Wyrok z dnia 1989-02-10 sygn. IV KR 8/89

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt  IV KR 8/89

Wyrok z dnia 10 lutego 1989 r.

1. Kara dodatkowa podania wyroku do publicznej wiadomości, będąca konsekwencją popełnionego przestępstwa, nie powinna wyrządzać dolegliwości osobie pokrzywdzonej tym przestępstwem, lecz musi być skierowana przeciwko sprawcy.
2. W wypadku gdy występuje kolizja między potrzebą społecznego oddziaływania tej kary a interesem pokrzywdzonej przestępstwem zgwałcenia - rozstrzygające znaczenie powinno mieć dobro pokrzywdzonej. Skazanie sprawcy nie może być jednocześnie "ukaraniem" ofiary jego przestępnego działania.

Przewodniczący: sędzia S. Godlewski.

Sędziowie: M. Mizio (sprawozdawca), M. Czecharowski (sędzia SW - deleg.).

Prokurator Prokuratury Generalnej: J. Słok.

 Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 10 lutego 1989 r. sprawy Wiesława G. i innych, oskarżonych z art. 11 § 1 k.k. w zw. z art. 210 § 1 k.k. oraz art. 168 § 2 k.k. i art. 156 § 2 k.k., z powodu rewizji wniesionych przez obrońców oskarżonych od wyroku Sądu Wojewódzkiego w K. z dnia 13 czerwca 1988 r.:

1) zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a) wyeliminował z kwalifikacji prawnej czynu opisanego w pkt I ppkt 1 wyroku 5 pkt 2 ustawy z dnia 10 maja 1985 r. o szczególnej odpowiedzialności karnej (Dz. U. Nr 23, poz. 101), uchylając orzeczenie o konfiskacie mienia;

b) poprawił błędną kwalifikację prawną czynu opisanego w pkt I ppkt 1 wyroku z 11 § 1 k.k. w zw. z art. 210 § 1 k.k. - na art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 210 § 1 k.k.;

c) uchylił orzeczenie o zarządzeniu podania wyroku do publicznej wiadomości (pkt V wyroku);

2) w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymał w mocy (...).

 Uzasadnienie

 Sąd Wojewódzki w K. wyrokiem z dnia 13 czerwca 1988 r. uznał oskarżonych Wiesława B., Dariusza G. i Jacka A. za winnych tego, że:

1) w dniu 31 stycznia 1988 r. w P., działając wspólnie, doprowadzili Sewerynę M. do stanu bezbronności przez przewrócenie jej na ziemię i trzymanie rękami, po czym przeszukali jej garderobę w celu przywłaszczenia na jej szkodę pieniędzy, jednakże zamierzonego celu nie osiągnęli z uwagi na fakt, że nie posiadała ona pieniędzy;

2) w czasie i miejscu - jak opisano wyżej w pkt 1 - działając wspólnie, przemocą polegającą na przewróceniu na ziemi; rozebraniu z garderoby, przytrzymywaniu za ręce i nogi oraz biciu rękoma po twarzy, a także zasłanianiu oczu i ust, wielokrotnie dokonali zgwałcenia Seweryny M., powodując przy tym obrażenia jej ciała, skutkujące rozstrój zdrowia na okres poniżej siedmiu dni.

Za czyn opisany wyżej w pkt 1 Sąd Wojewódzki - na podstawie art. 11 § 1 k.k. w zw. z art. 210 § 1, art. 36 § 2 i 3, art. 40 § 1 k.k. oraz art. 5 pkt 2 ustawy z 10 maja 1985 r. o szczególnej odpowiedzialności karnej (Dz. U. Nr 23, poz. 10) - skazał każdego oskarżonego na 3 lata pozbawienia wolności, 50.000 zł grzywny, 3 lata pozbawienia praw publicznych i konfiskatę całości mienia.

Natomiast za czyn opisany wyżej w pkt 2 - na podstawie art. 168 § 2 i art. 156 § 2 k.k. w zw. z art. 10 § 3 oraz art. 40 § 1 k.k. - skazał każdego oskarżonego na: 7 lat pozbawienia wolności i 7 lat pozbawienia praw publicznych.

Jako kary łączne Sąd Wojewódzki wymierzył każdemu oskarżonemu po 7 lat pozbawienia wolności i po 7 lat pozbawienia praw publicznych.

Ponadto zasądził po dwie nawiązki - każda po 10.000 zł oraz zarządził podanie wyroku do publicznej wiadomości (bez danych personalnych pokrzywdzonej) przez wywieszenie go na tablicy ogłoszeń Urzędu Gminy w M.

Wyrok ten zaskarżyli obrońcy oskarżonych (...).

Z wyjątkiem zarzutu dotyczącego kary dodatkowej konfiskaty mienia rewizje nie są zasadne (...).

