Uchwała z dnia 1992-04-23 sygn. I KZP 6/92

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I KZP 6/92

Uchwała z dnia 23 kwietnia 1992 r.

Do kosztów postępowania ponoszonych przez oskarżyciela prywatnego na podstawie art. 549 § 1 k.p.k. wlicza się opłatę uiszczoną przez oskarżonego na rzecz zespołu adwokackiego z tytułu udziału w sprawie obrońcy (art. 554 § 2 k.p.k.), mimo jej wpłacenia po jednostronnym odstąpieniu oskarżyciela od oskarżenia - w sytuacji przewidzianej w art. 444 § 2 k.p.k. w zw. z art. 444 § 1 k.p.k. - lecz jeszcze przed wydaniem przez sąd rejonowy postanowienia o umorzeniu postępowania.

Przewodniczący: Prezes SN A. Murzynowski (sprawozdawca). Sędziowie: L. Misiurkiewicz, S. Zabłocki.

Prokurator w Ministerstwie Sprawiedliwości: W. Grzeszczyk.

Sąd Najwyższy w sprawie Edwarda Ł. i innych oskarżonych o przestępstwa określone w art. 181 § 1 i art. 182 § 1 k.k., po rozpoznaniu przekazanego na podstawie art. 390 § 1 k.p.k. przez Sąd Wojewódzki w Zamościu, postanowieniem z dnia 7 stycznia 1992 r., zagadnienia prawnego wymagającego zasadniczej wykładni ustawy:

Czy do kosztów postępowania ponoszonych przez oskarżyciela prywatnego na podstawie art. 549 § 1 pkt 1 k.p.k. wlicza się opłatę uiszczoną przez oskarżonego na rzecz zespołu adwokackiego z tytułu udziału w sprawie obrońcy (art. 554 § 2 k.p.k.), jeżeli ustanowienie przez oskarżonego obrońcy i uiszczenie z tego tytułu opłaty na rzecz zespołu adwokackiego nastąpiło już po odstąpieniu przez oskarżyciela prywatnego od oskarżenia przed rozpoczęciem przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej, lecz jeszcze przed wydaniem przez sąd rejonowy postanowienia o umorzeniu postępowania na podstawie art. 444 § 2 k.p.k. w zw. z art. 444 § 1 k.p.k.?»,

uchwalił udzielić odpowiedzi jak wyżej.

 Uzasadnienie

 Zgodnie z art. 549 § 1 pkt 1 k.p.k. w wypadku umorzenia postępowania toczącego się z oskarżenia prywatnego zasadą jest, że oskarżyciel prywatny pokrywa całość kosztów postępowania. Od tej zasady istnieją ściśle określone wyjątki. Jednym z nich jest wypadek umorzenia postępowania z powodu pojednania się stron, przewidziany w art. 549 § 1 pkt 1 k.p.k., kiedy to oskarżony i oskarżyciel wspólnie ponoszą koszty postępowania, albo jedna z tych stron według zasad słuszności, jeżeli strony w zawartej ugodzie nie uregulowały tej sprawy inaczej. Następnymi wyjątkami są: a) wypadek umorzenia postępowania na podstawie art. 11 pkt 2 k.p.k., a więc gdy oskarżony wprawdzie popełnił czyn naganny, który jednak ze względu na znikomy stopień społecznego niebezpieczeństwa nie stanowi przestępstwa lub sprawca nie podlega karze; b) wypadek warunkowego umorzenia postępowania (art. 549 § 3 k.p.k.). W dwu ostatnich wypadkach koszty postępowania ponosi oskarżony. Są to wyjątki wyraźnie i w sposób wyczerpujący przewidziane w ustawie i brak jest podstaw do ich uzupełnienia w drodze wykładni rozstrzygającej.

Do kosztów postępowania karnego ustawa zalicza także opłaty wniesione przez oskarżonego na rzecz zespołu adwokackiego z tytułu udziału w sprawie jednego obrońcy. Od ich zapłaty sąd może zwolnić oskarżonego tylko wtedy, gdy korzysta on z pomocy obrońcy z urzędu (art. 556 k.p.k.). Oskarżony ma w każdym procesie karnym prawo do korzystania z pomocy obrońcy, co dotyczy także postępowania prywatnoskargowego. Prawo to przysługuje mu w czasie trwania całego procesu, tj. od chwili jego wszczęcia przeciwko niemu (przejęcia skargi prywatnej przez sąd) aż do prawomocnego zakończenia. Zakończeniem postępowania prywatnoskargowego nie jest natomiast samo odstąpienie oskarżyciela prywatnego od oskarżenia, ale dopiero wydanie prawomocnego postanowienia sądu o umorzeniu na tej podstawie toczącego się postępowania. Do tej chwili oskarżony ma prawo korzystać z pomocy obrońcy w ramach kosztów postępowania, o których mowa w art. 554 § 2 k.p.k. Jak słusznie wskazuje się w uzasadnieniu postępowania Sądu Wojewódzkiego w Zamościu, oskarżony ma prawo, ale nie obowiązek, zapoznawania się z aktami sprawy. Nie ma więc też obowiązku ustalać przed stawieniem się na posiedzenie pojednawcze lub na rozprawę, czy oskarżyciel prywatny nie odstąpił od oskarżenia i z tego punktu widzenia podejmować decyzję co do potrzeby korzystania z pomocy obrońcy. Nawet gdyby oskarżony dowiedział się o tym, że oskarżyciel prywatny złożył pismo, w którym oświadcza, że jednostronnie odstępuje od oskarżenia, to i wtedy nie byłby pozbawiony prawa do skorzystania z pomocy obrońcy do chwili prawomocnego umorzenia postępowana. Liczyć się może bowiem z różnymi niekorzystnymi dla niego skutkami prawnymi nie zakończonego jeszcze postępowania karnego, np. z tym, że oskarżyciel cofnie swoje oświadczenie przed posiedzeniem sądu, albo, że zostanie wydana niekorzystna dla niego decyzja dotycząca zwrotu poniesionych przez niego kosztów postępowania.

Oskarżyciel prywatny, pragnąc uniknąć poniesienia wszystkich kosztów postępowania karnego, może zmierzać do zakończenia procesu w drodze pojednania się stron i zawarcia z oskarżonym stosownej ugody, stawiając się w tym celu na posiedzenie pojednawcze lub na rozprawę główną. Cofając natomiast skargę prywatną jednostronnie, ponosić musi wszystkie skutki finansowe związane z kosztami umorzonego postępowania karnego, o których jest mowa w sposób kategoryczny i jednoznaczny w art. 549 § 1 pkt 1 k.p.k.

OSNKW 1992 r., Nr 7-8, poz. 54