Uchwała z dnia 1979-07-18 sygn. VI KZP 14/79

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt VI KZP 14/79

Uchwała z dnia 18 lipca 1979 r.

1. W wypadku nieuwzględnienia rewizji od wyroku uniewinniającego wniesionych zarówno przez prokuratora, jak i oskarżyciela posiłkowego, koszty postępowania odwoławczego związane z rewizją prokuratora ponosi Skarb Państwa, a w części związanej z rewizją oskarżyciela posiłkowego kosztami tymi obciąża się oskarżyciela posiłkowego.
2. Oskarżycielowi posiłkowemu nie wymierza się wówczas opłaty przewidzianej w art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (Dz. U. Nr 27, poz. 152).

Przewodniczący: sędzia W. Żebrowski. Sędziowie: J. Bratoszewski (sprawozdawca), J. Pustelnik.

Prokurator Prokuratury Generalnej: A. Kabat.

Sąd Najwyższy w sprawie Zygmunta K., oskarżonego z art. 152 k.k., po rozpoznaniu przekazanego na podstawie art. 390 § 1 k.p.k. przez Sąd Wojewódzki w Katowicach postanowieniem z dnia 11 maja 1979 r. zagadnienia prawnego wymagającego zasadniczej wykładni ustawy:

"Czy w wypadku nieuwzględnienia nawet w części przez Sąd Wojewódzki rewizji prokuratora i pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego, wniesionych od wyroku uniewinniającego, koszty postępowania odwoławczego ponosi na podstawie art. 551 § 1 k.p.k. wyłącznie oskarżyciel posiłkowy, czy też Skarb Państwa oraz czy w przedstawionej sytuacji należy na podstawie art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (Dz. U. Nr 27, poz. 152) wymierzyć oskarżycielowi posiłkowemu za postępowanie odwoławcze opłatę określoną w tym przepisie?"

uchwalił udzielić odpowiedzi jak wyżej.

Uzasadnienie

Pierwsza z przedstawionych w pytaniu prawnym Sądu Wojewódzkiego wątpliwości rodzi się z tego, że art. 551 § 1 k.p.k., dotyczący kwestii obciążania kosztami postępowania odwoławczego w wypadku nieuwzględnienia rewizji wniesionej na niekorzyść oskarżonego, przewiduje wprawdzie, że koszty takie - jeżeli środek odwoławczy pochodzi od oskarżyciela publicznego - ponosi Skarb Państwa, ale nie wyjaśnia jednoznacznie, czy chodzi tu o sytuację, gdy rozpoznaniu podlegała wyłącznie rewizja oskarżyciela publicznego, czy też i o takie sytuacje, gdy rewizja ta nie jest jedyną rewizją wniesioną na niekorzyść oskarżonego. Tymczasem obowiązujące przepisy przewidują możliwość wniesienia rewizji na niekorzyść oskarżonego nie tylko przez oskarżyciela publicznego, którym może być prokurator (a w sprawach karnych skarbowych ponadto organ finansowy), ale i przez oskarżyciela posiłkowego oraz powoda cywilnego. W wypadku wniesienia rewizji od wyroku uniewinniającego przez prokuratora oskarżyciel posiłkowy nie traci w postępowaniu rewizyjnym przymiotu strony, może więc aktywnie uczestniczyć w tym postępowaniu nawet wtedy, gdy nie wniósł własnej rewizji. Jeżeli jednak swą aktywność w zwalczaniu stanowiska sądu pierwszej instancji przejawia w ten sposób, że wnosi własną rewizję od wyroku uniewinniającego oskarżonego, to w wypadku nieuwzględnienia tej rewizji obowiązany jest ponieść koszty postępowania rewizyjnego - zgodnie z zasadą wyrażoną w pierwszym członie zdania art. 551 § 1 k.p.k.: "(...) Koszty postępowania odwoławczego ponosi ten, kto wniósł środek odwoławczy (...)"; końcowy bowiem człon zdania tegoż przepisu dotyczy tylko oskarżyciela publicznego. Wynika to choćby ze sformułowania art. 551 § 1 in fine, w którym mowa tylko o oskarżycielu publicznym, w odróżnieniu od sformułowania ostatniego zdania art. 551 § 2 k.p.k., w którym obok oskarżyciela publicznego wymieniono także oskarżyciela posiłkowego. Porównanie bowiem obu tych przepisów wskazuje, że pewien uprzywilejowany status oskarżyciela posiłkowego co do nieponoszenia kosztów postępowania odwoławczego rozciąga się jeszcze na takie sytuacje, w których pierwotnie wniesioną przez siebie rewizję cofnął, ale nie obejmuje już wypadku, w którym rewizję tę podtrzymywał, a nie została ona uwzględniona. Wydaje się, że jest to logiczne, gdyż zrównuje uprawnienia oskarżyciela posiłkowego z uprawnieniami powoda cywilnego, a ponadto zgodne jest z zasadami słuszności. Odrębna rewizja oskarżyciela posiłkowego i ewentualnie zgłoszone w niej wnioski, np. co do przeprowadzenia dowodu z opinii biegłych, przesłuchania świadków itp., wcale nie muszą pokrywać się z zarzutami rewizji prokuratora, a jej wniesienie i rozpoznanie może powodować dodatkowe koszty, łącznie z kosztami przybranego sobie przez oskarżonego z tego powodu dopiero w postępowaniu rewizyjnym obrońcy (lub większej ich liczby), wobec czego nie byłoby niczym uzasadnione, by koszty związane z wniesieniem takiej rewizji - w wypadku jej nieuwzględnienia - ponosił Skarb Państwa.

