Wyrok z dnia 1979-08-16 sygn. Rw 194/79

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt Rw 194/79

Wyrok z dnia 16 sierpnia 1979 r. 

1. Oceniając dolegliwość kary obniżenia stopnia wojskowego dla żołnierza zawodowego, sąd powinien mieć na względzie, że dolegliwość ta ma charakter nie tylko moralno-prestiżowy, lecz także majątkowy oraz organizacyjno-służbowy. Skazanie bowiem żołnierza zawodowego na karę obniżenia stopnia wojskowego rzutuje zawsze na wysokość jego uposażenia, niezależnie od tego stwarza podstawę prawną do wyznaczenia go na niższe stanowisko służbowe, a nawet do zwolnienia ze służby wojskowej w ogóle (por. § 69 ust. 1 pkt 3 i § 193 pkt 6 zarządzenia nr 45 Ministra Obrony Narodowej z dnia 9 września 1970 r. w sprawie przebiegu służby wojskowej żołnierzy zawodowych - Dz. Rozk. MON Nr 16, poz. 183).
2. Kwalifikowany typ przestępstwa - bez względu na sposób zredagowania przepisu go określającego, który to sposób wynika z techniki legislacyjnej i może być różny - zawsze zawiera w sobie wszystkie znamiona typu podstawowego, przeto pomiędzy przepisami określającymi podstawowy a przepisami określającymi kwalifikowany typ przestępstwa nigdy nie zachodzi stosunek krzyżowania się i w związku z tym także kumulatywny zbieg (art. 10 § 2 k.k.).

Przewodniczący: sędzia płk H. Kmieciak (sprawozdawca). Sędziowie: płk E. Olczak, kpt. S. Kosmal (sędzia s. wojsk. deleg.).

Prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej: ppłk Jerzy Rulewski.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 16 sierpnia 1979 r. na rozprawie sprawy Jana W., skazanego nieprawomocnie za przestępstwo określone w art. 262 § 1 i 2 k.k. - z zastosowaniem art. 55, 297 i 298 k.k. - na karę obniżenia stopnia wojskowego, z powodu rewizji wniesionych przez wiceprokuratora Prokuratury Okręgu Wojskowego w N. na niekorzyść oskarżonego oraz przez oskarżonego i jego obrońcę od wyroku Wojskowego Sądu Garnizonowego w N. z dnia 7 maja 1979 r.,

uwzględniając rewizję oskarżonego oraz w związku z pozostałymi rewizjami, jak również z urzędu, zaskarżony wyrok zmienił przez:

a) poprawienie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu z 262 § 1 i 2 k.k. - na art. 262 § 2 k.k.,

b) uchylenie orzeczonej kary dodatkowej obniżenia stopnia wojskowego, a zamiast niej wymierzenie na podstawie 262 § 2 k.k. w związku z art. 54 § 1 k.k. kary 15.000 zł grzywny (...).

Uzasadnienie

(...) Prokurator w rewizji, podnosząc zarzut rażącej łagodności orzeczonej kary (art. 387 pkt 4 k.p.k.), domaga się wymierzenia oskarżonemu - zamiast samoistnej kary dodatkowej obniżenia stopnia wojskowego - kary 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania oraz grzywny w wysokości 4.000 zł.

Oskarżony i jego obrońca natomiast w swoich rewizjach zarzucają wyrokowi sądu pierwszej instancji rażącą surowość orzeczonej kary (art. 387 pkt 4 k.p.k.) i na tej podstawie wnoszą: oskarżony - o wymierzenie innej kary, dającej mu szansę rehabilitacji bez obniżenia stopnia wojskowego, a obrońca - nawet o warunkowe umorzenie postępowania karnego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Żądania zawarte w rewizjach obrońcy i prokuratora nie są zasadne.

Niezasadność warunkowego umorzenia postępowania karnego w tej sprawie, którego domaga się rewizja obrońcy, wykazana została już w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 1979 r., uchylającym właśnie z tego powodu wyrok sądu pierwszej instancji, i nie ma potrzeby powtarzania tamtej argumentacji (...).

Za zasadne natomiast uznać trzeba żądanie zawarte w rewizji oskarżonego, zbieżne w swej treści z alternatywnym wnioskiem przedstawiciela Naczelnej Prokuratury Wojskowej.

Sąd pierwszej instancji doszedł do trafnego wniosku, że skazanie oskarżonego na krótkoterminową karę pozbawienia wolności (nie przekraczającą 6 miesięcy) nie byłoby celowe i że wobec tego karę tę należy zastąpić karą łagodniejszego rodzaju. Spośród kar łagodniejszego rodzaju, możliwych do stosowania w takim wypadku na podstawie art. 54 § 1 i art. 55 k.k., sąd pierwszej instancji wybrał jednak nie tę karę, którą - ze względu na całokształt prawidłowo ocenionych okoliczności sprawy - wybrać należało.

