczny lub upoważniona osoba albo inna osoba (art. 266 § 8 k.k. - "kto") nie zleca i nie bierze udziału w fałszowaniu sprawodzania statystycznego, lecz wie, że zawiera ono dane nieprawdziwe i je składa, to dopuszcza się przestępstwa określonego w art. 266 § 2 k.k., gdyż używa sfałszowanego dokumentu.

Pracownik organu administracji, instytucji albo przedsiębiorstwa państwowego lub społecznego, składający sprawozdanie statystyczne zawierające nierpawdziwe dane i wyrządzający przez to szkodę z punktu widzenia interesu społecznego lub gospodarczego, odpowiada na podstawie art. 22 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o organizacji statystyki państwowej (Dz. U. Nr 10, poz. 47), który to przepis przewiduje odpowiedzialność karną tylko za złożenie ("kto składa") nieprawdziwego sprawozdania statystycznego, wyrządzającego szkodę z punktu widzenia interesu społecznego lub gospodarczego.

Inaczej mówiąc, uznać trzeba, że w art. 22 cytowanej ustawy spenalizowano wyłącznie odpowiedzialność za złożenie fałszywego sprawozdania statystycznego z jednoczesnym wyrządzeniem szkody z punktu widzenia interesu społecznego lub gospodarczego.

OSNKW 1978 r., Nr 12, poz. 138