(...) Sąd Najwyższy uznał (art. 397 § 2 k.p.k.), że zaskarżony wyrok należy również skorygować w zakresie zarządzenia podania wyroku do publicznej wiadomości. Zachodzi bowiem w niniejszej sprawie kolizja między potrzebą społecznego oddziaływania wyroku a interesem pokrzywdzonej. Zagadnienie to nie zostało wyraźnie rozstrzygnięte w dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego, chociaż Sąd ten poświęcił dużo uwagi sprawom o przestępstwa zgwałcenia (wytyczne z dnia 21 grudnia 1972 r. - OSNKW 1973, z. 2-3, poz. 18) i wzmożeniu ochrony interesów pokrzywdzonego w postępowaniu sądowym karnym (wytyczne z dnia 26 listopada 1976 r. - OSNKW 1977, z. 1-2, poz. 1) - a w ostatnim okresie wydał także uchwałę w składzie siedmiu sędziów - VI KZP 29/87 (OSNKW 1988, z. 1-2, poz. 2) poświęconą problematyce celowości orzekania kary dodatkowej podania wyroku do publicznej wiadomości w szczególny sposób.

W tej uchwale Sąd Najwyższy m.in. wskazał, że dla ustalenia "interesu pokrzywdzonego" istotne znaczenie ma "charakter przestępstwa i rodzaj naruszonego nim dobra", że sąd przed zarządzeniem publikacji wyroku powinien rozważyć, czy podanie wyroku do publicznej wiadomości "leży w ogóle w interesie pokrzywdzonego, tj. czy spełni rolę środka dającego mu satysfakcję moralną lub przeciwnie - może przynieść mu szkodę chociażby w postaci krzywdy o charakterze moralnym" (np. w sprawach o przestępstwa zgwałcenia).

Wymaganiom tym nie sprostał Sąd Wojewódzki, gdyż jak to wynika z uzasadnienia wyroku, orzekając tę karę wziął pod uwagę tylko "względy ogólnoprewencyjne", pomijając drugą priorytetową ustawową przesłankę - interes pokrzywdzonej (zgwałconej) lub przesłankę tę niewłaściwie interpretował. To ostatnie przypuszczenie wynika z tego, że Sąd nakazał "wyeliminowanie" z treści wyroku, który będzie umieszczony na tablicy ogłoszeń, "danych personalnych pokrzywdzonej." Zabieg ten nie może jednak doprowadzić do anonimowości kobiety zgwałconej przez oskarżonych, gdyż w konkretnych wiejskich warunkach mieszkańcy gminy, czytający wyrok na tablicy ogłoszeń w Urzędzie Gminy. nie kojarzyliby przecież pokrzywdzonej z żadną inną osobą niż Seweryna M., która nadal mieszka w tej samej miejscowości i w tym samym środowisku społecznym.

Wypada w tym miejscu także przypomnieć, że Sąd Najwyższy w cytowanych wytycznych z dnia 26 listopada 1976 r. (ochrona interesów pokrzywdzonego) podkreślił (pkt 9), że istnieją ustawodawcy przy ustanawianiu w kodeksie karnym różnorodnych materialnoprawnych uprawnień pokrzywdzonego było stworzenie szerokich "możliwości łagodzenia pokrzywdzenia", a okoliczność, kto został pokrzywdzony przestępstwem (pkt 8), powinna mieć istotne znaczenie w szczególności - "dla wymiaru właściwej kary."

Praktycznie więc rzecz biorąc, kara podania wyroku do publicznej wiadomości obróciłaby się na pewno swoim ostrzem przeciwko pokrzywdzonej, natomiast nie wiadomo i nie da się tego ustalić, czy rzeczywiście i w jakim stopniu oddziaływałaby pozytywnie na środowisko społeczne, któremu znany byłby wyrok, i na samych oskarżonych - zarówno w zakresie kształtowania świadomości i kultury prawnej, odstraszenia potencjalnych sprawców tego rodzaju przestępstw, jak i w zakresie wpływania na poziom etyczny i moralny środowiskowej społeczności.

Doszłoby więc do tego, że ukarana zostałaby także osoba, która nie tylko nie popełniła przestępstwa, ale była jego ofiarą.

W konkluzji - przedstawione względy dają podstawę do wyrażenia następującego poglądu:

1. Kara dodatkowa podania wyroku do publicznej wiadomości - podobnie jak każda inna fakultatywna kara, będąca konsekwencją popełnionego przestępstwa, nie powinna wyrządzać dolegliwości osobie pokrzywdzonej tym przestępstwem, lecz musi być skierowana swoją cechą (właściwością) represyjną przeciwko sprawcy.
2. W wypadku gdy występuje kolizja między potrzebą społecznego oddziaływania tej kary, a interesem pokrzywdzonej przestępstwem zgwałcenia - rozstrzygające znaczenie powinno mieć dobro pokrzywdzonej. Skazanie sprawcy nie może być jednocześnie "ukaraniem" ofiary jego przestępnego działania.

OSNKW 1989 r., Nr 3-4, poz. 28