Wprawdzie wówczas, gdy chodzi o koszty postępowania powstałe w pierwszej instancji w wypadku wydania wyroku uniewinniającego, ponosi je - z wyjątkiem opłat na rzecz zespołów adwokackich, jeżeli w sprawie występowali obrońcy lub pełnomocnicy ustanowieni z wyboru - Skarb Państwa, i to niezależnie od stopnia aktywności oskarżyciela posiłkowego; wynika to jednak z wyraźnej regulacji ustawowej przewidzianej w art. 549 § 1 pkt 2 k.p.k., a od strony merytorycznej uzasadnione jest tym, że postępowanie to mógł wszcząć tylko prokurator, oskarżyciel posiłkowy zaś tylko się do niego dołączył obok prokuratora. Postępowanie rewizyjne natomiast oskarżyciel posiłkowy może wszcząć samodzielnie, niezależnie od prokuratora. W postępowaniu rewizyjnym nie obowiązuje co do kosztów postępowania ogólna zasada przewidziana w art. 549 § 1 pkt 2 k.p.k., lecz zasada wyrażona w art. 551 § 1 zdanie pierwsze tego kodeksu, że koszty za bezzasadne wszczęcie postępowania rewizyjnego ponosi "(...) ten, kto wniósł środek odwoławczy", z wyjątkiem kosztów spowodowanych rewizją oskarżyciela publicznego, za którego koszty te ponosi Skarb Państwa.

Z rozważań tych wynika, że w wypadku jednoczesnego rozpoznania rewizji oskarżyciela publicznego i oskarżyciela posiłkowego, wniesionych od wyroku uniewinniającego, oraz nieuwzględnienia obu tych rewizji, sąd rewizyjny powinien obciążyć kosztami postępowania częściowo Skarb Państwa, a częściowo oskarżyciela posiłkowego - według zasad słuszności. Posiłkowego argumentu, przemawiającego za taką możliwością, dostarcza art. 553 k.p.k. Wprawdzie w odróżnieniu od treści art. 445 dawniej obowiązującego k.p.k. - z 1928 r., przewidującego między innymi solidarną odpowiedzialność "kilku oskarżycieli" (bez zróżnicowania, o jakich oskarżycieli chodzi), treść art. 553 k.p.k. dotyczy obowiązku podzielenia kosztów od kilku oskarżycieli "prywatnych" według zasad słuszności, jednakże uznać należy, że w drodze analogii zasadę taką przyjąć należy także w odniesieniu do kosztów wynikłych w sytuacji przewidzianej w art. 551 § 1 k.p.k., gdy obok oskarżyciela publicznego wniosła także rewizję inna strona uprawniona do wniesienia rewizji na niekorzyść oskarżonego, a rewizja ta nie została uwzględniona. Ewentualne odmienne rozumienie art. 551 § 1 k.p.k. mogłoby prowadzić do nieuzasadnionego, pozbawionego ryzyka, wnoszenia rewizji przez oskarżyciela posiłkowego (a nawet powoda cywilnego) oraz zgłaszania daleko idących wniosków dowodowych wtedy, gdy rewizję na niekorzyść oskarżonego od wyroku uniewinniającego wniósł prokurator.

Jeżeli chodzi o drugą kwestię dotyczącą obowiązku wymierzenia oskarżycielowi posiłkowemu - w sytuacji opisanej w pytaniu prawnym - opłaty przewidzianej w art. 13 ust. 2 ustawy o opłatach sądowych w sprawach karnych, to wątpliwość Sądu Wojewódzkiego wynika najprawdopodobniej z tego, czy przepis ten potraktować jako samodzielną podstawę prawną do wymierzenia tej opłaty, a więc niezależnie od uregulowania zawartego w art. 13 ust. 1 tejże ustawy, czy też interpretować go łącznie z treścią ostatnio wymienionego przepisu.

Zważywszy, że problem ten został już wyjaśniony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 października 1977 r. (OSNKW 1977, z. 12, poz. 143), w którym stwierdzono, że opłatę przewidzianą w art. 13 ust. 2 cytowanej ustawy sąd odwoławczy wymierza jedynie wtedy, gdy nie został uwzględniony środek odwoławczy wniesiony wyłącznie przez oskarżyciela posiłkowego, a więc nie wtedy, gdy obok rewizji tegoż oskarżyciela wniesiona była rewizja także przez prokuratora, a Sąd Najwyższy zawartą tam argumentację w pełni podziela, przeto na drugie z postawionych pytań udzielił odpowiedzi jak na wstępie uchwały.

OSNKW 1979 r., Nr 10, poz. 101