Uchwała z dnia 1991-04-18 sygn. I KZP 3/91

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I KZP 3/91

Uchwała 7 sędziów z dnia 18 kwietnia 1991 r.

Udzielający albo obiecujący udzielić korzyści majątkowej lub osobistej osobie pełniącej funkcję publiczną w instytucji państwowej lub społecznej obcego państwa nie odpowiada za przestępstwo przewidziane w art. 241 k.k.

Przewodniczący: Prezes Sądu Najwyższego A. Murzynowski (sprawozdawca). Sędziowie: J. Bratoszewski, A. Deptuła, J. Grajewski, L. Kubicki, H. Kwaśny, B. Nizieński.

Prokurator w Ministerstwie Sprawiedliwości: R. Stefański.

 Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 18 kwietnia 1991 r. wniosku Prokuratora Generalnego z dnia 4 stycznia 1991 r., złożonego na podstawie art. 16 ust. 2 w zw. z art. 13 pkt 3 ustawy z dnia 20 września 1984 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. z 1990 r. Nr 26, poz. 153), o podjęcie uchwały co do wyjaśnienia zagadnienia prawnego:

"Czy udzielający lub obiecujący udzielić korzyści majątkowej lub osobistej osobie pełniącej funkcję publiczną w instytucji państwowej lub społecznej państwa obcego odpowiada za przestępstwo przewidziane w art. 241 k.k.?"

uchwalił udzielić odpowiedzi jak wyżej.

 Uzasadnienie

 Wykładania art. 241 k.k. w powiązaniu z art. 239 i 240 k.k. prowadzi do wniosku, że działania osoby udzielającej korzyści majątkowej lub osobistej (łapownictwo czynne) osobie taką korzyść przyjmującej (łapownictwo bierne) pozostają ze sobą w ścisłym związku. Znaczy to, że nie popełnia przestępstwa określonego w art. 241 k.k. ten, kto udziela lub obiecuje udzielić takiej korzyści osobie, która nie pełni funkcji publicznej w rozumieniu art. 239 k.k. Odpowiedź na postawione pytanie wymaga więc rozstrzygnięcia, jaki jest krąg podmiotów biernego łapownictwa; czy mianowicie obejmuje on także osoby pełniące funkcje publiczne w organach państwa obcego. Przepisy kodeksu karnego nie wyjaśniają tej kwestii prawnej w sposób wyraźny, trzeba więc posłużyć się w tym wypadku ich wykładnią. Nie można tu oczywiście posługiwać się wykładnią rozszerzającą w odniesieniu do określenia zakresu podmiotów objętych działaniem art. 239 k.k., a w związku z tym i art. 241 k.k., ponieważ stosowanie takiej wykładni na niekorzyść podmiotów przestępstwa jest rzeczą niedopuszczalną.

Rozstrzygnięcie kwestii prawnej, czy w art. 239 k.k. i 240 k.k. chodzi także o osoby pełniące funkcje publiczne w jednostkach państw obcych, wymaga ustalenia, jaki jest przedmiot ochrony, który narusza przestępstwo biernego, a co za tym idzie - i czynnego łapownictwa. Umieszczenie obydwu tych przepisów w rozdziale pt. "Przestępstwa przeciwko działalności instytucji państwowych" wskazuje, że dobrem chronionym jest tu praworządne funkcjonowanie instytucji państwowych i społecznych, których działalność powinna być oparta na zasadzie "bezinteresownego" wykonywania swych obowiązków przez osoby pełniące w nich funkcje publiczne, zasługujące na powszechne zaufanie. Na taki właśnie sposób pojmowania przedmiotu ochrony prawnej, ujęty w art. 239 k.k., wskazywał już niejednokrotnie Sąd Najwyższy - np. wyrok składu siedmiu sędziów z dnia 12 czerwca 1972 r. - V KRN 170/72 (OSNKW 1972, z. 12, poz. 188); uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 18 października 1974 r. - VI KZP 17/74 (OSNKW 1975, z. 1, poz. 1); wyrok z dnia 29 marca 1982 r. - II KR 265/81 (nie publikowany). Takie określenie przedmiotu ochrony w wypadku przestępstwa określonego w art. 239 i 240 k.k. (łapownictwo bierne) prowadzi do wniosku, że jego podmiotem może być tylko osoba pełniąca funkcje publiczne w państwie polskim, ponieważ ono właśnie jest bezpośrednio zainteresowane w praworządnym i prawidłowym działaniu własnego aparatu wykonującego funkcje publiczne w ramach obowiązującego w nim systemu prawnego, różniącego się pod wieloma względami od systemów prawnych innych państw. Wynika z tego wniosek, że również udzielający lub obiecujący udzielić korzyści majątkowej osobie pełniącej funkcję publiczną w instytucji państwowej lub społecznej obcego państwa nie popełnia przestępstwa określonego w art. 241 k.k. (łapownictwa czynnego), ściśle z treścią wymienionych przepisów związanego. Uzasadnia to więc udzielenie negatywnej odpowiedzi na postawione pytanie. Należy wskazać, że stanowisko zajęte w niniejszej uchwale zbieżne jest z poglądem Sądu Najwyższego, wyrażonym w uchwale z dnia 15 listopada 1973 r. - VI KZP 31/73 (OSNKW 1974, z. 1, poz. 1), w której stwierdzono, że: "Powoływanie się w warunkach określonych w art. 244 k.k. na wpływy w ambasadzie innego państwa, znajdującej się na terenie państwa polskiego, nie stanowi przestępstwa przewidzianego w tym przepisie."

Należy jednak zaznaczyć, że brak podstaw do przyjęcia odpowiedzialności karnej z art. 241 k.k. za udzielenie albo obietnicę udzielenia korzyści majątkowej lub osobistej osobie pełniącej funkcję publiczną w instytucji państwowej lub społecznej obcego państwa nie wyłącza możliwości uznania takiej odpowiedzialności, gdy czyn sprawcy wypełnia znamiona przestępstwa przewidzianego w innym przepisie prawa karnego.

 OSNKW 1991 r., Nr 7-9, poz. 30