Uchwała z dnia 1987-02-27 sygn. VI KZP 22/86

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt VI KZP 22/86

Uchwała z dnia 27 lutego 1987 r.

1. Sprzedaż napojów alkoholowych przez jednostkę gospodarki nie uspołecznionej lub osobę fizyczną w wypadkach, kiedy to jest zabronione (art. 43 ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi - Dz. U. Nr 35, poz. 230; zm.: Dz. U. z 1984 r. Nr 34, poz. 184), nie jest "działalnością handlową" w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o podatku dochodowym (tekst jedn.: Dz. U. z 1983 r. Nr 43, poz. 192 z późn. zm.) i o podatku obrotowym (tekst jedn.: Dz. U. z 1983 r. Nr 43, poz. 191 z późn. zm.).
2. Tego rodzaju czynność sprawcy sprzedaży napojów alkoholowych powodująca jego odpowiedzialność na podstawie art. 43 ust. 1 powołanej ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi nie może skutkować ponadto odpowiedzialności tego sprawcy na podstawie odpowiednich przepisów ustawy karnej skarbowej za przestępstwa oraz wykroczenia w zakresie zobowiązań podatkowych jednostek gospodarki nie uspołecznionej i osób fizycznych, w tym także na podstawie art. 94 § 1 u.k.s.

  Przewodniczący: sędzia W. Ochman. Sędziowie: J. Borodej, Z. Halota (sprawozdawca).

Prokurator Prokuratury Generalnej: H. Minarczuk.

Sąd Najwyższy w sprawie Wojciecha B. oskarżonego z art. 88 § 1 u.k.s., po rozpoznaniu przekazanego na podstawie art. 390 § 1 k.p.k. przez Sąd Wojewódzki w Poznaniu postanowieniem z dnia 4 lipca 1986 r. zagadnienia prawnego wymagającego zasadniczej wykładni ustawy:

"1. Czy sprzedaż alkoholu bez wymaganego zezwolenia, o której mowa w art. 43 ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. Nr 5, poz. 230), jest "działalnością handlową" stanowiącą źródło przychodów w rozumieniu art. 6 w zw. z art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o podatku dochodowym (tekst jedn.: Dz. U. z 1983 r. Nr 43, poz. 192 z późn. zm.)?

W razie udzielenia odpowiedzi twierdzącej na to pytanie - czy działalność taka, stanowiąca jednocześnie przestępstwo, podlega obowiązkowemu zgłoszeniu organom finansowym jako «zgłoszenie danych mogących mieć wpływ na ustalenie zobowiązania podatkowego lub jego wysokości» w rozumieniu art. 94 § 1 u.k.s. w zw. z § 30 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 29 lipca 1983 r. w sprawie zryczałtowania podatków obrotowego i dochodowego od niektórych grup podatników oraz w sprawie opłaty skarbowej z tytułu wykonywania rzemiosła (Dz. U. Nr 43, poz. 196)?"

uchwalił udzielić odpowiedzi jak wyżej.

