Postanowienie z dnia 1983-06-24 sygn. III KZ 87/83

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III KZ 87/83

Postanowienie z dnia 24 czerwca 1983 r.

Ustalenie w toku postępowania przygotowawczego kompletnych danych o osobie nieletniego, zwłaszcza dotyczących jego zdrowia, stopnia rozwoju psychicznego i fizycznego, cech charakteru, a także zachowania się oraz przyczyn i stopnia jego demoralizacji, charakteru środowiska oraz warunków jego wychowania, należy do podstawowych obowiązków organu prowadzącego postępowanie, gdyż brak tych danych uniemożliwia wydanie prawidłowego orzeczenia co do doboru odpowiedniego środka wychowawczego lub poprawczego albo odpowiedniego ukształtowania kary w wypadku orzeczenia jej na podstawie art. 9 § 2 k.k.

Przewodniczący: sędzia K. Mochtak. Sędziowie: S. Fornalik (sprawozdawca), C. Kraska.

Prokurator Prokuratury Generalnej: R. Kijok.

Sąd Najwyższy w sprawie Sławomira M. i Piotra C., oskarżonych z art. 11 § 1 k.k. w zw. z art. 210 § 2 k.k., po rozpoznaniu zażalenia prokuratora na postanowienie Sądu Wojewódzkiego w Ł. z dnia 13 maja 1983 r. co do zwrotu akt prokuratorowi - na podstawie art. 344 § 1 k.p.k. - w celu uzupełnienia postępowania przygotowawczego oraz po wysłuchaniu i odczytaniu wniosku prokuratora

postanowił u t r z y m a ć w mocy zaskarżone postanowienie.

Uzasadnienie

Sąd Wojewódzki w Ł. w sprawie Sławomira M. i Piotra C., oskarżonych w to, że w dniu 19 stycznia 1983 r. w P. wspólnie i w porozumieniu, przy czym Piotr C. działając z rozeznaniem w zamiarze zaboru pieniędzy i innych wartościowych przedmiotów, wdarli się zamaskowani do mieszkania Józefa C. i używając noża (przez Sławomira M.), którym zadawano ciosy, oraz bijąc (przez Piotra C.) małoletniego Piotra K. doprowadzili go do stanu bezbronności, powodując u niego obrażenia ciała oraz rany cięte tułowia i kończyn górnych wiążących się z naruszeniem czynności lewej ręki na czas powyżej 7 dni, lecz zmierzonego skutku nie osiągnęli wobec interwencji sąsiadki Krystyny P. i oporu stawianego przez pokrzywdzonego - tj. o popełnienie czynu określonego w art. 11 § 1 k.k. w zw. z art. 210 § 2 k.k., na rozprawie w dniu 13 maja 1983 r. wydał postanowienie o przekazaniu prokuratorowi - na podstawie art. 344 § 1 k.p.k. - sprawy w celu uzupełnienia postępowania przygotowawczego przez:

- przeprowadzenie wywiadu środowiskowego o nieletnim Piotrze C.,

- podanie nieletniego badaniu psychiatrycznemu w ośrodku diagnostyczno-konsultacyjnym w celu ustalenia stopnia rozeznania jego działania,

- ustalenie w rejestrze skazanych nieletnich, czy w stosunku do Piotra C. były stosowane środki wychowawcze, ponieważ dane o karalności pochodzą z rejestru skazanych dla dorosłych;

- zażądanie wywiadu o stanie majątkowym rodziców nieletniego i sposobie wykonywania przez nich obowiązków rodzicielskich w stosunku do Piotra C.;

- rozważenie zasadności badania psychiatrycznego oskarżonego Sławomira M. ze względu na pobyt jego ojca w Zakładzie Psychiatrycznym w Ś.

Od tego postanowienia złożył zażalenie prokurator, zarzucając:

obrazę przepisów prawa procesowego - art. 344 § 1 k.p.k., mającą wpływ na treść postanowienia, a polegającą na wyrażeniu błędnego poglądu, że dokonanie wyszczególnionych w postanowieniu czynności w zakresie zebrania danych dotyczących osoby oskarżonego nieletniego (w chwili czynu) Piotra C., a w szczególności stopnia jego rozwoju psychicznego, warunków dotychczasowego życia jego oraz jego rodziców, stosowanych środków wychowawczych i poprawczych, oraz ewentualne poddanie badaniu przez biegłych lekarzy psychiatrów drugiego oskarżonego Sławomira M. powodowałoby w postępowaniu sądowym znaczenie trudności, i wnosząc o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do Sądu Wojewódzkiego w Ł. w celu merytorycznego rozpoznania.

