Uchwała z dnia 1987-02-10 sygn. III PZP 84/86

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III PZP 84/86

Uchwała 7 sędziów - zasada prawna z dnia 10 lutego 1987 r.

Asesor sądowy nie może być delegowany do czasowego pełnienia obowiązków sędziego w sądzie wojewódzkim celem zastąpienia sędziego sądu wojewódzkiego w składzie sądzącym tego sądu.

Przewodniczący: Prezes SN T. Szymanek. Sędziowie SN: J. Bratoszewski, S. Dmowski, A. Filcek (sprawozdawca), Z. Marmaj, J. Mikos, J. Wasilewski.

Sąd Najwyższy z udziałem prokuratora Prokuratury Generalnej PRL, R. Wyrzykowskiego, po rozpoznaniu wniosku Ministra Sprawiedliwości, skierowanego przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego na podstawie art. 18 ust. 3 ustawy o Sądzie Najwyższym do rozpoznania składowi siedmiu sędziów Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego, o podjęcie uchwały zawierającej odpowiedź na następujące pytanie prawne:

"Czy asesor sądowy, któremu Minister Sprawiedliwości powierzył pełnienie czynności sędziowskich w sądzie rejonowym, może być delegowany do czasowego pełnienia obowiązków sędziego w sądzie wojewódzkim celem zastąpienia sędziego sądu wojewódzkiego w składzie sądzącym tego sądu?"

podjął następującą uchwałę i postanowił nadać jej moc zasady prawnej:

Asesor sądowy nie może być delegowany do czasowego pełnienia obowiązków sędziego w sądzie wojewódzkim celem zastąpienia sędziego sądu wojewódzkiego w składzie sądzącym tego sądu.

 Uzasadnienie

 Przedstawione zagadnienie prawne powstało na tle przepisów ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. - prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 31, poz. 137), zwanej dalej prawem o u.s.p., która weszła w życie z dniem 1 września 1985 r.

W dotychczasowym stanie prawnym, według art. 135 § 2 dawnego prawa o ustroju sądów powszechnych (jedn. tekst: Dz. U. z 1964 r. Nr 6, poz. 40 ze zm.), Minister Sprawiedliwości mógł powierzyć asesorowi sądowemu na określony czas pełnienie czynności sędziowskich. Prawa i obowiązki asesorów sądowych unormowane były przepisami rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 listopada 1960 r. o aplikantach i asesorach sądowych (Dz. U. Nr 51, poz. 301 ze zm.). Przepis § 21 tego rozporządzenia stanowił, że asesor sądowy wykonuje swe obowiązki w okręgu sądu wojewódzkiego wymienionego w nominacji, przy możliwości przeniesienia go przez Ministra Sprawiedliwości do okręgu innego sądu wojewódzkiego lub delegowania do pełnienia czynności w Ministerstwie Sprawiedliwości lub w Sądzie Najwyższym. Na tle takiego unormowania ukształtowała się praktyka, że o przydziale asesora sądowego do określonego sądu na terenie okręgu wojewódzkiego wymienionego w nominacji, nie wyłączając sądu wojewódzkiego, jak również o zmianach tego przydziału, decyduje stosowne zarządzenie prezesa sądu wojewódzkiego. Do asesora sądowego nie miał zastosowania art. 63 dawnego prawa o u.s.p. dotyczący m.in. delegowania sędziego do zastępczego pełnienia obowiązków sędziego w innym sądzie. Przepis ten mieścił się w rozdziale III działu II dawnego prawa o u.s.p., tymczasem art. 136¹ tegoż prawa odsyłał do stosowania w odniesieniu do asesorów sądowych, którym zostało powierzone pełnienie czynności sędziowskich, tylko przepisów rozdziałów IV-VI w dziale II w zakresie praw, obowiązków i odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów. Minister Sprawiedliwości nie skorzystał też z dokonanego dekretem z dnia 27 grudnia 1974 r. (Dz. U. Nr 50, poz. 316) rozszerzenia delegacji zawartej w art. 136 dawnego prawa o u.s.p. i nie określił w rozporządzeniu o aplikantach i asesorach sądowych zasad i trybu zmiany warunków pracy asesorów, chociaż delegacja ta uprawniała go do tego.

Nowe prawo o ustroju sądów powszechnych w sposób odmienny unormowało prawa i obowiązki asesorów sądowych.

Zgodnie z art. 121 § 2 prawa o u.s.p. Minister Sprawiedliwości może powierzyć asesorowi sądowemu pełnienie czynności sędziowskich w sądzie rejonowym w oznaczonym zakresie i na czas określony, nie przekraczający dwóch lat. Stosownie do art. 121 § 3 prawa o u.s.p. do asesorów sądowych stosuje się przepisy dotyczące sędziów, jednakże Minister Sprawiedliwości może zwolnić asesora po uprzednim wypowiedzeniu.

