Wyrok z dnia 1998-11-23 sygn. II CKN 58/98

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CKN 58/98

Wyrok z dnia 23 listopada 1998 r.

Przewodniczący: SSN J. Suchecki.

Sędziowie SN: H. Ciepła, E. Skowrońska-Bocian (spraw.).

Protokolant: B. Gruszka.

Uzasadnienie

Wyrokiem z 13 maja 1997 r. Sąd Rejonowy w C. zasądził od pozwanej "Społem" Powszechnej Spółdzielni Spożywców w C. na rzecz powoda Witolda B. kwotę 5.562,49 zł wraz z odsetkami i oddalił powództwo w stosunku do Spółdzielni Mieszkaniowej w C. Sąd ten ustalił, że powód był do 30 kwietnia 1989 r. pracownikiem WSS "Społem", poprzedniczki prawnej pozwanej "Społem" PSS. Otrzymał od pracodawcy w 1978 r. pożyczkę z Zakładowego Funduszu Mieszkaniowego w kwocie 18.250 starych zł, co odpowiadało połowie wartości wkładu wymaganego dla otrzymania mieszkania typu M-3. Kwota ta została przelana na konto Spółdzielni Mieszkaniowej. Pożyczka została spłacona. Dnia 4 czerwca 1988 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa w C. dokonała przelewu na konto WSS "Społem" kwoty 18.250 starych zł. Wprawdzie brak jest dokumentów bankowych dotyczących tego przelewu, ale zachowały się dokumenty księgowe Spółdzielni Mieszkaniowej. Powód, który został w 1978 r. członkiem Spółdzielni Mieszkaniowej, ale nie otrzymał mieszkania, dowiedział się o dokonanym przelewie w 1995 r.

W tak ustalonym stanie Sąd wskazał na istnienie po stronie "Społem" PSS bezpodstawnego wzbogacenia, gdyż pieniądze przekazane przez Spółdzielnię Mieszkaniową nie zostały powodowi zwrócone, mimo uprzednio dokonanej spłaty otrzymanej pożyczki. W tej sytuacji odpowiedzialność "Społem" PSS oparta jest na art. 405 kc. Wysokość zasądzonej kwoty odpowiada połowie aktualnie wymaganego wkładu na lokal typu M-3. Wartość ta nie była przez strony kwestionowana. Powództwo przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej jest niezasadne.

W wyniku apelacji "Społem" PSS, w której kwestionowano ustalenie, że kwota 18.250 starych zł wpłynęła na konto WSS "Społem", Sąd Wojewódzki w K. wyrokiem z 8 października 1997 r. zmienił zaskarżone orzeczenie w ten sposób, że oddalił powództwo w stosunku do pozwanej "Społem" PSS. W uzasadnieniu tego wyroku wskazano, że nie zostało w sprawie wykazane, iż kwota 18.250 starych zł wpłynęła na konto WSS "Społem". Jeżeliby zaś nawet przyjąć, że Spółdzielnia Mieszkaniowa dokonała takiego przelewu, to jej działanie byłoby sprzeczne z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z 2 listopada 1973 r. w sprawie Zakładowego Funduszu Mieszkaniowego (Dz. U. Nr 43, poz. 261) i to Spółdzielnia powinna odpowiadać za swoje bezprawne działanie.

Kasacja powoda oparta została na obu podstawach określonych w art. 393¹ kpc. Wskazuje się w niej na naruszenie prawa materialnego, tzn. art. 405 kc oraz na naruszenie przepisów postępowania, w szczególności art. 5 kpc w związku z art. 379 pkt 5 kpc oraz art. 386 § 1 i art. 378 § 2 kpc.

Pozwana Spółdzielnia Mieszkaniowa w odpowiedzi na kasację wniosła o jej odrzucenie lub oddalenie.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zawarte w kasacji zarzuty naruszenia prawa procesowego nie znajdują usprawiedliwienia. W pierwszej kolejności należy wskazać, że całkowicie bezzasadny jest zarzut nieważności postępowania. Powód brał bowiem udział w toczącym się procesie i nie został pozbawiony możności ochrony swych praw. Sam fakt, że występował on w sprawie bez profesjonalnego pełnomocnika, nie może uzasadniać podniesionego w kasacji zarzutu. Należy ponadto zauważyć, że zarzut został sformułowany w sposób, z którego jednoznacznie wynika, iż dotyczy postępowania przed Sądem I instancji. Jako taki nie może być skuteczny. Za nieusprawiedliwiony należy także uznać zarzut nierozpoznania przez Sąd Wojewódzki istoty sprawy.

Odmiennie natomiast należy ocenić zarzut naruszenia art. 405 kc. Zgodnie z tym przepisem podmiot, który uzyskał korzyść bez podstawy prawnej kosztem majątku innej osoby, zobowiązany jest do jej zwrotu. Powszechnie przyjmuje się przy tym, że bez znaczenia pozostaje, w wyniku jakiego zdarzenia wzbogacenie to nastąpiło. Może to być działanie wzbogaconego, zubożonego, osoby trzeciej, a także jakiekolwiek inne zdarzenie, w wyniku którego nastąpiło przesunięcie korzyści z majątku zubożonego do majątku wzbogaconego.

Z ustalonego przez Sąd Rejonowy stanu faktycznego wynika, i nie było to kwestionowane przez strony, że powód otrzymał pożyczkę z Zakładowego Funduszu Mieszkaniowego oraz że pożyczka ta została zwrócona. Kwota udzielonej pożyczki została wpłacona na konto Spółdzielni Mieszkaniowej na poczet wkładu mieszkaniowego. Zostało także wykazane, wbrew stanowisku Sądu Wojewódzkiego, że kwota 18.250 starych zł została następnie przekazana przez Spółdzielnię Mieszkaniową Spółdzielni "Społem". Materiał dowodowy zgromadzony przez Sąd I instancji jest w tym zakresie wystarczający. Przy braku, z uwagi na upływ czasu, dokumentów bankowych, trafnie Sąd Rejonowy oparł swoje ustalenia na dokumentach wewnętrznych Spółdzielni Mieszkaniowej oraz zeznaniach świadków. Zgromadzonych dowodów nie można negować jedynie na tej podstawie, że pozwana "Społem" PSS stanowczo im zaprzecza.

W rozpoznawanej sprawie zatem istniało po stronie pozwanej "Społem" PSS wzbogacenie, które uzyskała kosztem majątku powoda. Trafnie zatem Sąd I instancji przyjął, że pozwana ta odpowiada na podstawie art. 405 kc. Odmienne stanowisko Sądu Wojewódzkiego prowadzi do naruszenia wskazanego przepisu.

Należy przy tym zauważyć, że bez znaczenia pozostaje, z jakich przyczyn nastąpił zwrot pieniędzy na rzecz poprzedniczki prawnej pozwanej "Społem" PSS. Dla zastosowania art. 405 kc znaczenie ma istnienie pewnego stanu obiektywnego w postaci wzbogacenia po jednej stronie i zubożenia po drugiej stronie. Taki stan istniał w rozpoznawanej sprawie.

Z przedstawionych wyżej względów możliwe było orzeczenie co do istoty sprawy (art. 393¹⁵ kpc), co też Sąd Najwyższy uczynił.