Uchwała z dnia 1992-08-21 sygn. I KZP 30/92

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I KZP 30/92

Uchwała z dnia 21 sierpnia 1992 r.

1. Osobą upoważnioną do wystawienia dokumentu, o której mowa w art. 266 § 1 k.k., jest także osoba dysponująca takim upoważnieniem z mocy prawa obcego, a więc również - w granicach swoich kompetencji - funkcjonariusz państwa obcego.
2. Nakłanianie takiej osoby do tego, aby poświadczyła nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenie prawne, wypełnia znamiona przestępstwa określonego w art. 266 § 1 k.k. w związku z art. 18 § 1 k.k. 
3. Podmiotem nakłaniania, o którym mowa w pkt 1, może być - w warunkach określonych w art. 19 § 2 k.k. - każda osoba, a więc także funkcjonariusz publiczny państwa polskiego. 
4. Jeżeli nakłanianie osoby, o której mowa w pkt 1, do poświadczenia nieprawdy dokonywane jest w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, czyn wypełnia znamiona przestępstwa określonego w art. 266 § 4 k.k. w związku z art. 18 § 1 k.k.

Przewodniczący: Sędzia J. Bratoszewski. Sędziowie: L. Kubicki (sprawozdawca). E. Strużyna.

Prokurator w Ministerstwie Sprawiedliwości: W. Grzeszczyk.

Sąd Najwyższy w sprawie Jana Ł. i Józefa C., po rozpoznaniu przekazanego na podstawie art. 390 § 1 k.p.k. przez Sąd Wojewódzki w Bielsku-Białej - postanowieniem z dnia 16 czerwca 1992 r. - zagadnienia prawnego wymagającego zasadniczej wykładni ustawy:

"Czy podmiotem przestępstwa z art. 18 § 1 k.k. w zw. z art. 266 § 4 k.k. może być polski funkcjonariusz publiczny lub inna osoba nakłaniająca w celu osiągnięcia korzyści majątkowej funkcjonariusza publicznego państwa obcego upoważnionego do wystawienia dokumentu do poświadczenia w nim nieprawdy co do okoliczności mającej znaczenie prawne?"

uchwalił udzielić odpowiedzi jak wyżej.

 Uzasadnienie

 W związku z podniesioną przez Sąd Wojewódzki w Bielsku-Białej kwestią należy przede wszystkim podkreślić, że przepisy kodeksu karnego zapewniają szeroką ochronę dokumentu, jako szczególnie doniosłego środka zapewniającego pewność obrotu we wszystkich jego dziedzinach, zarówno w obrębie kraju, jak i w sferze stosunków międzynarodowych.

Uniwersalny zakres tej ochrony znajduje wyraz przede wszystkim w bardzo szerokiej definicji pojęcia dokumentu, określonej w art. 120 § 13 k.k. Zgodnie z tym przepisem dokumentem jest każdy przedmiot, z którym związane jest określone prawo albo który ze względu na zawartą w nim treść stanowi dowód prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mogącej mieć znaczenie prawne. Użycie w powyższej ustawowej definicji "dokumentu" określenia "każdy" oznacza, że w rozumieniu kodeksu karnego pojęcie "dokumentu" obejmuje wszystkie możliwe jego rodzaje i postacie, niezależnie od tego, czy dokument ma charakter publiczny, czy prywatny oraz niezależnie od tego, czy wystawione jest przez upoważniony podmiot krajowy lub zagraniczny.

Uniwersalny zakres prawnokarnej ochrony dokumentu znajduje także wyraz w alternatywnym ujęciu podmiotu przestępstwa określonego w art. 266 k.k., nazywanego w terminologii doktrynalnej "fałszem intelektualnym dokumentu", a polegającego na poświadczeniu w dokumencie nieprawdy co do okoliczności mającej znaczenie prawne. Podmiotem tego przestępstwa, należącego do typu tzw. przestępstw indywidualnych, ze względu na szczególne, ustawowo określone cechy podmiotu - zgodnie z brzmieniem przepisu art. 266 § 1 k.k. - może być:

a) funkcjonariusz publiczny, a więc osoba pełniąca funkcję w polskich urzędach i instytucjach wymienionych w 120 § 11 k.k., albo

b) "inna osoba upoważniona do wystawienia dokumentu".

W odniesieniu do tej drugiej kategorii podmiotu przestępstwa określonego w art. 266 k.k. nie wprowadzono w ustawie żadnych ograniczeń co do rodzaju i źródła upoważnienia do wystawienia dokumentu. Użyte przeto w powołanym przepisie kodeksu karnego określenie "inna osoba upoważniona do wystawienia dokumentu" obejmuje wszystkie osoby nie będące funkcjonariuszem publicznym w rozumieniu art. 120 § 11 k.k., które dysponują najszerzej rozumianym upoważnieniem do wystawienia dokumentu. Upoważnienie to wynikać może zarówno z prawa polskiego, jak i prawa obcego, w tym również może wynikać z kompetencji funkcjonariusza obcego państwa.

W warunkach przewidzianych w art. 19 § 2 k.k. nakłanianie takiej osoby do poświadczenia nieprawdy w dokumencie stanowi określone w art. 18 § 1 k.k. podżeganie do przestępstwa, o którym mowa w art. 266 § 1 k.k., a jeżeli dokonywane jest w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej - do przestępstwa określonego z art. 266 § 4 k.k.

Wątpliwości, które skłoniły Sąd Wojewódzki w Bielsku-Białej do przekazania Sądowi Najwyższemu zagadnienia prawnego wymagającego zasadniczej wykładni ustawy, powstały - jak to wynika z uzasadnienia postanowienia - stąd, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego pojęcie funkcjonariusza publicznego konsekwentnie ograniczano - zgodnie z treścią art. 120 § 11 k.k. - tylko do funkcjonariuszy publicznych państwa polskiego. W świetle tej wykładni funkcjonariusz państwa obcego nie może być traktowany jako funkcjonariusz publiczny w rozumieniu kodeksu karnego. Wszystkie przeto rodzaje przestępstw, w których podmiotem lub przedmiotem ochrony lub czynności wykonawczej jest funkcjonariusz publiczny, dotyczyć mogą tylko funkcjonariusza publicznego państwa polskiego.

Przestępstwo określone w art. 266 k.k. nie należy jednak do tej kategorii przestępstw, gdyż jego podmiot - jak wskazano już wyżej - ustawodawca oznaczył w postaci dwuczłonowej alternatywy, na co w rozważaniach Sądu Wojewódzkiego - jak można sądzić - nie zwrócono należytej uwagi. Podmiotem tego przestępstwa może być bowiem nie tylko funkcjonariusz publiczny, ale także inna kategoria osób, a mianowicie "osoby upoważnione do wystawienia dokumentu", które to pojęcie - z przytoczonych wyżej względów - obejmuje także funkcjonariusza państwa obcego, jeżeli w zakresie jego kompetencji zawarte zostało upoważnienie do wystawienia dokumentu.

OSNKW 1992 r., Nr 9-10, poz. 64