Sąd najwyższy ważył, co następuje:

Niezależnie od zarzutów zawartych w zażaleniu prokuratora podnieść należy, że - zgodnie z treścią art. 1 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U. Nr. 35, poz. 228), która uchwaliła dotychczas obowiązujące przepisy odnoszące się do postępowania z nieletnimi - przepisy w niej zawarte stosuje się m.in. do postępowania w sprawach o czyny karalne w stosunku do osób, które dopuściły się takiego czynu po ukończeniu 13 lat, ale nie ukończyły 17 lat. Według art. 3 § 1 tej ustawy: "W sprawie nieletniego należy kierować się przede wszystkim jego doborem, dążąc do sięgnięcia korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się nieletniego oraz zmierzając w miarę potrzeby do prawidłowego spełnienia przez rodziców lub opiekuna ich obowiązków wobec nieletniego, uwzględniając przy tym interes społeczny". Artykuł 3 § 2 tej ustawy stanowi: "W postępowaniu z nieletnim bierze się pod uwagę osobowość nieletniego, a w szczególności wiek, stan zdrowia, stopień rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru, a także zachowanie się oraz przyczyny i stopień demoralizacji, charakter środowiska oraz warunki wychowawcze nieletniego".

W cytowanej ustawie w art. 16 § 2 stwierdza się tez m.in., że: "Po ukończeniu śledztwa prokurator bądź je umarza, bądź przekazuje sprawę sądowi rodzinnemu. Jeżeli łączne rozpoznanie sprawy jest konieczne - przekazuje sprawę z aktem oskarżenia sądowi właściwemu według przepisów kodeksu postępowania karnego, który orzeka w sprawie nieletniego z zachowaniem przepisów niniejszej ustawy."

Z uregulowania tego wynika, że zgromadzenia odpowiednich danych dotyczących osoby nieletniego nie jest możliwe przeprowadzenie w sposób prawidłowy - z zastosowaniem przepisów niniejszej ustawy - zarówno postępowania przygotowawczego, jak i sądowego.

W tym stanie rzeczy stwierdzić należy, że bez zgromadzenia kompletnych danych dotyczych osoby nieletniego sąd nie ma możliwości, zachowując przepisy omawianej ustawy (art. 96 § 1 pkt 2 tej ustawy), przeprowadzić postępowania i następnie wydać prawidłowe orzeczenie.

Za takim poglądem przemawia również uregulowanie wynikające m.in. z art. 99 tej ustawy.

Ponadto godzi się podkreślić, że na gruncie dotychczas obowiązujących przepisów, dotyczących odpowiedzialności nieletniego sprawcy na podstawie art. 9 § 2 k.k. za przestępstwa tam przewidziane, nie jest możliwe wydanie prawidłowego orzeczenia bez zgromadzenia odpowiednich danych o osobie nieletniego, gdyż według wymienionego przepisu nieletni może odpowiadać na zasadach określonych w kodeksie, "(...) jeżeli okoliczności sprawy oraz właściwości i warunki osobiste sprawcy za tym przemawiają, a zwłaszcza gdy poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne."

Tak więc ustalenie w toku postępowania przygotowawczego kompletnych danych o osobie nieletniego, zwłaszcza dotyczących jego zdrowia, stopnia rozwoju psychicznego i fizycznego, cech charakteru, a także zachowania się oraz przyczyn i stopnia wychowania należy do podstawowych obowiązków organu prowadzącego postępowanie, gdyż brak tych danych uniemożliwia wydanie prawidłowego orzeczenia co do doboru odpowiedniego środka wychowawczego lub poprawczego albo odpowiedniego ukształtowania kary w wypadku orzeczenia jej na podstawie art. 9 § 2 k.k.

Uzupełniając zatem postępowanie przygotowawcze co do oskarżonego Piotra C. w kierunku wskazanym w postanowieniu, celowe jest również poddanie oskarżonego Sławomira M. badaniu przez biegłych psychiatrów, gdyż wbrew temu, co stwierdza się w zażaleniu, złożone przez tego oskarżonego wyjaśnienia, a także zeznania jego matki, uzasadniają wątpliwość co do jego poczytalności, tym bardziej gdy uwzględni się fakt, iż oskarżony ten zarzucanego mu czynu dopuścił się ukończywszy zaledwie 17 lat.

Z tych wszystkich względów uznając, że niezebranie odpowiednich danych o osobie nieletniego stanowi istotny brak postępowania przygotowawczego i że pojęcie trafnej decyzji co do jego odpowiedzialności będzie możliwe po zgromadzeniu kompletnych danych o jego osobie, Sąd najwyższy postanowił jak wyżej.

OSNKW 1983 r., Nr 12, poz. 97