Postanowienie z dnia 1992-12-04 sygn. WZ 144/92

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt WZ 144/92

Postanowienie z dnia 4 grudnia 1992 r.

Wysokość utraconych zarobków, stanowiących podstawę do określenia wielkości odszkodowania za okres odbywania kary z tytułu niesłusznego skazania (art. 487 § 1 k.p.k.), w stosunku do obywatela polskiego należy obliczać nie według dochodów uzyskiwanych przez niego za granicą po nielegalnym opuszczeniu Polski, lecz według dochodów, które uzyskiwałby w kraju na równorzędnym stanowisku pracy.

Przewodniczący: sędzia płk E. Matwijów.

Sędziowie: płk W. Maciak (sprawozdawca), ppłk M. Buliński.

Prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej ppłk F. Szymański.

 Sąd Najwyższy, w sprawie Mariana Franciszka B. o zasądzenie odszkodowania i zadośćuczynienia za niesłuszne skazanie wyrokiem Sądu Okręgu Wojskowego w W. z dnia 7 kwietnia 1975 r., po rozpoznaniu w dniu 4 grudnia 1992 r. zażalenia wnioskodawcy oraz prokuratora na postanowienie Sądu Okręgu Wojskowego w W. z dnia 21 sierpnia 1992 r. w przedmiocie wysokości zasądzonego odszkodowania i zadośćuczynienia za doznane cierpienia fizyczne i moralne

postanowił zaskarżone postanowienie uchylić i sprawę Mariana Franciszka B. przekazać sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

 Uzasadnienie

 Wyrokiem z dnia 9 listopada 1990 r. Sąd Najwyższy, w wyniku rewizji nadzwyczajnej Prokuratora Generalnego, uniewinnił Mariana Franciszka B. od popełnienia przestępstw określonych w art. 124 § 1 k.k., art. 271 § 1 k.k. i art. 55 pkt 2 ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych, za które skazany odbył karę 12 lat pozbawienia wolności, w okresie od 1 czerwca 1974 r. do 1 czerwca 1986 r.

W związku z uniewinnieniem Marian B. złożył wniosek o zasądzenie na jego rzecz kwoty 35.849.970.000 złotych tytułem odszkodowania za poniesione szkody i krzywdy fizyczne i moralne. Postanowieniem z dnia 21 sierpnia 1992 r. Sąd Okręgu Wojskowego w W. zasądził od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy, Mariana B., kwotę 4.456.417.450 zł tytułem odszkodowania za poniesione szkody wynikłe z niesłusznego skazania i odbycia kary pozbawienia wolności oraz kwotę 288.000.000 z tytułu zadośćuczynienia za doznane cierpienia fizyczne i moralne. Postanowienie to zaskarżył zarówno prokurator, jak i wnioskodawca Marian B., który podnosząc w zażaleniu, że zasądzone na jego rzecz odszkodowanie i zadośćuczynienie za niesłuszne skazanie zostało mocno zaniżone w stosunku do jego żądania - zarówno w środku odwoławczym, jak i w dosłanym na piśmie wyjaśnieniu - domaga się odszkodowania i zadośćuczynienia w żądanej wysokości, przy uwzględnieniu "zrabowanego" mu bardzo cennego zbioru znaczków pocztowych oraz utraty mieszkania, samochodu i uprawnień emerytalnych. Prokurator zaś, zarzucając postanowieniu błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia i mającą wpływ na jego treść, przez przyjęcie za podstawę odszkodowania wysokości zarobków, które wnioskodawca uzyskałby za granicą, pomijając wysokość zarobków, którą uzyskiwałby będąc zatrudniony na równorzędnym stanowisku w kraju oraz uznanie "że krzywdy moralne i cierpienia fizyczne wnioskodawcy doznane w czasie odbywania kary pozbawienia wolności uzasadniały przyjęcie wyższej kwoty zadośćuczynienia w stosunku do kwot dotychczas zasądzonych, bez sprawdzenia faktycznych warunków, w jakich wymieniony odbywał tę karę", wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

 Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Orzekający w sprawie sąd pierwszej instancji, jak trafnie zauważył w zażaleniu prokurator, posłużył się niewłaściwą metodą przy obliczaniu należnego wnioskodawcy odszkodowania za niesłuszne skazanie. Bezsporne w tej sprawie jest, że odszkodowanie takie, z mocy art. 487 § 1 k.p.k., wnioskodawcy się należy. Rozważenia jednak wymaga sprawa sposobu obliczenia wysokości odszkodowania za utracone zarobki. Czy należy je obliczyć w odniesieniu do ostatnio (przed aresztowaniem) wykonywanej przez wnioskodawcę pracy na stanowisku konstruktora-detalisty w zakładach samochodowych BMW na terenie ówczesnej Republiki Federalnej Niemiec, jak uczynił to sąd pierwszej instancji, czy też w stosunku do ostatnio wykonywanej przez Mariana B., przed nielegalnym pozostaniem za granicą, pracy na stanowisku kierownika Ośrodka Informacji Techniczno-Ekonomicznej w Dziale Postępu Technicznego w Zakładach Metalowych w R. Wszak wnioskodawca jest obywatelem polskim i gdyby w sposób nielegalny nie przedostał się do Niemiec, to byłby zatrudniony w takich warunkach ekonomicznych, jakie wówczas panowały w kraju. Nie można przecież Mariana B. traktować przed sądem polskim jako obywatela niemieckiego i zasądzić mu odszkodowanie w walucie niemieckiej, przeliczonej na złotówki. W związku z tym przyjąć należy, że sąd pierwszej instancji powinien był ustalić wysokość zarobków, czy dochodów, które uzyskiwałby wnioskodawca będąc zatrudniony na równorzędnym stanowisku pracy w kraju, przy uwzględnieniu jego wykształcenia, stażu pracy itp., a następnie, po obliczeniu średnich zarobków wnioskodawcy za poszczególne lata niesłusznego pozbawienia wolności i odniesieniu ich do przeciętnego, średniego wynagrodzenia wówczas i obecnie, uzyskanego z Głównego Urzędu Statystycznego, wyliczyć wysokość utraconych zarobków, które stanowiłoby odszkodowanie za okres odbywania kary z tytułu niesłusznego skazania. Taki sposób wyliczenia utraconych zarobków jest adekwatny do realiów ekonomicznych kraju, którego obywatelem jest wnioskodawca, i w myśl którego przepisów prawnych został niesłusznie skazany, uniewinniony i obecnie dochodzi roszczeń odszkodowawczych.

Zastrzeżenie, w świetle uchwały składu siedmiu sędziów SN z dnia 2 lipca 1992 r. I KZP 15/92 (OSNKW 1992, z. 9-10, poz. 60), budzi też zasadność uznania, przez sąd pierwszej instancji w zaskarżonym orzeczeniu, roszczenia odszkodowawczego dotyczącego utraty w Niemczech mieszkania i samochodu. Dobra te zostały przejęte przez właściwe do tego organy administracji niemieckiej i wnioskodawca powinien dochodzić ich zwrotu, albo zwrotu ich równowartości, na drodze postępowania cywilnoprawnego przed odpowiednimi urzędami niemieckimi. Przy obliczaniu wysokości należnego wnioskodawcy zadośćuczynienia, sąd pierwszej instancji powinien również rozważyć i w sposób uzasadniony wyliczyć wysokość zadośćuczynienia za doznaną krzywdę fizyczną i moralną, wynikłą z niesłusznego skazania, w odniesieniu do stosowanej w tym zakresie przez sądy praktyki i faktycznych warunków, w jakich wnioskodawca odbywał karę.

OSNKW 1993 r., Nr 5-6, poz. 35