 Uzasadnienie

Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. Nr 35, poz. 230, zm.: Dz. U. z 1984 r. Nr 34, poz. 184) w art. 43 ust. 1 przewiduje odpowiedzialność karną sprzedającego lub podającego napoje alkoholowe zarówno w wypadkach, kiedy to jest zabronione, jak i wówczas, gdy sprzedaż lub podawanie napojów następuje bez wymaganego zezwolenia lub wbrew jego warunkom. Natomiast z art. 9 ust. 1 tej ustawy wynika, że zbyt napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia poza miejscem sprzedaży wykonywany jest przez przedsiębiorstwa państwowe. Upoważnienie dla Ministra Handlu Wewnętrznego i Usług do określenia w drodze rozporządzenia m. in. trybu wydawania zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych przeznaczonych do sprzedaży na miejscu lub poza miejscem sprzedaży zawarte jest w art. 18 ust. 5 tej ustawy. Wydane na podstawie tego przepisu rozporządzenie Ministra Handlu Wewnętrznego i Usług z dnia 6 maja 1983 r. w sprawie szczegółowych zasad usytuowania punktów sprzedaży napojów alkoholowych oraz trybu wydawania zezwoleń na sprzedaż tych napojów (Dz. U. Nr 25, poz. 119) - zmienione rozporządzeniem z dnia 26 lutego 1985 r. (Dz. U. Nr 11, poz. 48) - przewiduje w § 6 i nast. wydawanie jednostkom gospodarki nie uspołecznionej zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia w miejscu sprzedaży, tj. w prywatnych restauracjach, barach, kawiarniach i innych wymienionych w tych przepisach placówkach gastronomicznych. Nie stwarza natomiast podstaw prawnych do uzyskania przez jednostkę gospodarki nie uspołecznionej lub osobę fizyczną zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia poza miejscem ich sprzedaży, gdyż - jak to wynika z powołanego art. 9 ust. 1 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi - jest to wyłączna domena przedsiębiorstw państwowych. Świadczenia zatem wykonywane przez jednostki gospodarki nie uspołecznionej w zakresie sprzedaży napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia w wymienionych wyżej miejscach ich sprzedaży nie są w istocie swej prawem zakazane. Na wykonywanie tych świadczeń wymagane jest jednak posiadanie odpowiedniego zezwolenia właściwego terenowego organu administracji państwowej i powinno przebiegać zgodnie z warunkami zezwolenia. Sprzedaż więc przez jednostkę gospodarki nie uspołecznionej lub osobę fizyczną napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia w miejscach sprzedaży, określonych w powołanych wyżej przepisach rozporządzenia Ministra Handlu Wewnętrznego i Usług w sprawie szczegółowych zasad usytuowania punktów sprzedaży napojów alkoholowych oraz trybu wydawania zezwoleń na sprzedaż tych napojów - w razie braku zezwolenia lub wykonywania niezgodnie z jego warunkami - jest czynnością prawną.

Działalność taką, nawet mimo braku zezwolenia lub realizowania niezgodnie z jego warunkami, uważa się za wykonywaną w ramach działalności usługowej w rozumieniu przepisów regulujących obowiązki w zakresie podatkowym. Z punktu widzenia bowiem przedmiotu opodatkowania podatkiem dochodowym, określonego w art. 6 ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o podatku dochodowym (Dz. U. z 1983 r., Nr 43, poz. 192; zm.: Dz. U. z 1985 r. Nr 12, poz. 51), za działalność wytwórczą, usługową lub handlową stanowiącą źródło przychodów w rozumieniu art. 7 ust. 1 pkt 1 tej ustawy uważa się tę działalność w zakresie podlegającym przepisom ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o podatku obrotowym (Dz. U. z 1983 r. Nr 43, poz. 191; zm.: Dz. U. z 1985 r. Nr 12, poz. 50).

Zgodnie z art. 1 ust. 1 i 4 powołanej ustawy o podatku obrotowym, działalność podlega opodatkowaniu tym podatkiem niezależnie od tego, czy jest wykonywana z zachowaniem warunków przepisanych prawem. Za zachowanie warunków przepisanych prawem bowiem uważa się prowadzenie działalności na podstawie i zgodnie z wymaganym uprawnieniem dla danego rodzaju działalności.