Z chwilą wejścia w życie nowego prawa o u.s.p. w odniesieniu do asesorów sądowych utraciło moc powoływanie wyżej rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 listopada 1960 r. o aplikantach i asesorach sądowych. Prawo o u.s.p. bowiem nie przewiduje wydania przepisów wykonawczych dotyczących stosunku pracy asesorów sądowych, wobec czego do wspomnianego rozporządzenia w części odnoszącej się do asesorów nie ma zastosowania art. 163 § 2 prawa o u.s.p. stanowiący, że do czasu wydania przepisów wykonawczych przewidzianych w tej ustawie pozostają w mocy dotychczasowe przepisy wykonawcze, jeżeli nie są z nią sprzeczne. Stosunek pracy asesorów sądowych zatem został uregulowany w przepisach prawa o u.s.p. W odniesieniu do aplikantów sądowych rozporządzenie powyższe już wcześniej zastąpione zostało rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 czerwca 1984 r. o aplikantach sądowych i notarialnych (Dz. U. Nr 37, poz. 195) obowiązującym po wejściu w życie prawa o u.s.p. na podstawie art. 163 § 2 tego prawa.

Przepis art. 23 prawa o u.s.p. dopuszcza możliwość uczestniczenia w składzie sądzącym sędziego innego sądu, z tym jednak zastrzeżeniem, że sędzia sądu niższego nie może być przewodniczącym składu sądzącego. Minister Sprawiedliwości może przyznać sędziemu sądu rejonowego delegowanemu do sądu wojewódzkiego prawo przewodniczenia w sprawach rozpoznawanych przez ten sąd w pierwszej instancji w składzie jednego sędziego i dwóch ławników.

Tryb i warunki delegowania sędziego do pełnienia obowiązków sędziego w innym sądzie określa przepis art. 66 § 1-4 prawa o u.s.p., którego treść jest następująca:

"§ 1. Minister Sprawiedliwości może delegować sędziego za jego zgodą do pełnienia obowiązków sędziego lub czynności administracyjnych w innym sądzie, Ministerstwie Sprawiedliwości lub innej jednostce organizacyjnej podległej Ministrowi Sprawiedliwości albo przez niego nadzorowanej.

2. Minister Sprawiedliwości może delegować sędziego nawet bez jego zgody na okres nie dłuższy niż trzy miesiące w ciągu roku.

3. Prezes sądu wojewódzkiego może delegować sędziego do pełnienia obowiązków sędziego na obszarze właściwości tego samego sądu wojewódzkiego, jednakże na czas nie dłuższy niż miesiąc w ciągu roku.

4. Łączny czas delegacji na podstawie przepisów § 2 i 3 nie może przekraczać trzech miesięcy w ciągu roku".

Z przepisu art. 121 § 2 prawa o u.s.p. przewidującego expressis verbis możliwość powierzania asesorowi sądowemu pełnienia czynności sędziowskich w sądzie rejonowym wynika, że pełnienie tych czynności przez asesora sądowego w innym sądzie aniżeli sąd rejonowy nie jest dopuszczalne. Przepisy prawa o ustroju sądów powszechnych dotyczące sędziów, które zgodnie z art. 121 § 3 stosuje się do asesorów sądowych, mogą mieć zastosowanie do asesorów jedynie w takim zakresie, w jakim odrębne uregulowanie nie wynika z innego szczególnego przepisu. Takim szczególnym przepisem w stosunku do unormowania zawartego w art. 121 § 3 prawa o u.s.p. jest § 2 tego artykułu. Oznacza to możliwość delegowania asesora sądowego w trybie i na warunkach przewidzianych w art. 66 § 1-4 prawa o u.s.p. do pełnienia obowiązków sędziego jedynie w innym sądzie rejonowym, z wyłączeniem możliwości delegacji asesora sądowego do sądu wojewódzkiego. W konsekwencji wyłączona jest możliwość uczestniczenia asesora sądowego w składzie sądzącym sądu wojewódzkiego, jaką dopuszcza w stosunku do sędziego sądów rejonowych przepis art. 23 prawa o u.s.p.

Za przedstawioną wyżej wykładnią przemawia dodatkowo okoliczność, że stosownie do art. 121 § 2 prawa o u.s.p. Minister Sprawiedliwości powierza asesorowi sądowemu pełnienie czynności sędziowskich w sądzie rejonowym "w oznaczonym zakresie". Ponieważ zakres ten dotyczyć może wyłącznie czynności sędziowskich w sądzie rejonowym, delegowanie asesora do czynności sędziowskich w sądzie wojewódzkim wykraczałoby poza jego granice.

Jest ona zgodna z celem asesury stanowiącej po aplikacji sądowej i zdaniu egzaminu sędziowskiego kolejny etap przygotowania zawodowego do wykonania czynności sędziego w sądzie rejonowym, a nie wojewódzkim. Również ze względu na wysokie wymagania dotyczące poziomu orzecznictwa sądu wojewódzkiego nie jest wskazane, aby w sądzie tym orzekali, chociażby zastępczo, asesorzy sądowi.

Asesor sądowy zatem nie może być delegowany do zastępczego pełnienia obowiązków sędziego w sądzie wojewódzkim nawet wówczas, gdy Minister Sprawiedliwości powierzył mu pełnienie czynności sędziowskich w sądzie rejonowym.

Powyższe rozważania uzasadniają udzielenie na postawione pytania prawne odpowiedzi sformułowanej w sentencji uchwały.

OSNKW 1987 r., Nr 7-8, poz. 57