Wyrok z dnia 1987-06-19 sygn. IV KR 197/87

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV KR 197/87

Wyrok z dnia 19 czerwca 1987 r.

Jeżeli w rewizji wniesionej przez prokuratora podniesiony został chociażby jeden zarzut, którego uwzględnienie może doprowadzić do rozstrzygnięcia korzystnego dla oskarżonego, to taki środek odwoławczy - zgodnie z art. 380 § 3 k.p.k. - nie może być cofnięty przez prokuratora bez zgody oskarżonego.

Przewodniczący: sędzia M. Szczepański. Sędziowie: R. Młynkiewicz, J. Pustelnik (sprawozdawca).

Prokurator Prokuratury Generalnej: M. Nyczka.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 19 czerwca 1987 r. sprawy Józefa S., oskarżonego o czyn określony w art. 201 k.k. i art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 25 września 1981 r. o zwalczaniu spekulacji (Dz. U. z 1982 r. Nr 36, poz. 243 z późn. zm.), z powodu rewizji, wniesionej przez prokuratora od wyroku Sądu Wojewódzkiego w B. z dnia 17 grudnia 1986 r.,

uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Wojewódzkiemu w B. do ponownego rozpoznania (...).

Uzasadnienie

Józef S. oskarżony został o to, że:

1) w okresie od marca 1980 r. do lutego 1986 r. w K. wyłudził w miejscowych Zakładach Metali Lekkich nienależny mu zasiłek rodzinny i rekompensatę w łącznej wysokości 514.260 zł przez zatajenie faktu posiadania gruntu o obszarze 3,11 ha, tj. o popełnienie przestępstwa określonego w art. 201 k.k.;

2) w okresie od października 1981 r. do maja 1986 r. w K. wyłudził w miejscowych Zakładach Metali Lekkich nienależne mu karty zaopatrzenia na mięso i jego przetwory przez zatajenie faktu posiadania gruntu o obszarze 3,11 ha, tj. o popełnienie przestępstwa określonego w art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 25 września 1981 r. o zwalczaniu spekulacji.

Sąd Wojewódzki w B. po rozpoznaniu sprawy wyrokiem z dnia 17 grudnia 1986 r.:

a) oskarżonego Józefa S. uznał za winnego popełnienia czynu opisanego wyżej w pkt 1 (pkt I aktu oskarżenia) i za to na podstawie 201 k.k. w zw. z art. 24 § 2 i 3 k.k. oraz art. 2 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 10 maja 1985 r. o szczególnej odpowiedzialności karnej (Dz. U. Nr 23, poz. 101) i art. 57 § 1 i 3 pkt 1 oraz art. 58 i 36 § 3 k.k. skazał go na karę 2 lat pozbawienia wolności oraz 515.000 zł grzywny;

b) oskarżonego Józefa S. uznał za winnego popełnienia czynu opisanego wyżej w pkt 2 (pkt II aktu oskarżenia) i za to na podstawie 4 ust. 1 ustawy z dnia 25 września 1981 r. o zwalczaniu spekulacji (Dz. U. z 1982 r. Nr 36, poz. 243) skazał go na karę 50.000 zł grzywny;

c) na podstawie 66 i 67 § 1 k.k. wymierzył oskarżonemu Józefowi S. w zakresie kary grzywny karę łączną 515.000 zł (...);

d) na podstawie 73 § 1 i 2 oraz art. 74 § 1 k.k. wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił w stosunku do oskarżonego Józefa S. na okres próby, wynoszący 5 lat;

e) na podstawie 40 § 1 w zw. z art. 44 § 1 k.k. orzekł w stosunku do oskarżonego pozbawienie praw publicznych na okres 3 lat;

f) na podstawie 46 § 1 pkt 2 k.k. orzekł konfiskatę części mienia w postaci telewizora marki "Saturn";

g) na podstawie 75 § 3 k.k. nałożył na oskarżonego Józefa S. obowiązek naprawienia szkody przez wpłacenie na rzecz Zakładów Metali Lekkich w K. kwoty 514.260 zł (...).

Rewizję od tego wyroku złożył prokurator, zarzucając:

- obrazę art. 24 § 2 k.k., polegającą na uznaniu, że materiał dowodowy stwarza podstawę do uznania, iż oskarżony Józef S. w okresie wyłudzenia nienależnego mu zasiłku rodzinnego na siedmioro dzieci i żonę był nieświadomy bezprawności czynu, i w konsekwencji niesłusznym zastosowaniu instytucji nadzwyczajnego złagodzenia kary;

- obrazę art. 176 k.p.k., polegającą na niedopuszczeniu dowodu z badań sądowo-psychiatrycznych, pomimo istnienia na podstawie opinii psychologicznej uzasadnionych wątpliwości co do stanu poczytalności oskarżonego Józefa S.,

i wniósł o uchylenie wyroku oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Wojewódzkiemu w B.

