Wyrok z dnia 1987-09-29 sygn. VI KZP 24/87

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt VI KZP 24/87

Wyrok z dnia 29 września 1987 r.

Przestępstwo określone w art. 197 § 2 k.k. - jako przestępstwo szczególne - nie podlega kumulatywnej kwalifikacji prawnej - w myśl art. 10 § 2 k.k. - w zbiegu z art. 203 k.k.

Przewodniczący: sędzia W. Ochman (sprawozdawca). Sędziowie: J. Bratoszewski, J. Gacek.

Prokurator Prokuratury Generalnej: H. Minarczuk.

 Sąd Najwyższy w sprawie Janusza S., oskarżonego o czyn określony w art. 203 § 1 k.k., po rozpoznaniu przekazanego na podstawie art. 390 § 1 k.p.k. przez Sąd Wojewódzki w Płocku postanowieniem z dnia 1 czerwca 1987 r. zagadnienia prawnego, wymagającego zasadniczej wykładni ustawy:

"Czy sprawcy, którzy zabrali w celu przywłaszczenia z cmentarza parafialnego płyty nagrobkowe, przy czym możliwe jest ustalenie osób pokrzywdzonych, wyczerpują swoim zachowaniem przestępstwo określone w art. 203 k.k., czy też przestępstwo określone w art. 197 § 2 k.k., czy wreszcie w opisanym wypadku chodzi o rzeczywisty zbieg przepisów ustawy w rozumieniu art. 10 k.k.?"

uchwalił udzielić odpowiedzi jak wyżej.

Uzasadnienie

Ze sposobu sformułowania pytania mogłoby wynikać, że Sąd Wojewódzki dąży do uzyskania odpowiedzi, jak należy zakwalifikować określone zachowanie się sprawców, co musiałoby spowodować odmowę udzielenia odpowiedzi. Wątpliwość dotyczy w istocie rzeczy wykładni art. 10 § 2 k.k. w sytuacji zbiegu przepisów karnych: art. 203 § 1 i art. 197 § 2 k.k. w zakresie znamion "ograbienia zwłok albo grobu lub innego miejsca spoczynku zmarłego" oraz "zaboru w celu przywłaszczenia cudzego mienia".

Problematyka kumulatywnej kwalifikacji prawnej czynu była rozważana wielokrotnie w orzecznictwie Sądu Najwyższego w różnych aspektach: faktycznym i prawnym.

Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 24 marca 1978 r. (w sprawie U 1/78) m. in. wyjaśnił, iż: "Fakt, że w konkretnym wypadku istnieje zbieg przepisów ustawy karnej, nie przesądza jeszcze konieczności zastosowania kumulatywnej kwalifikacji prawnej czynu. W takim wypadku bowiem możliwa jest albo kumulatywna kwalifikacja prawna czynu, albo też redukcja wielości przepisów ocen prawnokarnych z zastosowaniem odpowiednich reguł eliminacyjnych, które wynikają z zasad specjalności, subsydiarności lub konsumpcji" (OSNKW 1978, z. 4-5, poz. 42).

Przy ocenie i konfrontacji ustawowych znamion art. 203 § 1 i art. 197 § 2 k.k. istotne znaczenie ma wykładnia gramatyczna pojęcia "ograbienie", użytego w art. 197 § 2 k.k.

Według Słownika języka polskiego pod redakcją M. Szymczaka (PWN 1978 - tom I i 1979 - tom II) słowo "ograbić" oznacza: gwałtem, przemocą, bezprawnie zabrać cudzą własność, ukraść komuś albo skądś wiele rzeczy (tom II - s. 494), natomiast słowo "grabież" oznacza: zabieranie bezprawnie, siłą cudzej własności, obdzieranie, rabunek (tom I - s. 680).

Wykładnia gramatyczna znamienia "ograbienie", o którym mowa w art. 197 § 2 k.k., prowadzi więc do wniosku, że określenie to obejmuje swym zakresem pojęcie "zaboru" cudzego mienia, zawarte w treści art. 203 § 1 k.k. Występuje więc sytuacja, że zakresy obu wymienionych przepisów w tym wypadku pokrywają się, gdyż każdy z tych przepisów obejmuje wszystkie istotne elementy czynu (ograbienia - zabór). Jednakże, jak wyjaśnił Sąd Najwyższy - kumulatywny zbieg przepisów karnych może być zbiegiem rzeczywistym lub zbiegiem pozornym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 1971 r. - III KR 51/71, OSNKW 1972, z. 5, poz. 82).

Przestępstwo określone w art. 197 § 2 k.k. zostało zawarte w rozdziale "Przestępstwa przeciwko wolności sumienia i wyznania". W związku z tym co do przedmiotu ochrony należy stwierdzić, że przedmiotem ochrony prawnokarnej wynikającej z tego przepisu jest m. in. zarówno samo miejsce spoczynku zmarłego, jak i mienie znajdujące się na tym miejscu (np. płyty nagrobkowe).

Wprawdzie pojęcie "ograbienie" obejmuje swym zakresem określenie zaboru cudzego mienia, jednakże czyn polegający na ograbieniu narusza także inne dobra będące przedmiotem ochrony w zakresie przestępstwa określonego w art. 197 § 2 k.k.

Mając więc na względzie rodzaje i złożoność przedmiotu ochrony prawnokarnej objętej art. 197 § 2 k.k. oraz okoliczność, że przepis ten nie stanowi uzupełnienia przepisów dotyczących ochrony mienia, lecz jest przepisem samodzielnym, należy uznać, że w wypadku ograbienia i zaboru występuje sytuacja stosunku przepisu szczególnego (art. 197 § 2 k.k.) do przepisu ogólnego (art. 203 § 1 k.k.), a tym samym nie można stosować zbiegu przepisów karnych w myśl art. 10 § 2 k.k.

OSNKW 1987 r., Nr 11-12, poz. 99