W konsekwencji więc określona działalność, na wykonywanie której niezbędne jest posiadanie odpowiedniego uprawnienia, podlega opodatkowaniu podatkiem obrotowym, mimo braku tego uprawnienia, a uzyskany z tej działalności dochód stanowi przedmiot opodatkowania podatkiem dochodowym w rozumieniu art. 6 ustawy o podatku dochodowym w związku z brzmieniem art. 7 ust. 1 pkt 1 tej ustawy. Z tych też względów na kwestię opodatkowania uzyskanych z omawianych świadczeń dochodów nie ma wpływu skazanie z art. 43 ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Tak więc sprzedaż napojów alkoholowych - w warunkach przewidzianych w art. 43 ust. 1 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi - przez jednostkę gospodarki nie uspołecznionej lub osobę fizyczną jest "działalnością handlową" w rozumieniu cytowanych przepisów ustaw o podatku dochodowym i podatku obrotowym tylko wtedy, gdy napoje te sprzedawane są z przeznaczeniem do spożycia w miejscu ich sprzedaży. Tylko tego rodzaju czynność sprawcy sprzedaży napojów alkoholowych rodzi również odpowiedzialność na podstawie tych przepisów ustawy karnej skarbowej, które zawiera rozdział 3 tej ustawy, dotyczący przestępstw oraz wykroczeń w zakresie zobowiązań podatkowych jednostek gospodarki nie uspołecznionej i osób fizycznych, w tym art. 94 § 1 u.k.s. W wypadku natomiast sprzedaży przez jednostkę gospodarki nie uspołecznionej lub osobę fizyczną napojów alkoholowych, na którą to sprzedaż jako zabronioną nie można uzyskać zezwolenia w ogóle, czynność taka - chociaż nie traci charakteru czynności prawnej - jako sprzeczna z ustawą jest nieważna (art. 58 § 1 k.c.). Świadczenie tego rodzaju nie może więc być uważane za wykonywane w ramach "działalności handlowej" w rozumieniu art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym i niezgłoszenie do opodatkowania dochodów ze świadczeń tego rodzaju nie powoduje odpowiedzialności z przepisów ustawy karnej skarbowej za przestępstwa i wykroczenia w zakresie zobowiązań podatkowych jednostek gospodarki nie uspołecznionej i osób fizycznych. Dochody bowiem uzyskiwane z tego rodzaju działalności nie mogą być opodatkowane w ogóle, powinny natomiast ulegać przepadkowi na rzecz Skarbu Państwa na podstawie art. 412 k.c. Przypomnieć bowiem należy, że uchwalając wytyczne wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej w zakresie stosowania art. 412 k.c. i art. 197 k.p.c. (uchwała pełnego składu Izby Cywilnej SN z dnia 19 grudnia 1972 r. - III CZP 57/71, OSNCP 1973 z. 3, poz. 37) Sąd Najwyższy wskazał, że art. 412 k.c. ma zastosowanie do transakcji towarami, które objęte są zakazem obrotu obwarowanym sankcjami karnymi ze względu na znaczną szkodliwość społeczną, a dotyczy to w szczególności czynności wchodzących m. in. w zakres handlu alkoholem; w wyroku zaś z dnia 10 września 1982 r. (III CRN 208/82 - OSNCP 1983, z. 5-6, poz. 82) wyraził pogląd, że: "nielegalny handel alkoholem jest działaniem niegodziwym w rozumieniu art. 412 k.c. zarówno wtedy, gdy obejmuje napoje alkoholowe pochodzące z zabronionego wyrobu, jak i wówczas, gdy polega na odsprzedaży napojów nabytych w sklepie monopolowym. W świetle art. 412 k.c. przepadkowi ulega całe świadczenie dokonane w ramach czynności niegodziwej, a nie tylko sam zysk osoby, która takiej czynności dokonała."

Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 29 lipca 1983 r. w sprawie zryczałtowania podatków obrotowego i dochodowego od niektórych grup podatników oraz w sprawie opłaty skarbowej z tytułu wykonywania rzemiosła (Dz. U. z 1983 r., Nr 43, poz. 196; z.: Dz. U. z 1985 r. Nr 1, poz. 5) oraz obecnie rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 29 listopada 1985 r. (Dz. U. Nr 57, poz. 294) określiło zasady i warunki płacenia przez niektóre grupy podatników podatków obrotowego i dochodowego w formie karty podatkowej. Z tych powodów obowiązek zawiadomienia, o którym mowa, nie dotyczy podatników opodatkowanych na warunkach przewidzianych w przepisach tych rozporządzeń, którzy dokonywali ponadto sprzedaży napojów alkoholowych w sposób zabroniony.

 OSNKW 1987 r., Nr 7-8, poz. 60