Postanowienie z dnia 1984-07-27 sygn. I KZ 107/84

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I KZ 107/84

Postanowienie z dnia 27 lipca 1984 r.

Nieudzielenie przez oskarżonego jakichkolwiek odpowiedzi na pytania zadawane mu w czasie przesłuchań może stanowić formę odmowy składania wyjaśnień, do czego daje oskarżonemu prawo art. 63 k.p.k., chyba że to zachowanie jest następstwem schorzeń, jakie u niego wystąpiły.

Przewodniczący: sędzia T. Rybicki. Sędziowie: J. Cieślak (sprawozdawca), Z. Halota.

Prokurator Prokuratury Generalnej: W. Grudniewicz.

Sąd Najwyższy w sprawie Ryszarda Z., oskarżonego z art. 201 i 208 k.k. w zw. z art. 10 § 2 i art. 60 § 1 k.k., po rozpoznaniu zażalenia prokuratora na postanowienie Sądu Wojewódzkiego w W. z dnia 22 czerwca 1984 r. co do przekazania sprawy prokuratorowi w celu uzupełnienia postępowania przygotowawczego i po wysłuchaniu wniosku prokuratora oraz po zapoznaniu się z pisemnym wnioskiem Prokuratury Generalnej

postanowił zaskarżone postanowienie uchylić i sprawę przekazać Sądowi Wojewódzkiemu w W. do merytorycznego rozpoznania.

Uzasadnienie

Sąd Wojewódzki w W. postanowieniem z dnia 22 czerwca 1984 r. postanowił: "Rozprawę w dniu dzisiejszym odroczyć, na zasadzie art. 344 § 1 k.p.k. zwrócić akta do Prokuratury Rejonowej w C. celem usunięcia, już w toku śledztwa, oczywistych uchybień, zaistniałych w dotychczasowym śledztwie, z art. 63 k.p.k., 157 § 1 k.p.k., 183 k.p.k. i 176 § 1 k.p.k."

Postanowienie to zostało zaskarżone przez prokuratora, który wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Wojewódzkiemu w W. do merytorycznego jej rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zażalenie jest zasadne. Należy zgodzić się z trafnością argumentacji zawartej w zażaleniu prokuratora i we wniosku Prokuratury Generalnej, że okoliczność, iż oskarżony w toku całego postępowania nie składał jakichkolwiek oświadczeń i w ogóle nie wypowiadał się, nie dawała podstawy do przekazania sprawy prokuratorowi w celu uzupełnienia postępowania przygotowawczego.

Nieudzielenie przez oskarżonego jakichkolwiek odpowiedzi na pytania zadawane mu w czasie przesłuchań może stanowić formę odmowy składania wyjaśnień, do czego daje oskarżonemu prawo art. 63 k.p.k., chyba że to zachowanie jest następstwem schorzeń, jakie u niego wystąpiły.

Nie można więc wymagać, aby organ prowadzący postępowanie przygotowawcze uzyskał od podejrzanego oświadczenie, że nie będzie składał wyjaśnień, gdyż wymaganie to nie znajduje oparcia w art. 63 k.p.k.

Nie można również twierdzić, że w takiej sytuacji nastąpiło naruszenie art. 157 k.p.k., gdyż przepis ten dotyczy innych sytuacji procesowych i nie znajduje zastosowania w sytuacji zaistniałej w sprawie, będącej przedmiotem rozpoznania.

Na tle zaleceń zawartych w zaskarżonym postanowieniu, że art. 63 k.p.k.: "(...) zakłada wprost złożenie przez podejrzanego oświadczenia, które może mieć formę odmowy wyjaśnień", i rozważań na temat naruszenia art. 157 k.p.k. powstaje pytanie, w jaki sposób organ procesowy prowadzący przesłuchanie powinien skłonić podejrzanego do złożenia takiego oświadczenia, jeżeli podejrzany wybrał całkowite milczenie jako formę złożenia oświadczenia w tej kwestii.

Nie można również uznać, że sytuacja przedstawiona w zaskarżonym postanowieniu powodowała konieczność uzyskania opinii o stanie zdrowia psychicznego podejrzanego. Artykuł 183 k.p.k. nie wymienia przesłanek, które powinny zaistnieć, aby zachodziła konieczność powołania biegłych, o których mowa w tym przepisie. Praktyka sądowa przyjmuje, że istnienie uzasadnionych wątpliwości co do poczytalności oskarżonego czy podejrzanego powoduje potrzebę dopuszczenia dowodu z opinii biegłych lekarzy psychiatrów. Zachowanie oskarżonego, o którym mowa w zaskarżonym postanowieniu, takiej potrzeby nie wywoływało. Jeżeli Sąd Wojewódzki powziął wątpliwość, że to zachowanie oskarżonego mogło być następstwem jakichś schorzeń, które u tego oskarżonego po wszczęciu przeciwko niemu postępowania wystąpiły, to mógł zarządzić zbadanie oskarżonego przez lekarza. Potrzeba dokonania takiej czynności na rozprawie - nawet jeżeli zaszłaby konieczność odroczenia rozprawy - nie może być uznana za istotny brak w przeprowadzeniu postępowania przygotowawczego, chyba że taka opinia lekarska wskazywałaby na potrzebę poszukiwania dalszych dowodów, dotyczących w szczególności trybu życia oskarżonego przed wszczęciem przeciwko niemu postępowania.

Nie do przyjęcia jest również drugie zalecenie Sądu Wojewódzkiego, zawarte w końcowej części uzasadnienia zaskarżonego postanowienia, a wysuwające sugestię rozważenia przez prokuratora: "(..) celowości uchylenia w trybie art. 294 § 1 k.p.k. postanowienia o częściowym umorzeniu śledztwa co do niektórych osób (...)". Pomijając już kwestie kompetencji organów prokuratorskich, gdyż wydawanie postanowień na podstawie art. 294 § 1 k.p.k. należy do uprawnień Prokuratora Generalnego PRL, czego Sąd Wojewódzki - jak się wydaje - nie brał pod uwagę, należy stwierdzić, że sugestie te nie znajdują oparcia w materiale dowodowym sprawy i opierają się na hipotezie, że w toku uzupełniającego postępowania przygotowawczego oskarżony zacznie obciążać osoby, co do których umorzono postępowanie.

Sąd Wojewódzki nie powinien w takiej sytuacji, jaka występuje w niniejszej sprawie, sugerować uchylenia prawomocnego postanowienia o umorzeniu postępowania przygotowawczego, do czego zresztą w aktualnym stanie materiału dowodowego brak podstaw, lecz powinien rozpatrywać sprawę w granicach aktu oskarżenia w oparciu o zebrany materiał dowodowy.

Słusznie również autor zażalenia twierdzi, że skoro Sąd Wojewódzki na rozprawie głównej w dniu 22 czerwca 1984 r. "zwrócił akta" prokuratorowi w celu uzupełnienia postępowania przygotowawczego, to nastąpiło zakończenie postępowania sądowego na rozprawie i brak podstaw do odroczenia rozprawy.

Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w części dyspozytywnej postanowienia.

OSNKW 1985 r., Nr 3-4, poz. 26