Sąd pierwszej instancji orzekł wobec oskarżonego wyłącznie karę dodatkową (obniżenia stopnia wojskowego), gdyż - jak wynika z uzasadnienia zaskarżonego wyroku - uznał, że wymierzenie oskarżonemu nie tylko kary pozbawienia wolności, ale nawet jakiejkolwiek "innej zasadniczej stanowiłoby represję niewspółmiernie rażąco surową" (podkreślenie SN). Wynika z tego wniosek, że orzekając samoistną karę dodatkową obniżenia stopnia wojskowego, sąd ten czynił to w przekonaniu, iż stosuje karę zawierającą mniejszy stopień dolegliwości dla oskarżonego niż ten, jaki wynikałby z orzeczenia mu nawet kary grzywny (por. art. 54 § 1 k.k. w związku z art. 30 § 1 k.k.).

Tymczasem było to zupełnie błędne przekonanie. Opierało się bowiem tylko na wnioskowaniu z uszeregowania tych kar in abstracto (grzywna - kara zasadnicza; obniżenie stopnia wojskowego - kara dodatkowa), podczas gdy surowość danego rodzaju kary należy oceniać zawsze in concreto (por. choćby OSNKW 1977, z. 1-2, poz. 3). Z tego zaś punktu widzenia samoistnie orzeczona kara dodatkowa obniżenia stopnia wojskowego zawierała dlań - żołnierza zawodowego o blisko trzydziestoletnim stażu służby - znacznie większy stopień dolegliwości niż ten, który wynikałby z orzeczenia mu kary zasadniczej grzywny.

Oceniając dolegliwość kary obniżenia stopnia wojskowego dla żołnierza zawodowego, sąd powinien mieć na względzie, że dolegliwość ta ma charakter nie tylko moralno-prestiżowy, lecz także majątkowy oraz organizacyjno-służbowy. Skazanie bowiem żołnierza zawodowego na karę obniżenia stopnia wojskowego rzutuje zawsze na wysokość jego uposażenia, niezależnie od tego stwarza podstawę prawną do wyznaczenia go na niższe stanowisko służbowe, a nawet do zwolnienia ze służby wojskowej w ogóle (por. § 69 ust. 1 pkt 3 i § 193 pkt 6 zarządzenia nr 45 Ministra Obrony Narodowej z dnia 9 września 1970 r. w sprawie przebiegu służby wojskowej żołnierzy zawodowych - Dz. Roz. MON Nr 16, poz.183). W przeciwieństwie do tego kara grzywny - poza dolegliwością natury majątkowej, która jest jej istotą - nie pociąga za sobą dla żołnierza zawodowego praktycznie innych ujemnych następstw.

Dlatego też, podzielając stanowisko sądu pierwszej instancji co do tego, że spośród wszystkich możliwych do zastosowania w tym wypadku kar należy zastosować karę rzeczywiście najłagodniejszą, trzeba, uwzględniając rewizję oskarżonego, zaskarżony wyrok zmienić przez orzeczenie - zamiast samoistnej kary dodatkowej obniżenia stopnia wojskowego - kary zasadniczej grzywny w wymiarze odpowiadającym wskazaniom wynikającym z art. 50 § 1-3 k.k.

III. Niezależnie od granic wniesionych w tej sprawie rewizji (art. 404 k.p.k.) zachodzi ponadto potrzeba poprawienia błędnej kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu z art. 262 § 1 i 2 k.k. za prawidłową - z art. 262 § 2 k.k.

Przepis art. 262 § 1 k.k. statuuje podstawowy typ przestępstwa zwanego nieumyślnym dopuszczeniem do utraty lub zagubienia dokumentu zawierającego tajemnicę państwową, natomiast przepis art. 262 § 2 k.k. określa kwalifikowany typ tego przestępstwa, przy czym okolicznością kwalifikującą jest tu charakter przedmiotu, a mianowicie to, że dokument zawiera szczególną postać tajemnicy państwowej, tj. tajemnicę "ze względu na obronność lub bezpieczeństwo PRL". W związku z tym, że kwalifikowany typ przestępstwa - bez względu na sposób zredagowania przepisu go określającego, który to sposób wynika z techniki legislacyjnej i może być różny - zawsze zawiera w sobie wszystkie znamiona typu podstawowego (a ponadto okoliczność kwalifikującą), przeto pomiędzy przepisami określającymi podstawowy a przepisami określającymi kwalifikowany typ przestępstwa nigdy nie zachodzi stosunek krzyżowania się i w związku z tym także kumulatywny zbieg (art. 10 § 2 k k.). Dlatego też wobec trafnego ustalenia sądu pierwszej instancji, że oskarżony dopuścił się kwalifikowanego typu przestępstwa (art. 262 § 2 k.k.), należy z podstawy skazania wyeliminować przepis określający podstawowy typ tego przestępstwa (art. 262 § 1 k.k.).

OSNKW 1979 r., Nr 11-12, poz. 112