Na rozprawie przed Sądem Najwyższym Prokurator Prokuratury Generalnej oświadczył, że cofa rewizję Prokuratora Rejonowego w O. od wyroku Sądu Wojewódzkiego w B. z dnia 17 grudnia 1986 r., i wniósł o pozostawienie jej bez rozpoznania.

Obrońca oskarżonego oświadczył, że rewizja prokuratora w istocie rzeczy jest rewizją wniesioną na korzyść oskarżonego, i nie wyraził zgody na cofnięcie rewizji przez prokuratora.

Sąd Najwyższy mając na względzie, że:

1) w rewizji nie zaznaczono, iż jest ona wniesiona na niekorzyść oskarżonego,

2) ma ona charakter mieszany, gdyż pierwszy z zarzutów należy odczytać jako idący w kierunku niekorzystnym, a drugi - w kierunku korzystnym dla oskarżonego, na co wskazuje także zawarty w rewizji wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i o przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania,

3) zgodnie z art. 380 § 3 k.p.k. środka odwoławczego wniesionego na korzyść oskarżonego nie można cofnąć bez jego zgody, a skoro zachodzi uzasadniona wątpliwość co do poczytalności oskarżonego i musi on korzystać z pomocy obrońcy, to w kwestii zgody na cofnięcie rewizji nie decyduje jego wniosek, lecz wniosek obrońcy,

4) obrońca nie wyraził zgody na cofnięcie rewizji prokuratora - postanowił sprawę rozpoznać merytorycznie.

Ustosunkowując się do zarzutów rewizji Sąd Najwyższy uznał, że podniesiony zarzut obrazy art. 176 k.p.k., polegającej na nieprzeprowadzeniu dowodu z badań sądowo-psychiatrycznych oskarżonego, pomimo istnienia uzasadnionych wątpliwości co do stanu jego poczytalności, jest zasadny.

W protokole rozprawy z dnia 17 grudnia 1986 r. odnotowano, iż stwierdzono z urzędu: "(...) w oparciu o wrażenia odbierane przez Sąd na poprzednich rozprawach i na obecnej rozprawie - że kontakt z oskarżonym jest nadzwyczaj utrudniony. Oskarżony sprawia wrażenie człowieka, który nie rozumie zadawanych mu pytań, wyraża się z trudnością".

W opinii sądowo-psychologicznej, na którą trafnie powołuje się autor rewizji, stwierdza się, że z badanym oskarżonym kontakt nawiązuje się trudno (...).

Wprawdzie biegli uznali, że "obniżenie sprawności intelektualnej nie jest równoznaczne z chorobą psychiczną, a w związku z tym nie wymaga badań i obserwacji psychiatrycznych, gdyż określenie poziomu intelektualnego należy do kompetencji psychologów, a nie psychiatrów", to jednak trzeba stwierdzić, że w art. 25 § 1 k.k. jest także mowa o "niedorozwoju umysłowym", a to określenie należy do pojęć psychiatrycznych i dlatego jego ocena należy do biegłych lekarzy psychiatrów.

Trafnie zatem podnosi rewizja, że opinia biegłych psychologów (a dodać trzeba, że również stwierdzenie Sądu) sugerowała wręcz konieczność zasięgnięcia opinii biegłych lekarzy - psychiatrów co do stanu poczytalności oskarżonego. Artykuł 152 k.p.k. nakłada na sąd obowiązek przeprowadzania dowodów z urzędu, gdy taka potrzeba wynika z okoliczności sprawy, a zatem stosownie do art. 183 k.p.k. Sąd Wojewódzki powinien był powołać biegłych lekarzy - psychiatrów, czego z naruszeniem art. 176 k.p.k. nie uczynił.

Zauważyć należy, że dowód z opinii biegłych może mieć w sprawie odpowiedzialności oskarżonego podstawowe znaczenie, jako że może decydować o jego winie, i to w kierunku dla niego korzystnym. Może bowiem wyłączyć jego winę (art. 25 § 1 k.k.) lub ją ograniczyć i stanowić podstawę do zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary (art. 25 § 2 k.k.), w żadnym zaś wypadku (w razie stwierdzenia pełnej poczytalności) nie jest dowodem na niekorzyść oskarżonego.

W tym stanie rzeczy należało uznać, że rewizja prokuratora została wniesiona w części na korzyść oskarżonego.

Jeżeli w rewizji wniesionej przez prokuratora podniesiony został chociażby jeden zarzut, którego uwzględnienie może doprowadzić do rozstrzygnięcia korzystnego dla oskarżonego, to taki środek odwoławczy - zgodnie z art. 380 § 3 k.p.k. - nie może być cofnięty przez prokuratora bez zgody oskarżonego.

OSNKW 1987 r., Nr 11-12, poz. 109