Uchwała z dnia 1990-09-14 sygn. V KZP 21/90

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt V KZP 21/90

Uchwała z dnia 14 września 1990 r.

Na postanowienie o zwrocie zatrzymanego prawa jazdy (art. 84 ust. 7 ustawy z dnia 1 lutego 1983 r. - prawo o ruchu drogowym, Dz. U. Nr 6, poz. 35) zażalenie nie przysługuje.

Przewodniczący: sędzia J. Bratoszewski (sprawozdawca). Sędziowie H. Kwaśny, A. Michalczyk.

Prokurator w Ministerstwie Sprawiedliwości: R. Stefański.

 Sąd Najwyższy w sprawie Mieczysława G., oskarżonego z art. 145 § 2 i 3 k.k., po rozpoznaniu przekazanego na podstawie art. 390 § 1 k.p.k. przez Sąd Wojewódzki w Katowicach - postanowieniem z dnia 4 maja 1990 r. - zagadnienia prawnego wymagającego zasadniczej wykładni ustawy:

"Czy na postanowienie w kwestii zwrotu zatrzymanego prawa jazdy (art. 84 ust. 7 ustawy z dnia 1 lutego 1983 r. - prawo o ruchu drogowym, Dz. U. Nr 6, poz. 35) przysługuje zażalenie?"

 Uzasadnienie

 Dopuszczalność wniesienia zażalenia na postanowienia podjęte w toku procesu karnego uregulowana jest w art. 409 k.p.k. Zgodnie z brzmieniem tego przepisu - zażalenie przysługuje na postanowienie sądu zamykające drogę do wydania wyroku oraz na postanowienie co do środka zabezpieczającego, a na inne postanowienia - w wypadkach wskazanych w ustawie. Zważywszy, że w przedstawionym przez Sąd Wojewódzki pytaniu prawnym pierwsze dwie ewentualności nie wchodzą w rachubę, pytanie to da się w istocie sprowadzić do kwestii: czy postanowienie o zwrocie zatrzymanego prawa jazdy, wydane na podstawie art. 84 ust. 7 prawa o ruchu drogowym, jest postanowieniem "przewidzianym w ustawie", na które przysługuje zażalenie (trzecia z ewentualności wymienionych w art. 409 k.p.k.).

Do przyjęcia takiego wniosku mogłyby prowadzić hipotetycznie dwie drogi, a mianowicie albo uznanie, że skoro w myśl art. 84 ust. 5 prawa o ruchu drogowym przysługuje zażalenie na postanowienie o zatrzymaniu prawa jazdy, to w drodze analogii powinno ono przysługiwać także na postanowienie o zwrocie zatrzymanego prawa jazdy, albo też uznanie, że zatrzymanie prawa jazdy jest środkiem zapobiegawczym.

W tym ostatnim wypadku zażalenie przysługiwałoby z mocy art. 212 § 1 k.p.k., statuującego dopuszczalność zażalenia na postanowienie "w przedmiocie" środka zapobiegawczego, a więc nie tylko na postanowienie o jego zastosowaniu, ale i jego zmianie.

Rozważając te dwie hipotetyczne możliwości, Sąd Najwyższy uznał, że w drodze wykładni prawa do żadnego z tych wniosków dojść nie można. Zastanawiając się nad charakterem prawnym zatrzymania prawa jazdy, należy stwierdzić, że treść art. 84 ust. 1 prawa o ruchu drogowym uzasadnia pogląd, iż zatrzymanie prawa jazdy jest przede wszystkim środkiem mającym na celu zabezpieczenie wykonania przyszłego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych. Wyrazem takiego rozumienia charakteru tego środka prawnego jest także treść art. 83 § 4 k.k. Wydaje się, że w pewnym stopniu w instytucji zatrzymania prawa jazdy mieści się również element zapobiegawczy przeciw ewentualnemu popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia przez kierującego pojazdem. Z tego jednak nie wynika - jak to sugerowano w uzasadnieniu postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Katowicach - że zatrzymanie prawa jazdy może być traktowane jako środek zapobiegawczy w rozumieniu przepisów rozdziału 24 kodeksu postępowania karnego. Gdyby nawet zgodzić się ze stanowiskiem spotykanym w doktrynie prawa karnego, że zakres pojęcia "środek zapobiegawczy" nie został wyczerpująco potraktowany w rozdziale 24 kodeksu postępowania karnego, to jednak decydującym kryterium w tym zakresie jest niewątpliwie treść art. 209 k.p.k., z którego wynika, że celem środków zapobiegawczych jest zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania. A zatem przez środek zapobiegawczy należy rozumieć tylko taki środek prawny, którego zastosowanie ma na celu zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania karnego. Takim środkiem nie jest zatrzymanie prawa jazdy. Nie można więc uznać, że podstawą dopuszczalności zażalenia na zatrzymanie albo na zwrot zatrzymanego prawa jazdy jest art. 212 § 1 k.p.k., dopuszczający zażalenie na postanowienie "w przedmiocie środka zapobiegawczego".

O takim zresztą rozumieniu charakteru tego środka świadczy pośrednio treść art. 84 ust. 5 prawa o ruchu drogowym, przewidującego dopuszczalność zażalenia, ale tylko na postanowienie o zatrzymaniu prawa jazdy. Jeżeliby bowiem zatrzymanie prawa jazdy było środkiem zapobiegawczym, to przepis ten byłby po prostu zbędny; wystarczająca byłaby regulacja zawarta w art. 212 § 1 k.p.k.

W tej sytuacji należałoby rozważyć, czy regulacja prawna zawarta w art. 84 ust. 5 tego prawa nie może odnosić się - w drodze analogii - do postanowień o zwrocie zatrzymanego uprzednio prawa jazdy. Sąd Najwyższy wyraża w tym zakresie pogląd, że wykładnia gramatyczna na takie rozumowanie nie pozwala. Statuując dopuszczalność zażalenia na niektóre z postanowień, różnicuje się jej zakres przez użycie w ustawie stosowanych określeń, ujmując ją bądź szerzej, np. "w kwestii" (art. 25 § 3 k.p.k.), bądź ograniczając tę dopuszczalność do niektórych tylko decyzji, np. "za odmowę" (art. 111 § 3 k.p.k.), "na zarządzenie odmawiające przyjęcia środka odwoławczego" (art. 378 k.p.k.) i inne.

Skoro zatem art. 84 ust. 5 tej ustawy ogranicza prawo do wniesienia zażalenia tylko do postanowień "o zatrzymaniu prawa jazdy", to brak podstaw do zajęcia stanowiska odmiennego i rozciągnięcia go także na postanowienia o zwrocie zatrzymanego prawa jazdy, zwłaszcza że byłaby to analogia na niekorzyść oskarżonego, która w prawie karnym jest niedopuszczalna. Poza rozważaniami w toku niniejszego postępowania pozostaje oczywiście kwestia, czy redakcja art. 84 ust. 5 prawa o ruchu drogowym nie powinna być w przyszłości zmieniona w taki sposób, aby obejmowała ona zarówno zatrzymanie, jak i zwrot prawa jazdy, za czym mogłyby przemawiać względy słuszności; jednakże należy to do ustawodawcy, natomiast Sąd Najwyższy - w ramach wykładni prawa - do wniosku takiego dojść nie może.

OSNKW 1991 r., Nr 4-6, poz. 19